تغذیه مناسب برای کلیه های سنگ ساز؛ برای دفع سنگ کلیه چی بخوریم؟

وقتی کلیه‌ها سنگ‌ساز می‌شوند، رژیم غذایی نقش خیلی مهمی در کنترل و پیشگیری از سنگ‌های جدید دارد. بعضی خوراکی‌ها می‌توانند به دفع سنگ کمک کنند، اما بعضی دیگر درست برعکس، اوضاع را بدتر می‌کنند و حتی باعث برگشت دوباره درد می‌شوند.

در این مقاله از وی‌مام، به زبان ساده توضیح داده‌ایم چه غذاهایی برای سنگ کلیه مفیدند و کدام‌ها باید محدود شوند. اگر می‌خواهید بدانید صبحانه، میوه، نوشیدنی و حتی لبنیات در رژیم سنگ کلیه چه جایگاهی دارند، ادامه مقاله را از دست ندهید.

نوشیدنی های مفید برای دفع سنگ کلیه

شاید ساده به نظر برسد، اما قدرتمندترین ابزار شما برای مقابله با سنگ کلیه، چیزی نیست جز مایعاتی که می‌نوشید. اما چرا اینقدر روی نوشیدن آب و مایعات تاکید می‌شود؟ پاسخ در سازوکار تشکیل سنگ نهفته است. سنگ‌های کلیه زمانی تشکیل می‌شوند که غلظت مواد معدنی خاصی مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک در ادرار شما بیش از حد بالا برود. در این حالت، این مواد به هم می‌چسبند و کریستال‌های کوچکی را تشکیل می‌دهند که به مرور زمان بزرگ‌تر شده و به سنگ تبدیل می‌شوند. این فرآیند را مانند حل کردن شکر در یک لیوان آب تصور کنید؛ تا زمانی که آب کافی باشد، شکر به راحتی حل می‌شود، اما اگر آب کم باشد، شکر در ته لیوان رسوب می‌کند. آب دقیقاً همین نقش را برای کلیه‌های شما ایفا می‌کند.

نوشیدن آب کافی، حجم ادرار را افزایش داده و آن را رقیق‌تر می‌کند. ادرار رقیق، محیطی نامناسب برای تشکیل و رشد کریستال‌هاست و به شستشو و دفع مواد معدنی اضافی قبل از اینکه فرصت سنگ شدن پیدا کنند، کمک می‌کند. توصیه عمومی، نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان (حدود ۲ تا ۳ لیتر) مایعات در روز است. یک معیار خوب برای اینکه بفهمید به اندازه کافی آب نوشیده‌اید، رنگ ادرارتان است؛ ادرار شما باید به رنگ زرد روشن یا تقریباً بی‌رنگ باشد. اگر زرد تیره باشد، این یک زنگ خطر است که بدنتان به آب بیشتری نیاز دارد. البته، آب تنها گزینه شما نیست.

متن انگلیسی:

Drinking enough liquid, mainly water, is the most important thing you can do to prevent kidney stones. Unless you have kidney failure, many health care professionals recommend that you drink six to eight, 8-ounce glasses a day.

ترجمه متن:

نوشیدن مایعات کافی، عمدتاً آب، مهمترین کاری است که می‌توانید برای جلوگیری از سنگ کلیه انجام دهید. مگر اینکه نارسایی کلیه داشته باشید، بسیاری از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که روزانه شش تا هشت لیوان 220 میلی‌لیتری (8 اونسی) آب بنوشید.

niddk.nih

نوشیدنی های مفید برای دفع سنگ کلیه می‌توانند این فرآیند را تسریع کرده و حتی از تشکیل سنگ جلوگیری کنند. یکی از بهترین گزینه‌ها، آب لیموی طبیعی است. لیمو سرشار از ماده‌ای به نام سیترات است که یک مهارکننده طبیعی برای سنگ‌های کلسیمی محسوب می‌شود. سیترات در ادرار به کلسیم متصل شده و از ترکیب آن با اگزالات جلوگیری می‌کند. در نتیجه، مانع از تشکیل سنگ اگزالات کلسیم، شایع‌ترین نوع سنگ کلیه، می‌شود. افزودن چند قطره آب لیموی تازه به آب آشامیدنی روزانه‌تان، یک راهکار ساده و موثر است. دمنوش‌های گیاهی نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند.

دمنوش‌هایی مانند گزنه، قاصدک و ریشه مارشمالو به دلیل خواص ادرارآور طبیعی خود شناخته شده‌اند. این دمنوش‌ها با افزایش حجم ادرار، به دفع سریع‌تر مواد زائد و کریستال‌های کوچک کمک می‌کنند. البته، مهم است که قبل از مصرف منظم هرگونه دمنوش گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید، به خصوص اگر باردار هستید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید.

