نگاه کنجکاو و درخشان نوزاد، پنجره‌ای است به سوی دنیایی که تازه در حال کشف آن است. سلامت چشمان کوچک او، نه تنها برای دیدن زیبایی‌های اطراف، بلکه برای رشد و تکامل شناختی و حرکتی‌اش نیز بسیار مهم است. به عنوان والدین، طبیعی است که بخواهید از سلامت کامل بینایی فرزندتان مطمئن شوید. در این مقاله جامع از وی مام، به شما کمک می‌کنیم تا با نشانه‌های سلامت چشم نوزاد و همچنین علائم هشداردهنده‌ای که نیاز به توجه دارند، آشنا شوید. با ما همراه باشید تا با آگاهی بیشتر، از این عضو مهم بدن دلبندتان مراقبت کنید.

مراحل تکامل بینایی در نوزادان

بینایی نوزاد در بدو تولد کامل نیست و طی ماه‌ها و سال‌های اولیه زندگی به تدریج تکامل می‌یابد. آگاهی از این مراحل به شما کمک می‌کند تا انتظارات درستی از توانایی‌های دیداری فرزندتان داشته باشید و متوجه شوید که چه زمانی باید نگران شوید.

از بدو تولد تا یک ماهگی

نوزاد تازه متولد شده، دنیای اطراف را به صورت سایه‌هایی از نور و تاریکی و با وضوح بسیار کم می‌بیند. او بیشتر به چهره‌ها، به خصوص چهره مادر، و اشیای بزرگ و با کنتراست بالا (مانند طرح‌های سیاه و سفید) توجه نشان می‌دهد. در این سن، نوزاد می‌تواند اشیاء را در فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری (تقریباً فاصله صورت شما هنگام در آغوش گرفتن او) به طور مبهم تشخیص دهد. ممکن است چشمانش گاهی کمی ناهماهنگ به نظر برسند یا دچار لوچی گذرا شوند که در هفته‌های اول طبیعی است، اما اگر این حالت دائمی باشد، نیاز به بررسی دارد. رفلکس پلک زدن در برابر نور شدید نیز از بدو تولد وجود دارد.

دو تا چهار ماهگی

در این دوره، بینایی نوزاد به سرعت در حال پیشرفت است. او شروع به دنبال کردن اشیاء متحرک با چشمانش می‌کند، اگرچه ممکن است هنوز حرکات سر و چشم کاملاً هماهنگ نباشند. توانایی تمرکز بر روی اشیاء بهبود یافته و می‌تواند جزئیات بیشتری را تشخیص دهد. تشخیص رنگ‌ها، به خصوص رنگ‌های اصلی و روشن مانند قرمز، شروع می‌شود. در حدود سه ماهگی، بسیاری از نوزادان می‌توانند دستشان را به سمت اشیایی که می‌بینند دراز کنند، که نشان‌دهنده هماهنگی بهتر بین چشم و دست است. ارتباط چشمی با والدین و اطرافیان نیز قوی‌تر می‌شود.

پنج تا هشت ماهگی

یکی از تحولات مهم در این سن، شروع درک عمق و دید سه‌بعدی است. نوزاد حالا می‌تواند فاصله اشیاء را بهتر تخمین بزند و به اشیای دورتر نیز توجه نشان می‌دهد. توانایی تشخیص طیف کامل رنگ‌ها بهبود می‌یابد و می‌تواند اشیاء کوچک‌تر را نیز تشخیص داده و با دست بگیرد. حافظه بصری او نیز در حال شکل‌گیری است و ممکن است چهره‌های آشنا را از غریبه‌ها تشخیص دهد. حرکات چشم‌ها باید هماهنگ‌تر شده باشند و لوچی مداوم در این سن دیگر طبیعی تلقی نمی‌شود.

