گاهی اوقات شرایطی پیش می‌آید که همه محاسبات به هم می‌ریزد؛ یک رابطه محافظت‌نشده، پاره شدن کاندوم یا حتی فراموش کردن مصرف قرص‌های ضدبارداری. در چنین موقعیت‌هایی، نگرانی از بارداری ناخواسته می‌تواند استرس زیادی ایجاد کند. در این شرایط، «قرص اورژانسی» یا همان «قرص روز بعد» به عنوان یک راه‌حل سریع و موثر مطرح می‌شود.

اما پرسش مهم این است: اگر به این قرص‌های مدرن مثل اووسیز یا تنسی دسترسی نداشتیم، چه باید کرد؟ بسیاری از زنان در چنین موقعیت‌هایی به سراغ یک روش قدیمی‌تر می‌روند: استفاده از قرص ال‌دی به صورت اورژانسی؛ روشی که سال‌ها قبل با نام «روش یوپزه» رایج بوده است.

در این مقاله از وی مام، قصد داریم به طور شفاف و علمی بررسی کنیم که این روش چگونه عمل می‌کند، چه زمانی باید مصرف شود، چه عوارضی ممکن است ایجاد کند و چرا امروزه، با وجود داروهای جدیدتر، کمتر به عنوان یک انتخاب اصلی توصیه می‌شود. هدف ما این است که شما بتوانید با اطلاعات دقیق و به‌روز، بهترین و مطمئن‌ترین تصمیم را در لحظات حساس بگیرید.

قرص ال دی بجای اورژانسی

اولین و مهم‌ترین سوالی که باید بهش جواب بدیم اینه که آیا اصلاً استفاده از قرص ال دی بجای قرص اورژانسی یک پایه و اساس علمی داره یا صرفاً یک توصیه غیرعلمی و عامیانه‌ست که سینه به سینه چرخیده.

پاسخ علمی: بله، استفاده از قرص‌های ضدبارداری ترکیبی مثل LD و HD به عنوان یک روش پیشگیری اضطراری، یک روش پزشکی کاملاً شناخته شده و قدیمی به نام «روش یوپزه» (Yuzpe Regimen) هست. این روش توی دهه ۱۹۷۰ میلادی توسط یک دکتر کانادایی به نام آلبرت یوپزه ابداع شد و برای سال‌های خیلی طولانی، تنها روش خوراکی موجود برای پیشگیری اضطراری از بارداری بود و جون خیلی‌ها رو از بارداری‌های ناخواسته نجات داد.

جایگاه فعلی این روش در دنیای پزشکی امروز چیه؟
اینجا نقطه کلیدی ماجراست. اگه چه روش یوپزه یک روش علمیه، اما امروزه با تولید و عرضه قرص‌های اورژانسی تخصصی (که فقط حاوی یک نوع هورمون به نام پروژستین هستن، مثل لوونورژسترل)، روش ال دی دیگه به عنوان «خط اول درمان» یا انتخاب بهتر در نظر گرفته نمی‌شه. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و تمام گایدلاین‌های معتبر پزشکی در سراسر دنیا، استفاده از قرص‌های جدیدتر رو به خاطر اثربخشی بالاتر و عوارض جانبی خیلی کمتر، در اولویت اول قرار می‌دن.

مکانیسم عملکرد روش یوپزه چطوریه؟
قرص‌های ضدبارداری ترکیبی مثل LD، حاوی دو نوع هورمون زنانه هستن: یک استروژن (اتینیل استرادیول) و یک پروژستین (لوونورژسترل). وقتی شما دوز خیلی بالایی از این قرص‌ها رو طبق روش یوپزه مصرف می‌کنید، این شوک هورمونی بزرگ توی بدن شما از چند راه جلوی بارداری رو می‌گیره:

• به تاخیر انداختن یا متوقف کردن تخمک‌گذاری: این اصلی‌ترین و مهم‌ترین کاریه که انجام می‌ده. دوز بالای هورمون‌ها به مغز و تخمدان سیگنال می‌ده که «هی، فعلاً شرایط برای آزاد کردن تخمک مناسب نیست، دست نگه دارید!». اگه تخمکی آزاد نشه، اسپرم هم چیزی برای بارور کردن نخواهد داشت.
• تغییر در مخاط دهانه رحم: هورمون‌ها مخاط دهانه رحم رو غلیظ و چسبناک می‌کنن تا عبور اسپرم رو سخت و تقریباً غیرممکن کنن.
• تأثیر روی دیواره رحم (آندومتر): ممکنه دیواره رحم رو برای پذیرش و لانه‌گزینی جنین احتمالی، نامناسب و غیرمهمان‌نواز کنن.