کسانی که سابقه سنگ کلیه دارند می‌دانند کوچک‌ترین اشتباه غذایی می‌تواند باعث برگشت بیماری شود. اگر می‌خواهید بدانید سنگ‌ها دقیقاً چطور شکل می‌گیرند و چرا بدن بعضی افراد سنگ‌ساز است، مقاله «چرا کلیه سنگ ساز می شود؟» توضیح داده که کم‌آبی، نمک زیاد، پروتئین بیش از حد و بعضی اختلالات متابولیک چه نقشی دارند. بعد از شناخت علت‌ها، اصلاح رژیم غذایی راحت‌تر و هدفمندتر می‌شود.

لیست غذاهای مفید برای کلیه سنگ ساز

وقتی با تشخیص کلیه سنگ ساز روبرو می‌شوید، ممکن است فکر کنید که باید بسیاری از غذاهای مورد علاقه خود را کنار بگذارید. اما خبر خوب این است که یک رژیم غذایی مناسب برای سنگ کلیه، به معنای محرومیت نیست، بلکه به معنای انتخاب‌های مناسب تری است. شما می‌توانید با افزودن برخی مواد غذایی مفید به برنامه روزانه خود، یک سپر دفاعی قوی در برابر تشکیل سنگ بسازید. در ادامه، به تفکیک گروه‌های غذایی، بهترین گزینه‌ها را معرفی می‌کنیم.

 چه میوه هایی برای درمان سنگ کلیه خوب است؟

میوه‌ها نه تنها منابع غنی از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، بلکه برخی از آن‌ها می‌توانند به طور خاص برای سلامت کلیه‌ها مفید باشند. همانطور که در بخش نوشیدنی‌ها اشاره شد، سیترات یک ماده کلیدی در پیشگیری از سنگ‌های کلسیمی است. بنابراین، چه میوه هایی برای درمان سنگ کلیه خوب است؟ پاسخ، میوه‌های سرشار از سیترات است. مرکبات در صدر این لیست قرار دارند. پرتقال، لیمو، لیموترش و گریپ‌فروت منابع عالی سیترات هستند. گنجاندن این میوه‌ها در رژیم غذایی، چه به صورت تازه و چه به صورت آب‌میوه طبیعی و بدون شکر افزوده، می‌تواند سطح سیترات ادرار شما را افزایش دهد. میوه‌های سرشار از آب نیز انتخاب‌های فوق‌العاده‌ای هستند.

هندوانه، طالبی و خربزه بیش از ۹۰ درصد آب دارند و مصرف آن‌ها به تامین مایعات مورد نیاز بدن و افزایش حجم ادرار کمک شایانی می‌کند. این میوه‌ها مانند یک سیستم شستشوی طبیعی برای کلیه‌ها عمل می‌کنند. علاوه بر این، میوه‌هایی مانند سیب و گلابی که فیبر بالایی دارند، برای سلامت عمومی بدن و دستگاه گوارش مفید هستند و می‌توانند بخشی از یک رژیم غذایی متعادل برای بیماران کلیوی باشند. به طور کلی، تمرکز بر مصرف متنوع میوه‌های تازه، به خصوص آنهایی که آب و سیترات بالایی دارند، یک استراتژی موثر برای محافظت از کلیه‌های شماست.

بهترین سبزی‌ها برای درمان سنگ کلیه شامل چیست؟

سبزیجات بخش جدایی‌ناپذیر یک رژیم غذایی سالم هستند، اما برای افراد با کلیه سنگ ساز، انتخاب نوع سبزیجات اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. دلیل این حساسیت، وجود ماده‌ای به نام اگزالات در برخی سبزیجات است که در ادامه به تفصیل در مورد آن صحبت خواهیم کرد. اما فعلاً بیایید بر روی گزینه‌های مفید تمرکز کنیم. بهترین سبزی‌ها برای درمان سنگ کلیه، آنهایی هستند که اگزالات پایینی دارند. سبزیجاتی مانند گل کلم، کلم بروکلی، کلم بروکسل، خیار، کاهو و کدو سبز انتخاب‌های امن و مغذی هستند. این سبزیجات نه تنها اگزالات کمی دارند، بلکه سرشار از فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری مانند منیزیم هستند.

منیزیم ماده دیگری است که می‌تواند به پیشگیری از تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم کمک کند. این ماده معدنی با اگزالات در روده ترکیب شده و جذب آن را کاهش می‌دهد. فلفل دلمه‌ای، به خصوص نوع قرمز آن که سرشار از ویتامین C و A است، و همچنین پیاز و سیر به دلیل خواص ضدالتهابی خود، می‌توانند به سلامت کلی کلیه‌ها کمک کنند. نکته کلیدی در مصرف سبزیجات، تنوع و توجه به میزان اگزالات آن‌هاست. با انتخاب سبزیجات کم‌اگزالات، می‌توانید بدون نگرانی از مزایای بی‌شمار آن‌ها برای سلامتی خود بهره‌مند شوید.