نه تا دوازده ماهگی

در این مرحله، دید نوزاد به طور قابل توجهی به دید بزرگسالان نزدیک‌تر شده است. او می‌تواند فاصله و سرعت حرکت اشیاء را به خوبی قضاوت کند، که برای چهار دست و پا رفتن و تلاش برای ایستادن و راه رفتن بسیار مهم است. هماهنگی چشم و دست به اوج خود می‌رسد و می‌تواند اشیاء را با انگشتان شست و اشاره بردارد (گرفتن انبری). او از دیدن تصاویر در کتاب‌ها و شناختن افراد و اشیاء آشنا از فاصله دورتر لذت می‌برد.

خیلی از مادرها وقتی درباره سلامت چشم نوزاد می‌پرسند، نگران این هستند که آیا مشکلات هنگام تولد می‌تواند روی بینایی اثر بگذارد یا نه. اگر دوست دارید بدانید نوزاد با آپگار پایین چه شرایطی را ممکن است تجربه کند و چه بررسی‌هایی لازم است، مطالعه آن مطلب می‌تواند تصویر واضح‌تری ارائه دهد.

نشانه‌های چشم سالم در نوزاد شما

علاوه بر مراحل تکامل بینایی، برخی نشانه‌های کلی وجود دارند که می‌توانند بیانگر سلامت چشمان نوزاد باشند. توجه به این موارد در بررسی‌های روزانه می‌تواند به شما آرامش خاطر بدهد.

چشم‌های شفاف و براق

سفیدی چشم نوزاد (صلبیه) باید سفید و بدون قرمزی یا زردی مداوم باشد. قرنیه، یعنی لایه شفاف روی قسمت رنگی چشم، باید کاملاً شفاف و براق به نظر برسد. هرگونه کدورت یا لکه در قرنیه یا سفیدی چشم نیاز به بررسی دارد.

مردمک‌ها: اندازه، شکل و واکنش به نور

مردمک، دایره سیاه رنگ در مرکز چشم است. مردمک‌های نوزاد باید گرد، هم‌اندازه و به رنگ سیاه باشند. آنها باید به طور طبیعی به تغییرات نور واکنش نشان دهند؛ یعنی در نور زیاد تنگ و در نور کم گشاد شوند. می‌توانید این واکنش را با تاباندن آرام نور چراغ قوه (از فاصله مناسب و نه مستقیم به مدت طولانی) به چشمان او بررسی کنید. عدم واکنش مردمک‌ها یا تفاوت واضح در اندازه آنها می‌تواند نگران‌کننده باشد.

حرکات هماهنگ چشم 

همانطور که گفته شد، در هفته‌های اول ممکن است چشم‌های نوزاد گاهی ناهماهنگ حرکت کنند. اما پس از حدود چهار تا شش ماهگی، چشم‌ها باید بتوانند با هم و به صورت هماهنگ حرکت کرده و روی یک هدف متمرکز شوند. اگر پس از این سن، یکی از چشم‌ها یا هر دو به طور مداوم به داخل، خارج، بالا یا پایین منحرف می‌شوند (لوچی یا استرابیسم)، حتماً باید به چشم پزشک مراجعه کنید.

توانایی دنبال کردن اشیاء

نوزاد سالم از حدود دو تا سه ماهگی شروع به دنبال کردن چهره یا اسباب‌بازی‌های متحرک با چشمان خود می‌کند. این توانایی با افزایش سن بهبود می‌یابد. اگر متوجه شدید نوزادتان به اشیاء متحرک توجه نمی‌کند یا آنها را با چشم دنبال نمی‌کند، می‌تواند نشانه‌ای از مشکل بینایی باشد.

رفلکس قرمز طبیعی در عکس‌ها

حتماً در عکس‌هایی که با فلاش از افراد گرفته می‌شود، رفلکس قرمز رنگی را در چشمانشان دیده‌اید. این رفلکس قرمز (Red Reflex) در نوزادان نیز باید وجود داشته باشد و نشانه‌ای از سلامت ساختارهای داخلی چشم، به خصوص شبکیه است. اگر در عکس‌هایی که با فلاش از نوزادتان می‌گیرید، به جای رفلکس قرمز، رفلکس سفید، زرد یا حتی عدم وجود رفلکس را در یک یا هر دو چشم مشاهده کردید (که به آن لوکوکوریا یا مردمک سفید گفته می‌شود)، این یک علامت هشدار بسیار جدی است و باید فوراً به چشم پزشک مراجعه کنید.