استفاده مکرر از قرص‌های پیشگیری اورژانسی مثل ال‌دی ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد و به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند بیش از حد مجاز از این داروها استفاده نشود. اگر می‌خواهید بدانید چند بار در سال مجاز به مصرف قرص اورژانسی هستیم؟ و چه محدودیت‌هایی باید رعایت شود، مطالعه‌ی مقاله‌ی اختصاصی ما در این زمینه را از دست ندهید.

روش خوردن قرص ال دی اورژانسی

اگه توی شرایطی قرار دارید که به هیچ وجه به قرص‌های اورژانسی تخصصی دسترسی ندارید و قرص LD تنها گزینه پیش روی شماست، خیلی خیلی مهمه که این روش رو دقیقاً طبق دستورالعملی که میگیم انجام بدید. هرجور اشتباه توی تعداد قرص‌ها یا زمان‌بندی، می‌تونه منجر به شکست کامل این روش و وقوع بارداری بشه.

قرص ال دی تا چند ساعت بعد رابطه تاثیر دارد؟

توی تمام روش‌های پیشگیری اضطراری، زمان حرف اول و آخر رو می‌زنه. قانون طلایی اینه: «هرچی زودتر، بهتر».

روش یوپزه با قرص LD باید حداکثر تا ۷۲ ساعت (یعنی ۳ روز کامل) بعد از رابطه جنسی محافظت نشده شروع بشه. هرچقدر از این زمان بگذره، اثربخشیش به شدت کم می‌شه. بهترین و بالاترین اثربخشی در ۲۴ ساعت اوله. اگه بیشتر از ۷۲ ساعت از رابطه شما گذشته، این روش دیگه گزینه مناسبی برای شما نخواهد بود و باید به فکر روش‌های دیگه‌ای مثل IUD مسی باشید.

دوز و نحوه مصرف قرص ال دی

روش خوردن قرص ال دی بعد از رابطه نیاز به دقت و زمان‌بندی خیلی دقیقی داره. شما در مجموع به ۸ عدد قرص LD نیاز خواهید داشت که باید توی دو نوبت خورده بشه:

• دوز اول: توی اولین فرصت ممکن بعد از رابطه (و حتماً توی چارچوب ۷۲ ساعت)، ۴ عدد قرص LD رو به صورت همزمان و با یک لیوان پر از آب قورت بدید.
• دوز دوم: دقیقاً ۱۲ ساعت بعد از مصرف دوز اول، ۴ عدد قرص LD باقی‌مونده رو دوباره به صورت همزمان مصرف کنید.

نکات حیاتی و کلیدی که نباید فراموش کنید:

• رعایت دقیق فاصله ۱۲ ساعته: این موضوع خیلی خیلی حیاتیه. برای خودتون روی گوشی آلارم تنظیم کنید تا یادتون نره. مصرف دوز دوم با تاخیر زیاد، می‌تونه اثربخشی روش رو به طور کامل از بین ببره.
• همه قرص‌ها از یک بسته باشن: تمام ۸ تا قرص باید از یک ورق و یک برند مشخص باشن.
• رنگ قرص‌ها: توی بسته‌های ۲۱ عددی LD تمام قرص‌ها فعال و هورمونی هستن و رنگشون یکسانه. فرقی نمی‌کنه کدوم قرص‌ها رو بردارید. (توی بعضی بسته‌های ۲۸ عددی، ۷ تا قرص آخر رنگ متفاوتی دارن و فقط آهن هستن، از اون‌ها نباید استفاده کنید).

یک مثال واقعی: تصور کنید خانمی ساعت ۱۰ شب رابطه محافظت نشده داشته. اون باید توی سریع‌ترین زمان ممکن (مثلاً ساعت ۱۱ همون شب) ۴ عدد قرص LD رو بخوره و بعدش آلارم گوشی خودش رو برای ساعت ۱۱ صبح روز بعد تنظیم کنه تا ۴ تا قرص دوم رو دقیقاً سر وقت مصرف کنه.