حبوبات مفید برای سنگ کلیه

حبوبات، از جمله عدس، نخود و انواع لوبیا، منابع عالی پروتئین گیاهی، فیبر و مواد مغذی هستند. اما جایگاه آن‌ها در رژیم غذایی افراد مستعد سنگ کلیه چیست؟ حبوبات مفید برای سنگ کلیه وجود دارند، اما مصرف آن‌ها نیازمند کمی دقت است. حبوبات به طور کلی حاوی مقادیر متوسطی از اگزالات و پورین (که به اسید اوریک تبدیل می‌شود) هستند. با این حال، مزایای آن‌ها اغلب بر این موارد غلبه می‌کند.

فیبر بالای موجود در حبوبات به سلامت دستگاه گوارش کمک کرده و می‌تواند به کاهش جذب برخی مواد سنگ‌ساز کمک کند. همچنین، حبوبات منبع خوبی از منیزیم هستند که همانطور که گفتیم، یک ماده معدنی مفید برای پیشگیری از سنگ کلیه است. به عنوان جایگزینی برای پروتئین‌های حیوانی، حبوبات می‌توانند به کاهش بار اسیدی بر کلیه‌ها و کاهش ریسک سنگ‌های اسید اوریکی کمک کنند.

نکته مهم در مصرف حبوبات، روش آماده‌سازی آن‌هاست. خیساندن حبوبات برای چند ساعت قبل از پخت و دور ریختن آب آن، می‌تواند به کاهش سطح اگزالات و سایر مواد نامطلوب کمک کند. بنابراین، می‌توانید حبوبات را به صورت متعادل در رژیم غذایی خود بگنجانید، اما در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکنید و حتماً آن‌ها را به درستی آماده کنید.

مصرف کلسیم در بیماران سنگ کلیه

یکی از بزرگترین و رایج‌ترین باورهای غلط در مورد سنگ کلیه، این است که افراد مبتلا باید مصرف کلسیم را قطع یا به شدت محدود کنند. این تصور از آنجا ناشی می‌شود که شایع‌ترین نوع سنگ، «اگزالات کلسیم» نام دارد. اما حقیقت دقیقاً برعکس است. مصرف کلسیم در بیماران سنگ کلیه نه تنها مضر نیست، بلکه برای پیشگیری ضروری است. اما چطور چنین چیزی ممکن است؟ کلسیمی که شما از طریق غذا دریافت می‌کنید، در روده به اگزالات متصل می‌شود. این اتصال باعث می‌شود که یک ترکیب نامحلول ایجاد شود که از طریق مدفوع از بدن خارج می‌شود و هرگز به جریان خون و کلیه‌ها نمی‌رسد.

در واقع، کلسیم غذایی، اگزالات را در روده «قفل» می‌کند و مانع جذب آن می‌شود. اما وقتی شما مصرف کلسیم را کاهش می‌دهید، اگزالات در روده آزاد باقی می‌ماند، به راحتی جذب جریان خون شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. غلظت بالای اگزالات در ادرار، خطر ترکیب آن با کلسیم موجود در ادرار و تشکیل سنگ را به شدت افزایش می‌دهد. بنابراین، حذف کلسیم از رژیم غذایی، یک اشتباه بزرگ است. توصیه می‌شود که افراد بزرگسال روزانه ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم را از طریق منابع غذایی دریافت کنند. بهترین منابع کلسیم، محصولات لبنی کم‌چرب مانند شیر، ماست و پنیر هستند.

برای افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، منابع گیاهی مانند کلم بروکلی، کلم پیچ و شیرهای گیاهی غنی‌شده با کلسیم گزینه‌های خوبی هستند. نکته مهم این است که این کلسیم باید همراه با وعده‌های غذایی مصرف شود تا بتواند به اگزالات موجود در غذا متصل شود. آنچه باید از آن پرهیز کرد، مصرف بی‌رویه مکمل‌های کلسیم است که باید حتماً تحت نظر پزشک باشد.

خیلی از بیماران در کنار رژیم مناسب، دنبال خوراکی‌هایی هستند که دفع سنگ‌های کوچک را سریع‌تر کنند. در مقاله «لیست غذا های مفید برای سنگ کلیه» نوشیدنی‌ها و غذاهای کمک‌کننده معرفی شده‌اند و توضیح داده شده که چطور باعث افزایش حجم ادرار و حرکت راحت‌تر سنگ می‌شوند. این راهکارها مکمل درمان و سبک زندگی سالم هستند.