بررسی بینایی معمولاً کنار ارزیابی شنوایی انجام می‌شود تا خیال مادر از سلامت حسی نوزاد راحت‌تر باشد. اگر می‌خواهید بدانید چگونه تست کم شنوایی نوزاد در خانه انجام می‌شود و چه نکاتی باید رعایت شود، توضیحات آن مقاله می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

چه زمانی باید نگران سلامت چشم نوزادمان باشیم؟

آگاهی از علائم هشداردهنده مشکلات چشمی در نوزادان بسیار مهم است، زیرا تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از عوارض جدی و دائمی جلوگیری کند. اگر هر یک از موارد زیر را در نوزاد خود مشاهده کردید، در اسرع وقت با پزشک اطفال یا چشم پزشک مشورت کنید.

قرمزی یا ترشحات مداوم چشم

قرمزی مداوم سفیدی چشم، به خصوص اگر با تورم پلک‌ها یا ترشحات زرد، سبز یا چرکی همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ای از عفونت (مانند کنژنکتیویت یا چشم صورتی) یا التهاب باشد. این وضعیت نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد.

اشک‌ریزش بیش از حد و مداوم

اگرچه گریه کردن با اشک طبیعی است، اما اشک‌ریزش مداوم و بیش از حد، حتی زمانی که نوزاد گریه نمی‌کند، می‌تواند نشانه‌ای از مسدود بودن مجرای اشکی باشد. این مشکل در نوزادان نسبتاً شایع است و اغلب با ماساژ و گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما گاهی نیاز به اقدامات درمانی دارد. همچنین، اشک‌ریزش زیاد همراه با حساسیت به نور و کدورت قرنیه می‌تواند علامت گلوکوم مادرزادی (آب سیاه) باشد که یک بیماری جدی است.

ظاهر کدر قرنیه یا مردمک سفید (لوکوکوریا)

همانطور که قبلاً اشاره شد، هرگونه کدورت در قرنیه (قسمت شفاف جلوی چشم) یا مشاهده مردمک سفید، خاکستری یا زرد رنگ (لوکوکوریا) به جای مردمک سیاه طبیعی، یک علامت بسیار مهم و اورژانسی است. این حالت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی مانند آب مروارید مادرزادی، رتینوبلاستوما (یک نوع تومور چشمی)، یا سایر مشکلات داخلی چشم باشد.

عدم تقارن دائمی چشم‌ها (لوچی یا استرابیسم پس از ۴-۶ ماهگی)

اگر پس از ۴ تا ۶ ماهگی، چشم‌های نوزاد به طور مداوم ناهماهنگ باشند و به جهات مختلف نگاه کنند (یکی مستقیم و دیگری به داخل، خارج، بالا یا پایین)، این حالت به عنوان استرابیسم یا لوچی شناخته می‌شود. استرابیسم می‌تواند منجر به تنبلی چشم (آمبلیوپی) شود و نیاز به درمان توسط چشم پزشک دارد.

نیستاگموس (لرزش غیرارادی چشم‌ها)

نیستاگموس به حرکات سریع، ریتمیک و غیرارادی چشم‌ها گفته می‌شود. این حرکات می‌توانند افقی، عمودی یا چرخشی باشند. نیستاگموس می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات بینایی مختلف یا مشکلات عصبی باشد و نیاز به بررسی دقیق دارد.