اگر می‌خواهید بدانید آیا قرص اورژانسی باعث اختلال پریود می‌شود و در چه شرایطی نیاز به مراجعه به پزشک است، توصیه می‌کنیم مقاله‌ی تخصصی ما در این زمینه را مطالعه کنید.

مقایسه قرص ال دی اورژانسی با قرص‌های جدید

حالا که با روش LD آشنا شدیم، به این سوال مهم می‌رسیم که چرا از نظر پزشکان ما در وی مام و تمام سازمان‌های بهداشتی معتبر جهانی، این روش دیگه انتخاب اول نیست؟ جواب این سوال توی مقایسه مستقیم اثربخشی و عوارض جانبی اون با قرص‌های اورژانسی جدیدتره.

مقایسه اثربخشی

این مهم‌ترین فاکتوره. هدف نهایی، جلوگیری از بارداریه و ما به دنبال موثرترین روش هستیم.

• اثربخشی روش ال دی (یوپزه): مطالعات نشون دادن که این روش می‌تونه ریسک بارداری رو حدود ۷۵٪ کم کنه. این یعنی از هر ۱۰۰ خانمی که از این روش به درستی استفاده کنن، حدود ۲۵ نفر ممکنه باردار بشن.
• اثربخشی قرص‌های لوونورژسترل (اووسیز/تنسی): این قرص‌ها به طور قابل توجهی موثرتر هستن. اگه توی ۲۴ ساعت اول مصرف بشن، ریسک بارداری رو تا ۹۵٪ کم می‌کنن. اثربخشی کلی اون‌ها توی ۷۲ ساعت، حدود ۸۹٪ تخمین زده می‌شه.

نتیجه‌گیری: قرص‌های اورژانسی جدید و تخصصی، به وضوح شانس موفقیت خیلی بالاتری در جلوگیری از بارداری دارن.

مقایسه عوارض جانبی

اینجا تفاوت‌ها خیلی چشمگیرتر می‌شه. مقصر اصلی عوارض جانبی شدید توی روش LD، وجود هورمون استروژن در دوز بالاست. قرص‌های اورژانسی جدید، فقط حاوی پروژستین هستن و استروژن ندارن.

• تهوع و استفراغ: این شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین عارضه است. توی روش ال دی (یوپزه)، حدود ۵۰٪ از خانم‌ها دچار تهوع و حدود ۱۵٪ دچار استفراغ می‌شن. در حالی که با مصرف قرص‌های لوونورژسترل، این آمار به ترتیب به حدود ۲۰٪ (تهوع) و ۵٪ (استفراغ) کم می‌شه.
• سایر عوارض: عوارضی مثل سردرد، سرگیجه، حساسیت و درد سینه‌ها هم توی روش LD به مراتب شایع‌تر و شدیدتر از قرص‌های جدید هستن.

برای آشنایی کامل با قرص اورژانسی و نحوه‌ی اثرگذاری و موارد مصرف این قرص‌ها، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی جامع ما در این زمینه را حتماً بخوانید.

عوارض مصرف ال دی اورژانسی چیست؟

اگه مجبور به استفاده از این روش شدید، باید خودتون رو برای عوارض جانبی شایع و شدیدترش آماده کنید. دونستن این عوارض به شما کمک می‌کنه تا بهتر اون‌ها رو مدیریت کنید.

تهوع و استفراغ: شایع‌ترین و مهم‌ترین عارضه
همونطور که گفتیم، حدود نیمی از زنانی که از روش ال دی استفاده می‌کنن، دچار تهوع می‌شن. این عارضه به خاطر دوز بالای استروژنه که معده رو تحریک می‌کنه.

راهکار کلیدی برای استفراغ: این نکته خیلی حیاتیه. اگه شما در عرض ۲ ساعت بعد از مصرف هر کدوم از دوزهای ۴ تایی، دچار استفراغ شدید، به این معنیه که قرص‌ها از بدن شما خارج شدن و جذب نشدن. توی این حالت، شما باید فوراً اون دوز رو تکرار کنید (یعنی ۴ تا قرص دیگه بخورید). برای جلوگیری از استفراغ مجدد، خیلی توصیه می‌شه که حدود نیم ساعت قبل از مصرف دوز تکراری، از یک داروی ضدتهوع بدون نسخه (مثل دیمن هیدرینات) استفاده کنید.