لیست غذاهای مضر برای سنگ کلیه

همانطور که برخی غذاها می‌توانند به شما در مبارزه با سنگ کلیه کمک کنند، برخی دیگر نیز می‌توانند مانند سوخت برای آتش عمل کرده و شرایط را بدتر کنند. شناختن و محدود کردن این مواد غذایی، گامی حیاتی در جهت پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جدید است. این بخش از راهنما به شما کمک می‌کند تا با دشمنان اصلی کلیه‌های خود آشنا شوید.

غذاهای حاوی اگزالات کدامند؟

اگر تا به حال سنگ کلیه از نوع اگزالات کلسیم داشته‌اید، حتماً نام اگزالات به گوشتان خورده است. اگزالات یک ترکیب طبیعی است که در بسیاری از گیاهان یافت می‌شود. این ماده در بدن نیز تولید می‌شود. مشکل زمانی آغاز می‌شود که سطح اگزالات در ادرار بالا می‌رود و با کلسیم ترکیب شده و کریستال‌های سخت و دردناک را تشکیل می‌دهد. بنابراین، یکی از مهم‌ترین بخش‌های رژیم غذایی شما، مدیریت مصرف اگزالات است. اما غذاهای حاوی اگزالات کدامند؟ برخی از مواد غذایی به داشتن مقادیر بسیار بالای اگزالات معروف هستند. در صدر این لیست، اسفناج قرار دارد. فقط یک فنجان اسفناج پخته می‌تواند صدها میلی‌گرم اگزالات داشته باشد.

ریواس، چغندر (هم ریشه و هم برگ)، بامیه و سیب‌زمینی شیرین نیز از دیگر سبزیجات با اگزالات بالا هستند. در میان آجیل‌ها و دانه‌ها، بادام، بادام زمینی، کره بادام زمینی و دانه کنجد منابع اصلی اگزالات محسوب می‌شوند. پودر کاکائو و شکلات نیز متاسفانه در این دسته قرار می‌گیرند. غلاتی مانند سبوس گندم و گندم سیاه نیز اگزالات بالایی دارند. آیا این به معنای حذف کامل این مواد غذایی است؟ نه لزوماً. بلکه به معنای مصرف بسیار محدود و آگاهانه است. همچنین، همیشه غذاهای حاوی کلسیم را همراه با غذاهای حاوی اگزالات مصرف کنید تا جذب اگزالات در روده کاهش یابد. برای مثال، اگر می‌خواهید مقدار کمی شکلات بخورید، آن را همراه با یک لیوان شیر میل کنید.

آیا نمک برای سنگ کلیه ضرر دارد؟

نمک یا سدیم کلرید، یکی از موذی‌ترین عواملی است که می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. شاید بپرسید ارتباط نمک با سنگ کلسیمی چیست؟ تاثیر نمک بر تشدید سنگ کلیه بسیار مستقیم و قابل توجه است. وقتی شما مقدار زیادی سدیم مصرف می‌کنید، کلیه‌های شما برای دفع این سدیم اضافی، مجبور می‌شوند کلسیم بیشتری را نیز وارد ادرار کنند. این فرآیند که به آن «هایپرکلسیوری» یا دفع بالای کلسیم در ادرار گفته می‌شود، غلظت کلسیم را در ادرار به شدت بالا می‌برد. این کلسیم اضافی، ماده اولیه آماده برای ترکیب با اگزالات یا فسفات و تشکیل سنگ است.

در واقع، مصرف زیاد نمک، مستقیماً به تشکیل شایع‌ترین نوع سنگ کلیه دامن می‌زند. مشکل اینجاست که بسیاری از ما بدون آنکه بدانیم، مقادیر زیادی سدیم مصرف می‌کنیم. منبع اصلی سدیم در رژیم غذایی ما، نمکدان نیست، بلکه غذاهای فرآوری شده، کنسروها، فست‌فودها، سوسیس و کالباس، پنیرهای شور و انواع سس‌ها و چاشنی‌هاست. بنابراین، کاهش مصرف نمک فقط به معنای کم ریختن نمک در غذا نیست؛ بلکه نیازمند بازنگری جدی در خرید و مصرف مواد غذایی آماده است.

سعی کنید تا حد امکان از مواد غذایی تازه استفاده کنید، برچسب‌های مواد غذایی را برای اطلاع از میزان سدیم بخوانید و برای طعم‌دار کردن غذا از جایگزین‌هایی مانند سبزیجات معطر، ادویه‌ها، آبلیمو و سرکه استفاده کنید. کاهش مصرف سدیم، یکی از موثرترین تغییراتی است که می‌توانید برای محافظت از کلیه‌های خود ایجاد کنید.