افتادگی یک یا هر دو پلک (پتوز)

اگر پلک بالای یک یا هر دو چشم نوزاد پایین‌تر از حد طبیعی باشد و قسمتی از مردمک را بپوشاند (پتوز)، می‌تواند دید را مختل کرده و منجر به تنبلی چشم شود. پتوز مادرزادی نیاز به ارزیابی و گاهی درمان جراحی دارد.

حساسیت شدید به نور (فتوفوبیا)

اگر نوزاد شما به طور غیرطبیعی نسبت به نورهای معمولی محیط حساسیت نشان می‌دهد، چشمانش را می‌بندد، یا در محیط‌های روشن بی‌قرار می‌شود، این حالت به عنوان فتوفوبیا شناخته می‌شود. فتوفوبیا می‌تواند نشانه‌ای از التهاب داخل چشمی، گلوکوم مادرزادی، یا سایر مشکلات چشمی باشد.

عدم برقراری ارتباط چشمی یا دنبال نکردن اشیاء

اگر نوزاد شما (پس از ۲-۳ ماهگی) ارتباط چشمی برقرار نمی‌کند، به چهره شما نگاه نمی‌کند، یا اشیاء متحرک را با چشمانش دنبال نمی‌کند، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در بینایی یا سایر مشکلات تکاملی باشد.

تفاوت در اندازه مردمک‌ها (آنمیزوکوریا)

اگر اندازه مردمک‌های دو چشم به طور واضح و مداوم با هم متفاوت باشند، این حالت به عنوان آنمیزوکوریا شناخته می‌شود و ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای عصبی یا چشمی باشد. البته تفاوت جزئی و گذرا در اندازه مردمک‌ها می‌تواند طبیعی باشد، اما تفاوت واضح و پایدار نیاز به بررسی دارد.

پلک زدن بیش از حد، مالیدن چشم‌ها یا کج کردن سر

اگر نوزاد به طور مداوم و بیش از حد پلک می‌زند، چشمانش را می‌مالد، یا برای دیدن بهتر سرش را به یک سمت خاص کج می‌کند یا می‌چرخاند، این رفتارها ممکن است نشانه‌ای از تلاش او برای جبران یک مشکل بینایی مانند عیب انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم) یا لوچی باشد.

بعد از اطمینان از سالم بودن چشم نوزاد، بهتر است سایر بخش‌های سلامت او هم طبق یک برنامه منظم بررسی شود. نگاهی به جدول چکاپ ماهانه نوزادان کمک می‌کند بدانید هر ماه چه ارزیابی‌هایی پیشنهاد می‌شود تا هیچ نکته‌ای از قلم نیفتد.

بیماری‌های شایع چشمی در نوزادان و شیرخواران

آشنایی با برخی از مشکلات و بیماری‌های شایع چشمی در این گروه سنی می‌تواند به شما در تشخیص زودهنگام و پیگیری مناسب کمک کند.

انسداد مجرای اشکی

انسداد مادرزادی مجرای اشکی یکی از شایع‌ترین مشکلات چشمی در نوزادان است. در این حالت، مجرایی که اشک را از چشم به بینی تخلیه می‌کند، به طور کامل باز نشده است. علائم آن شامل اشک‌ریزش مداوم، تجمع ترشحات در گوشه داخلی چشم (به خصوص پس از بیدار شدن از خواب) و گاهی قرمزی و عفونت است. اغلب با ماساژ صحیح گوشه داخلی چشم و رعایت بهداشت، این مشکل تا یک سالگی برطرف می‌شود، اما در صورت عدم بهبودی، ممکن است نیاز به اقدامات درمانی مانند میل زدن مجرای اشکی باشد.

کنژنکتیویت (چشم صورتی)

کنژنکتیویت یا التهاب ملتحمه (لایه نازک و شفافی که سطح داخلی پلک‌ها و سفیدی چشم را می‌پوشاند) می‌تواند ناشی از عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، یا مواد محرک باشد. علائم آن شامل قرمزی چشم، تورم پلک‌ها، خارش یا سوزش (که نوزاد با مالیدن چشم نشان می‌دهد) و ترشحات چشمی است. درمان بسته به علت ایجادکننده متفاوت است و نیاز به تجویز پزشک دارد.