سایر عوارض جانبی که باید منتظرش باشید:

• سردرد و سرگیجه: به خاطر نوسانات هورمونی شدید.
• حساسیت و دردناک شدن سینه‌ها.
• خستگی و بی‌حالی.
• اختلالات پریود: این یک عارضه قطعیه. به خاطر شوک هورمونی بزرگی که به بدنتون وارد کردید، پریود بعدی شما تقریباً حتماً دچار بی‌نظمی (تاخیر یا تعجیل) خواهد شد که در بخش بعدی به طور کامل در موردش صحبت می‌کنیم.

یکی از سوالات پرتکرار خانم‌ها بعد از مصرف قرص‌های اورژانسی، تغییر در سیکل قاعدگی است. برای اینکه دقیق‌تر بدانید همه چیز درباره تاثیر قرص اورژانسی بر پریود چیست و این دارو چه اثری بر تاخیر یا جلو افتادن پریود دارد، پیشنهاد می‌کنیم به مقاله‌ی کامل ما مراجعه کنید.

چند روز بعد خوردن قرص ال دی اورژانسی پریود میشویم؟

بعد از پشت سر گذاشتن عوارض اولیه، دوره پراسترس انتظار برای پریود شدن شروع می‌شه.

منتظر چه نوع خونریزی باید باشیم؟
ممکنه چند روز بعد از مصرف دوز دوم قرص‌ها (معمولاً ۳ تا ۷ روز بعد)، به خاطر افت ناگهانی سطح هورمون‌ها توی بدن، دچار یک خونریزی یا لکه بینی بشید. به این «خونریزی ترک» میگن و یک نشونه خیلی خوب از عدم بارداریه. اما این پریود واقعی شما نیست.

پریود واقعی بعدی شما معمولاً در زمان مورد انتظار همیشگی خودش، یا با چند روز تا حداکثر یک هفته تاخیر یا تعجیل، اتفاق میفته.

چه زمانی باید نگران بشیم و تست بارداری بدیم؟
این قانون رو به خوبی به خاطر بسپارید: اگه پریود شما بیشتر از یک هفته (۷ روز) از تاریخ مورد انتظارتون به تاخیر افتاد، باید این تاخیر رو جدی بگیرید و برای رد کردن احتمال شکست روش و وقوع بارداری، حتماً یک تست بارداری خانگی (بیبی چک) انجام بدید.

می‌دونیم که مدیریت استرس توی این دوره انتظار و تفسیر درست علائم بدن، خیلی سخته. در صورت وجود هرگونه شک یا اضطراب شدید، یک مشاوره محرمانه احتمال بارداری با یک متخصص می‌تونه به شما کمک کنه تا با آرامش و اطلاعات درست، این دوره رو سپری کنید و قدم‌های بعدی رو به درستی بردارید.

کلام آخر ویمام

بعد از بررسی تمام این جوانب، به سوال نهایی می‌رسیم. با وجود تمام این عیب‌ها، آیا هنوز هم می‌شه از روش قرص ال دی بصورت اورژانسی استفاده کرد؟

پاسخ وی مام به عنوان یک مرجع سلامت اینه: این روش، یک روش قدیمی اما همچنان موثر (البته با اثربخشی پایین‌تر) هست که باید به عنوان آخرین راه‌حل ممکن در نظر گرفته بشه. یعنی فقط و فقط زمانی که شما توی یک شرایط اضطراری قرار دارید و به هیچ وجه به قرص‌های اورژانسی تخصصی (تک‌جزئی لوونورژسترل مثل اووسیز یا تنسی) دسترسی ندارید، اما به قرص‌های LD دسترسی دارید، می‌تونید از این روش استفاده کنید.

پیام نهایی و خیلی مهم ما به شما: به خاطر اثربخشی به طور قابل توجهی بالاتر و عوارض جانبی به مراتب کمتر و قابل تحمل‌تر، قرص‌های اورژانسی تخصصی (که بهشون «قرص روز بعد» هم میگن) همیشه و همواره انتخاب اول، استاندارد، ایمن‌تر و بهتر هستن. لطفاً همیشه سعی کنید یک بسته از این قرص‌ها رو برای روز مبادا توی خونه داشته باشید. روش LD رو فقط به عنوان یک پلن C یا D در نظر بگیرید. و از همه مهم‌تر، یادتون باشه که پیشگیری اضطراری، یک روش روتین نیست.

بعد از هر بار استفاده، حتماً برای انتخاب یک روش پیشگیری از بارداری مطمئن و طولانی‌مدت با پزشک خودتون مشورت کنید.