آیا گوشت قرمز برای سنگ کلیه ضرر دارد؟

پاسخ به سوال «آیا گوشت قرمز برای سنگ کلیه ضرر دارد؟» مثبت است، به خصوص برای افرادی که مستعد سنگ‌های اسید اوریکی هستند. پروتئین‌های حیوانی، به ویژه گوشت قرمز و گوشت اندام‌ها (مانند جگر و دل و قلوه)، سرشار از ترکیباتی به نام پورین هستند. بدن ما در طی فرآیند متابولیسم، پورین‌ها را به اسید اوریک تجزیه می‌کند. مصرف زیاد پروتئین حیوانی، تولید اسید اوریک را در بدن افزایش می‌دهد. این امر دو پیامد منفی برای کلیه‌ها دارد. اول اینکه، سطح بالای اسید اوریک در ادرار، می‌تواند مستقیماً منجر به تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی شود.

دوم اینکه، یک رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی، ادرار را اسیدی‌تر می‌کند. ادرار اسیدی، محیطی ایده‌آل برای تشکیل هم سنگ‌های اسید اوریکی و هم سنگ‌های اگزالات کلسیم است. علاوه بر این، پروتئین حیوانی می‌تواند سطح سیترات (ماده محافظ در برابر سنگ) را در ادرار کاهش دهد. بنابراین، محدود کردن مصرف پروتئین حیوانی، به خصوص گوشت قرمز، یک راهکار کلیدی است.

توصیه می‌شود بخشی از پروتئین مورد نیاز خود را از منابع گیاهی مانند حبوبات و سویا تامین کنید. مصرف مرغ و ماهی به جای گوشت قرمز نیز انتخاب بهتری است. به طور کلی، یک رژیم غذایی متعادل با پروتئین متوسط، برای سلامت کلیه‌ها بسیار مفیدتر از یک رژیم پرپروتئین است. در صورت نیاز به راهنمایی دقیق‌تر، یک ویزیت آنلاین پزشک می‌تواند به شما در تنظیم یک برنامه غذایی شخصی‌سازی شده کمک کند.

نوشابه و سنگ کلیه چه ارتباطی دارند؟

نوشابه‌های گازدار، به ویژه انواع کولا، یکی از بدترین نوشیدنی‌ها برای افراد مستعد سنگ کلیه هستند. رابطه نوشابه و سنگ کلیه یک رابطه مستقیم و اثبات شده است. این نوشیدنی‌ها از چند جهت مضر هستند. اولاً، بسیاری از آن‌ها حاوی اسید فسفریک هستند. مصرف زیاد فسفات می‌تواند تعادل مواد معدنی در ادرار را بر هم زده و خطر تشکیل سنگ‌های فسفات کلسیم را افزایش دهد. ثانیاً، این نوشیدنی‌ها سرشار از فروکتوز (نوعی قند) هستند که متابولیسم آن در بدن می‌تواند به افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اسید اوریک در ادرار منجر شود. این سه ماده، اجزای اصلی تشکیل‌دهنده انواع سنگ‌های کلیه هستند.

علاوه بر این، مصرف منظم نوشابه معمولاً جایگزین مصرف آب و سایر مایعات سالم می‌شود که خود این امر به غلیظ شدن ادرار و افزایش خطر سنگ‌سازی کمک می‌کند. بنابراین، حذف کامل نوشابه‌های گازدار از رژیم غذایی، یکی از ساده‌ترین و موثرترین قدم‌ها برای حفظ سلامت کلیه‌ها و پیشگیری از عود سنگ کلیه است.

میوه های مضر برای سنگ کلیه کدامند؟

اگرچه پیش‌تر در مورد میوه‌های مفید صحبت کردیم، اما لازم است بدانید که برخی میوه‌ها نیز در لیست میوه های مضر برای سنگ کلیه قرار می‌گیرند، البته این «مضر بودن» بیشتر به میزان مصرف و نوع سنگ کلیه شما بستگی دارد. همانند سبزیجات، عامل اصلی در اینجا نیز اگزالات است. میوه‌هایی مانند ریواس (که از نظر گیاه‌شناسی یک سبزی اما در آشپزی میوه محسوب می‌شود)، کیوی، تمشک، انجیر خشک، آلو سیاه و خرما حاوی مقادیر نسبتاً بالایی از اگزالات هستند.

این به آن معنا نیست که شما هرگز نباید این میوه‌ها را بخورید، بلکه باید در مصرف آن‌ها بسیار محتاط باشید، به خصوص اگر سابقه سنگ اگزالات کلسیم دارید. مصرف یک یا دو عدد خرما در روز احتمالاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما خوردن یک کاسه بزرگ تمشک یا چند عدد انجیر خشک به صورت روزانه، می‌تواند ریسک را بالا ببرد. نکته کلیدی، تعادل و میانه روی است. همیشه سعی کنید تنوع را در مصرف میوه‌ها رعایت کرده و بیشتر بر روی میوه‌های کم‌اگزالات که قبلاً معرفی شدند، تمرکز کنید.