استرابیسم (لوچی یا انحراف چشم)

استرابیسم به عدم هم‌راستایی چشم‌ها گفته می‌شود. اگر این حالت پس از ۴ تا ۶ ماهگی ادامه یابد، می‌تواند منجر به دوبینی یا سرکوب تصویر یک چشم توسط مغز و در نتیجه تنبلی چشم (آمبلیوپی) شود. درمان استرابیسم ممکن است شامل بستن چشم قوی‌تر، استفاده از عینک‌های مخصوص، یا جراحی باشد.

آمبلیوپی (تنبلی چشم)

آمبلیوپی یا تنبلی چشم زمانی رخ می‌دهد که مسیر بینایی یک چشم به درستی در مغز تکامل پیدا نکند. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که یک چشم به دلیل استرابیسم، عیب انکساری شدید، یا کدورت مسیر بینایی (مانند آب مروارید) تصویر واضحی به مغز ارسال نمی‌کند. مغز به تدریج تصویر چشم ضعیف‌تر را نادیده می‌گیرد. تنبلی چشم اگر در سنین پایین تشخیص داده و درمان شود (معمولاً با بستن چشم قوی‌تر و اصلاح عامل زمینه‌ای)، قابل بهبود است.

عیوب انکساری (نزدیک بینی، دوربینی، آستیگماتیسم)

عیوب انکساری زمانی اتفاق می‌افتند که شکل چشم مانع از تمرکز صحیح نور بر روی شبکیه می‌شود.

• نزدیک‌بینی (میوپی): اشیاء دور تار و اشیاء نزدیک واضح دیده می‌شوند.

• دوربینی (هایپروپی): اغلب نوزادان مقداری دوربینی طبیعی دارند که با رشد چشم اصلاح می‌شود. اما دوربینی شدید می‌تواند باعث خستگی چشم، لوچی، یا تنبلی چشم شود.

• آستیگماتیسم: به دلیل نامنظم بودن شکل قرنیه یا عدسی، دید در تمام فواصل تار می‌شود.
  عیوب انکساری قابل توجه در نوزادان و کودکان نیاز به اصلاح با عینک دارند.

آب مروارید مادرزادی

آب مروارید مادرزادی به کدر شدن عدسی طبیعی چشم در بدو تولد یا ماه‌های اولیه زندگی گفته می‌شود. این کدورت مانع از عبور نور به شبکیه و تشکیل تصویر واضح می‌شود. علامت اصلی آن می‌تواند مردمک سفید (لوکوکوریا) باشد. آب مروارید مادرزادی که از نظر بینایی قابل توجه باشد، نیاز به جراحی زودهنگام برای خارج کردن عدسی کدر و سپس توانبخشی بینایی دارد.

گلوکوم مادرزادی (آب سیاه)

گلوکوم مادرزادی یک بیماری نادر اما جدی است که به دلیل افزایش فشار داخل چشم و آسیب به عصب بینایی ایجاد می‌شود. علائم آن می‌تواند شامل اشک‌ریزش زیاد، حساسیت به نور (فتوفوبیا)، کدورت یا بزرگ شدن قرنیه، و قرمزی چشم باشد. این بیماری نیاز به درمان فوری جراحی یا دارویی برای کنترل فشار چشم و جلوگیری از آسیب دائمی به بینایی دارد.

رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP)

رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP) یک بیماری چشمی است که در نوزادان بسیار نارس (معمولاً متولد شده قبل از ۳۱ هفتگی یا با وزن کمتر از ۱۲۵۰ گرم) رخ می‌دهد و در آن عروق خونی شبکیه به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند. این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند منجر به جداشدگی شبکیه و کوری شود. نوزادان نارس نیاز به غربالگری منظم چشمی برای ROP دارند.

گاهی مشکلات بینایی می‌تواند همراه با اختلال در رشد مغز یا اندازه سر باشد. اگر کنجکاو هستید اندازه دور سر نوزاد سالم چقدر است و چه زمانی اندازه‌ها نگران‌کننده می‌شود، آن مطلب راهنمای خوبی برای شماست.

اهمیت غربالگری بینایی نوزادان و معاینات منظم چشم پزشکی

تشخیص زودهنگام مشکلات چشمی برای موفقیت درمان بسیار مهم است. به همین دلیل، غربالگری‌های بینایی و معاینات منظم چشم پزشکی برای همه نوزادان و کودکان توصیه می‌شود.

معاینه چشم نوزاد در بدو تولد

در اکثر بیمارستان‌ها، معاینه اولیه چشم نوزاد توسط متخصص کودکان یا نئوناتولوژیست در بدو تولد یا طی چند روز اول پس از تولد انجام می‌شود. این معاینه شامل بررسی ظاهر کلی چشم‌ها، واکنش مردمک‌ها به نور، و به خصوص بررسی رفلکس قرمز با استفاده از افتالموسکوپ است. وجود رفلکس قرمز طبیعی نشانه‌ای از سلامت مسیر بینایی است. در صورت مشاهده هرگونه مورد مشکوک، نوزاد به چشم پزشک ارجاع داده می‌شود.

جدول زمانی توصیه شده برای معاینات چشم پزشکی

انجمن چشم پزشکی آمریکا و آکادمی اطفال آمریکا توصیه‌هایی برای زمان‌بندی معاینات چشم پزشکی کودکان دارند:

• بدو تولد تا چند روز اول: غربالگری اولیه توسط متخصص کودکان.

• ۶ تا ۱۲ ماهگی: اولین معاینه جامع چشم پزشکی توسط چشم پزشک یا اپتومتریست آشنا به معاینه کودکان، حتی اگر هیچ مشکل واضحی وجود نداشته باشد.

• ۳ تا ۳.۵ سالگی: معاینه بینایی و هم‌راستایی چشم‌ها.

• قبل از ورود به مدرسه (حدود ۵ سالگی): معاینه جامع دیگر.

• پس از آن، به صورت دوره‌ای (هر ۱ تا ۲ سال یکبار یا طبق توصیه پزشک)، به خصوص اگر سابقه خانوادگی مشکلات چشمی وجود داشته باشد یا کودک علائمی از مشکل بینایی نشان دهد.
  نوزادان با ریسک بالاتر (مانند نوزادان نارس، سابقه خانوادگی بیماری‌های چشمی، یا علائم مشکوک) ممکن است نیاز به معاینات مکررتر و زودهنگام‌تر داشته باشند.

خیلی از والدین در کنار سلامت چشم، به الگوی تنفس هم توجه می‌کنند، مخصوصاً در روزهای اول تولد. اگر برایتان سؤال است که تنفس طبیعی نوزاد در دقیقه چند بار باید باشد و چه زمانی نیاز به بررسی بیشتر وجود دارد، پیشنهاد می‌شود به آن مطلب هم سری بزنید.

چگونه والدین می‌توانند به رشد و سلامت بینایی نوزاد کمک کنند؟

والدین نقش مهمی در تحریک رشد بینایی و حفظ سلامت چشمان فرزندشان دارند.

فراهم کردن تحریکات بینایی مناسب

• در ماه‌های اول: از اسباب‌بازی‌ها و کارت‌هایی با طرح‌های سیاه و سفید و کنتراست بالا استفاده کنید. چهره خود را در فاصله ۲۰-۳۰ سانتی‌متری نوزاد قرار دهید و با او صحبت کنید.

• با رشد نوزاد: اسباب‌بازی‌های رنگی و متحرک را در اختیار او قرار دهید. کتاب‌های تصویری با رنگ‌های روشن و تصاویر بزرگ برایش بخوانید. بازی “دالی موشه” برای تحریک توجه و حافظه بصری عالی است.