اگر اندازه سنگ بزرگ باشد، فقط تغذیه کافی نیست و باید از روش‌های پزشکی کمک گرفت. مقاله «سریع راه درمان سنگ کلیه» روش‌های دارویی، سنگ‌شکنی و لیزر را با زبان ساده توضیح می‌دهد تا فرد بداند چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کند و بهترین تصمیم را بگیرد. این مطلب برای کسانی که هنوز در انتخاب روش درمان مردد هستند بسیار مفید است.

برنامه غذایی روزانه برای سنگ کلیه

دانستن لیست غذاهای مفید و مضر یک بخش ماجراست، اما بخش دیگر و شاید مهم‌تر، این است که چگونه این اطلاعات را در زندگی روزمره خود پیاده کنیم. برنامه غذایی روزانه برای سنگ کلیه نباید پیچیده و طاقت‌فرسا باشد. هدف، ایجاد عادات غذایی پایداری است که بتوانید برای طولانی‌مدت به آن‌ها پایبند باشید. در ادامه یک نمونه برنامه غذایی ساده ارائه می‌شود که می‌توانید از آن ایده بگیرید. به یاد داشته باشید که این فقط یک راهنمای کلی است و بهترین برنامه، برنامه‌ای است که متناسب با نوع سنگ، شرایط پزشکی و ترجیحات شخصی شما توسط پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم شود.

صبحانه مناسب برای بیماران سنگ کلیه

شروع روز با یک صبحانه سالم و مناسب، می‌تواند به شما در مدیریت شرایطتان کمک کند. یک صبحانه مناسب برای سنگ کلیه باید کم‌نمک، با پروتئین متعادل و در صورت امکان حاوی کلسیم باشد. یک گزینه عالی، بلغور جو دوسر است. جو دوسر اگزالات کمی دارد و سرشار از فیبر است. می‌توانید آن را با شیر کم‌چرب (منبع کلسیم) و میوه‌های کم‌اگزالات مانند سیب یا گلابی خرد شده، شیرین کنید. نان سبوس‌دار (به جز سبوس گندم که اگزالات بالایی دارد) همراه با پنیر کم‌نمک و چند برش خیار و گوجه‌فرنگی (در حد متعادل) نیز یک انتخاب خوب است. تخم‌مرغ آب‌پز (به جای نیمرو که با روغن و نمک زیاد تهیه می‌شود) نیز منبع خوبی از پروتئین است.

سعی کنید از مصرف کره بادام زمینی، نان‌های حاوی سبوس گندم و آب‌میوه‌های صنعتی که شکر بالایی دارند، در وعده صبحانه پرهیز کنید. یک لیوان آب همراه با چند قطره آب لیموی تازه، شروعی عالی برای تامین مایعات روزانه شما خواهد بود.

ناهار و شام مناسب برای سنگ کلیه چیست؟

برای وعده‌های اصلی ناهار و شام، اصل کلیدی، تعادل و کنترل حجم پروتئین حیوانی و سدیم است. برای دفع سنگ کلیه چی بخوریم در این وعده‌ها؟ سعی کنید نیمی از بشقاب خود را با سبزیجات کم‌اگزالات مانند گل کلم بخارپز، سالاد کاهو یا کلم بروکلی پر کنید. یک چهارم بشقاب را به منابع پروتئینی اختصاص دهید. ماهی‌های چرب مانند سالمون که سرشار از امگا-۳ هستند یا سینه مرغ گریل یا آب‌پز، گزینه‌های بهتری نسبت به گوشت قرمز هستند. یک چهارم باقیمانده بشقاب را به کربوهیدرات‌های پیچیده مانند برنج قهوه‌ای یا کینوا اختصاص دهید.

این غلات فیبر بالایی دارند و نسبت به نان سفید یا برنج سفید انتخاب‌های سالم‌تری هستند. برای طعم‌دار کردن غذا، به جای نمک از انواع ادویه‌ها، فلفل، زردچوبه، پودر سیر و پیاز و سبزیجات معطر تازه یا خشک استفاده کنید. از خوردن غذاهای کنسروی، فست‌فود و غذاهای از پیش آماده که معمولاً سدیم بالایی دارند، جداً خودداری کنید. پخت و پز در خانه به شما این امکان را می‌دهد که کنترل کاملی بر روی مواد اولیه، به خصوص میزان نمک، داشته باشید.