• تشویق به کاوش: اجازه دهید نوزاد با دست به اشیاء مختلف برسد و آنها را لمس کند تا هماهنگی چشم و دست او تقویت شود.

اطمینان از تغذیه مناسب

تغذیه مادر در دوران بارداری و شیردهی و سپس تغذیه خود نوزاد با مواد غذایی حاوی ویتامین A، C، E، روی و اسیدهای چرب امگا-۳ برای سلامت چشم‌ها مهم است. شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای نوزادان است. با شروع غذای کمکی، میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ (مانند هویج، اسفناج، کلم بروکلی) را در رژیم غذایی او بگنجانید.

محافظت از چشم‌ها در برابر آسیب و نور خورشید

• از قرار دادن اسباب‌بازی‌های تیز یا خطرناک در دسترس نوزاد خودداری کنید.

• هنگام بیرون رفتن در نور شدید آفتاب، از کلاه لبه‌دار یا سایبان کالسکه برای محافظت از چشمان نوزاد در برابر اشعه ماوراء بنفش استفاده کنید. در مورد استفاده از عینک آفتابی مخصوص نوزادان با پزشک مشورت کنید.

محدود کردن زمان تماشای صفحه نمایش (در سنین بالاتر)

اگرچه این موضوع بیشتر برای کودکان نوپا و بزرگتر مطرح است، اما به طور کلی توصیه می‌شود که نوزادان زیر ۱۸ ماه تا حد امکان در معرض صفحه نمایش (تلویزیون، تبلت، موبایل) قرار نگیرند. برای کودکان ۱۸ تا ۲۴ ماه، در صورت تمایل والدین، می‌توان محتوای با کیفیت و آموزشی را به همراه نظارت و مشارکت والدین نمایش داد. زمان بیش از حد در مقابل صفحه نمایش می‌تواند بر رشد بینایی و سایر جنبه‌های تکاملی تأثیر منفی بگذارد و فرصت تعاملات واقعی و بازی‌های فعال را از کودک بگیرد.

آیا رنگ چشم نوزاد بر سلامت بینایی او تأثیر دارد؟

رنگ چشم نوزاد توسط میزان رنگدانه‌ای به نام ملانین در عنبیه (قسمت رنگی چشم) تعیین می‌شود. نوزادان با ملانین کمتر، چشم‌های روشن‌تری (آبی، سبز، خاکستری) و نوزادان با ملانین بیشتر، چشم‌های تیره‌تری (قهوه‌ای، مشکی) خواهند داشت. بسیاری از نوزادان، به خصوص آنهایی که پوست روشنی دارند، با چشم‌های آبی یا خاکستری به دنیا می‌آیند و رنگ چشمشان ممکن است طی ۶ تا ۱۲ ماه اول زندگی و گاهی حتی تا ۳ سالگی به تدریج تغییر کرده و تیره‌تر شود، زیرا تولید ملانین با گذشت زمان افزایش می‌یابد.

در پاسخ به این سوال که آیا رنگ چشم بر سلامت بینایی تأثیر دارد، باید گفت که به طور کلی، خود رنگ چشم مستقیماً بر وضوح دید یا سلامت کلی چشم تأثیر معنی‌داری ندارد. یعنی چشم آبی ذاتاً ضعیف‌تر از چشم قهوه‌ای نیست و بالعکس. با این حال، افرادی که رنگدانه‌ کمتری در چشم و پوست خود دارند (مانند افراد مبتلا به آلبینیسم یا زالی)، ممکن است به دلیل کمبود ملانین در ساختارهای مختلف چشم، دچار مشکلات بینایی مانند کاهش دید، نیستاگموس و حساسیت شدید به نور باشند. همچنین، افراد با چشم‌های روشن‌تر ممکن است کمی حساسیت بیشتری به نور خورشید داشته باشند، اما این به معنای ضعف بینایی ذاتی آنها نیست.
بنابراین، در حالی که رنگ چشم به خودی خود عامل تعیین کننده سلامت بینایی نیست، برخی شرایط نادر مرتبط با کمبود رنگدانه می‌توانند با مشکلات بینایی همراه باشند. اما برای عموم نوزادان، رنگ چشم یک ویژگی ظاهری است و نگرانی از بابت تأثیر آن بر قدرت بینایی معمولاً بی‌مورد است.