میان‌وعده‌های سالم و بی‌خطر برای سنگ کلیه

انتخاب میان‌وعده‌ها نیز در رژیم غذایی شما اهمیت دارد. بسیاری از میان‌وعده‌های رایج مانند چیپس، پفک و بیسکوییت‌های شور، سرشار از سدیم هستند و باید از آن‌ها اجتناب کرد. آجیل‌هایی مانند بادام و بادام زمینی نیز به دلیل اگزالات بالا، گزینه‌های مناسبی نیستند. در عوض، به سراغ میوه‌های تازه مانند سیب، گلابی، هلو یا یک کاسه کوچک از خانواده توت‌ها (به جز تمشک) بروید. ماست کم‌چرب ساده (منبع کلسیم) یا چند عدد کراکر بی‌نمک همراه با پنیر کم‌نمک نیز می‌توانند گزینه‌های خوبی باشند. اگر به دنبال یک میان‌وعده ترد هستید، هویج یا کرفس خرد شده انتخاب‌های سالمی هستند. مهم است که همیشه به یاد داشته باشید همراه با میان‌وعده خود نیز یک لیوان آب بنوشید تا به تامین مایعات روزانه خود کمک کنید.

رژیم غذایی بعد از سنگ شکن کلیه

انجام عمل سنگ شکن (لیتوترپسی) یک گام مهم در درمان سنگ‌های بزرگ است، اما کار در اینجا تمام نمی‌شود. رژیم غذایی بعد از سنگ شکن کلیه نقش حیاتی در موفقیت این روش درمانی و جلوگیری از عوارض بعدی دارد. هدف اصلی در دوران نقاهت، کمک به بدن برای دفع قطعات خرد شده سنگ است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین توصیه در این دوران، نوشیدن مقادیر بسیار زیاد مایعات است. شما باید روزانه حداقل ۳ تا ۴ لیتر مایعات بنوشید، مگر اینکه پزشک شما دستور دیگری داده باشد.

این حجم بالا از مایعات به شستشوی مداوم مجاری ادراری کمک کرده و حرکت خرده‌سنگ‌ها را به سمت خارج تسهیل می‌کند. آب بهترین انتخاب است، اما می‌توانید از آب لیموی طبیعی و دمنوش‌های ملایم نیز استفاده کنید. در روزهای اول پس از عمل، بهتر است از یک رژیم غذایی سبک و سهل‌الهضم پیروی کنید.

از خوردن غذاهای سنگین، چرب و پرادویه که می‌توانند به سیستم گوارش شما فشار بیاورند، خودداری کنید. تمرکز اصلی باید بر روی رژیم کم‌نمک باشد تا از احتباس مایعات و فشار اضافی بر کلیه‌ها جلوگیری شود. پس از چند روز و با بهتر شدن حال عمومی، می‌توانید به تدریج به رژیم غذایی عادی خود بازگردید. البته، منظور از رژیم عادی، همان رژیم غذایی پیشگیرانه‌ای است که در این مقاله به تفصیل در مورد آن صحبت شد. دوره پس از سنگ‌شکنی، بهترین زمان برای ایجاد تغییرات پایدار در سبک زندگی و عادات غذایی است تا از بازگشت این مهمان ناخوانده و دردناک جلوگیری کنید.

باورهای رایج درباره دفع سنگ کلیه

در جستجو برای یافتن راهی برای دفع سنگ کلیه، ممکن است با توصیه‌ها و درمان‌های خانگی متعددی روبرو شوید که سینه به سینه منتقل شده‌اند. در حالی که برخی از این روش‌ها ممکن است بی‌خطر باشند، اما مهم است که با دیدی علمی به آن‌ها نگاه کنیم و آن‌ها را جایگزین درمان‌های پزشکی نکنیم. برای مثال، خواص سیر ناشتا برای سنگ کلیه یکی از مواردی است که گاهی مطرح می‌شود. سیر به طور کلی خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد و برای سلامت قلب و عروق مفید است، اما هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد خوردن سیر ناشتا می‌تواند سنگ کلیه را دفع یا حل کند. مورد دیگر، خواص هسته خرما برای سنگ کلیه است. برخی معتقدند که پودر هسته خرما می‌تواند به خرد شدن سنگ کمک کند. اگرچه تحقیقات محدودی بر روی خواص آنتی‌اکسیدانی هسته خرما انجام شده، اما اثربخشی آن در درمان سنگ کلیه انسان به هیچ وجه اثبات نشده است. شاید عجیب‌ترین مورد، خواص سنگدان کبک برای سنگ کلیه باشد. این باور قدیمی بر این اساس است که چون سنگدان پرندگان به هضم سنگریزه‌ها کمک می‌کند، پس مصرف آن نیز می‌تواند سنگ کلیه را حل کند. این تصور هیچ پایه و اساس علمی ندارد و کاملاً نادرست است. مهم است که به یاد داشته باشید، تنها راه اثبات شده برای مدیریت و پیشگیری از سنگ کلیه، پیروی از توصیه‌های پزشکی، نوشیدن مایعات فراوان و رعایت یک رژیم غذایی مناسب و علمی است.