نتیجه‌گیری

چشمان نوزاد شما، دریچه‌ای شگفت‌انگیز به سوی یادگیری و تجربه دنیا هستند. همانطور که در این مقاله از وی مام بررسی کردیم، آگاهی از مراحل طبیعی رشد بینایی، شناخت نشانه‌های سلامت چشم و توجه به علائم هشداردهنده، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت این عضو حیاتی دارد. غربالگری‌های منظم و معاینات چشم پزشکی طبق توصیه پزشکان، بهترین راه برای اطمینان از تشخیص زودهنگام و درمان موفقیت‌آمیز هرگونه مشکل احتمالی است. به یاد داشته باشید که شما به عنوان والدین، بهترین مشاهده‌گر فرزندتان هستید. به غریزه خود اعتماد کنید و در صورت مشاهده هرگونه مورد نگران‌کننده، بدون تأخیر با پزشک مشورت نمایید. با مراقبت و توجه شما، چشمان کوچک دلبندتان می‌توانند آینده‌ای روشن را نظاره‌گر باشند.

سوالات متداول

۱. چه زمانی رنگ چشم نوزاد ثابت می‌شود؟
رنگ چشم نوزاد معمولاً تا ۶ الی ۱۲ ماهگی به تدریج تغییر کرده و به رنگ نهایی خود نزدیک می‌شود، اما در برخی کودکان ممکن است این تغییرات تا ۳ سالگی نیز ادامه یابد.

۲. آیا لوچی خفیف در نوزادان تازه متولد شده طبیعی است؟
بله، لوچی یا ناهماهنگی گهگاهی چشم‌ها در چند هفته اول زندگی به دلیل عدم تکامل کامل کنترل عضلات چشم، می‌تواند طبیعی باشد. اما اگر این حالت مداوم باشد یا پس از ۴-۶ ماهگی ادامه یابد، نیاز به بررسی دارد.

۳. از چه سنی باید نوزاد را برای معاینه چشم نزد چشم پزشک ببریم؟
اولین معاینه جامع چشم پزشکی معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماهگی توصیه می‌شود، حتی اگر به نظر برسد مشکلی وجود ندارد.

۴. رفلکس قرمز در چشم نوزاد به چه معناست؟
رفلکس قرمز که در عکس‌های با فلاش دیده می‌شود، نشانه‌ای از سلامت ساختارهای داخلی چشم، به خصوص شبکیه است. عدم وجود آن یا رفلکس سفید، یک علامت هشدار جدی است.

۵. آیا استفاده از موبایل یا تبلت برای چشم نوزاد مضر است؟
توصیه می‌شود نوزادان زیر ۱۸ ماه تا حد امکان در معرض صفحه نمایش قرار نگیرند، زیرا می‌تواند بر رشد بینایی و سایر جنبه‌های تکاملی تأثیر بگذارد و فرصت تعاملات واقعی را کاهش دهد.

۶. اگر نوزادم زیاد پلک بزند یا چشمش را بمالد، نشانه چیست؟
این رفتارها می‌تواند نشانه‌ای از خستگی چشم، خشکی، آلرژی، یا تلاش برای جبران یک مشکل بینایی مانند عیب انکساری باشد و بهتر است توسط پزشک بررسی شود.

۷. انسداد مجرای اشکی در نوزادان چقدر شایع است و چگونه درمان می‌شود؟
انسداد مجرای اشکی نسبتاً شایع است و معمولاً با ماساژ صحیح و رعایت بهداشت تا یک سالگی برطرف می‌شود. در موارد مقاوم، ممکن است نیاز به میل زدن باشد.