گاهی افراد نمی‌دانند دردها یا سوزش ادرار طبیعی است یا نشانه خطر. در مقاله «نشانه های سنگ کلیه» گفته شده چه موقع درد قابل انتظار است و چه زمانی باید جدی گرفته شود. آگاهی از این نشانه‌ها باعث می‌شود روند درمان یا رژیم غذایی بدون نگرانی ادامه پیدا کند.

غذاهای مفید و مضر برای سنگ کلیه چیست؟

سطح اگزالات (میلی‌گرم در هر ۱۰۰ گرم)	نوع ماده غذایی	مثال‌ها
بسیار بالا (بیشتر از ۵۰) – باید محدود شود	سبزیجات، میوه‌ها و آجیل‌ها	اسفناج، ریواس، چغندر، بادام، بادام زمینی، پودر کاکائو
متوسط (۱۰ تا ۵۰) – با احتیاط مصرف شود	سبزیجات، میوه‌ها و غلات	سیب‌زمینی شیرین، شکلات، گندم کامل، انجیر خشک، کیوی
پایین (کمتر از ۱۰) – گزینه‌های امن	سبزیجات، میوه‌ها و لبنیات	خیار، گل کلم، کلم، قارچ، سیب، هندوانه، پنیر، شیر، ماست

کلام آخر ویمام

مدیریت رژیم غذایی برای کلیه‌های سنگ‌ساز در ابتدا ممکن است کمی دلهره‌آور به نظر برسد. اما همانطور که در این راهنمای جامع دیدید، این مسیر به معنای محدودیت‌های سخت و طاقت‌فرسا نیست، بلکه فرصتی برای انتخاب یک سبک زندگی سالم‌تر و آگاهانه‌تر است. به یاد داشته باشید که کلیدی‌ترین اصول، نوشیدن مایعات فراوان، کاهش مصرف نمک، محدود کردن پروتئین حیوانی و مدیریت درست غذاهای حاوی اگزالات است. هر بدنی منحصر به فرد است و بهترین رژیم غذایی، برنامه‌ای است که با توجه به نوع سنگ و شرایط سلامتی شما تنظیم شده باشد. هرگز در مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه تردید نکنید. آن‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا یک برنامه غذایی شخصی‌سازی شده و عملی داشته باشید. ما در وی مام همواره به عنوان یک همراه آگاه در کنار شما هستیم تا به سوالات شما پاسخ دهیم و مسیر شما را برای داشتن کلیه‌هایی سالم‌تر و هموارتر کنیم. سلامتی شما، اولویت ماست.

آیا مصرف لبنیات برای سنگ کلیه مضر است؟

خیر، این یک باور غلط است. مصرف کافی کلسیم از منابع غذایی مانند لبنیات کم‌چرب، به اتصال با اگزالات در روده و دفع آن کمک می‌کند و در واقع برای پیشگیری از سنگ‌های اگزالات کلسیم مفید است. مهم است که کلسیم را از طریق غذا و نه مکمل‌های بی‌رویه دریافت کنید.

آیا چای پررنگ می‌تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود؟

بله، چای سیاه منبعی غنی از اگزالات است. مصرف زیاد و روزانه چای پررنگ، به خصوص در افرادی که مستعد سنگ‌سازی هستند، می‌تواند ریسک تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم را افزایش دهد. بهتر است چای کمرنگ بنوشید و در مصرف آن زیاده‌روی نکنید.

چه میوه‌هایی برای دفع سریع سنگ کلیه بهتر هستند؟

میوه‌های سرشار از سیترات و آب، بهترین گزینه‌ها هستند. مرکباتی مانند لیمو، پرتقال و گریپ‌فروت به دلیل داشتن سیترات، از بزرگ شدن سنگ‌ها جلوگیری می‌کنند. همچنین هندوانه و طالبی به دلیل حجم بالای آب، به افزایش جریان ادرار و دفع سنگ کمک می‌کنند.

آیا نوشیدن آبجو برای دفع سنگ کلیه توصیه می‌شود؟

خیر. اگرچه آبجو به دلیل خاصیت ادرارآوری (دیورتیک) می‌تواند به طور موقت جریان ادرار را زیاد کند، اما حاوی اگزالات و الکل است که بدن را کم‌آب می‌کند. مضرات آن بیشتر از فواید احتمالی است و به هیچ وجه به عنوان یک روش درمانی توصیه نمی‌شود.

بعد از عمل سنگ شکن کلیه، تا چه مدت باید رژیم غذایی را رعایت کنم؟

در روزهای اولیه پس از سنگ‌شکنی، باید مایعات فراوان و غذاهای سبک مصرف کنید. اما رژیم غذایی پیشگیرانه برای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ، یک راهکار بلندمدت است و بهتر است برای همیشه به عنوان بخشی از سبک زندگی سالم شما باقی بماند.

منبع: niddk.nih , medicalnewstoday