احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف وجود داره؟ (تجربیات نی نی سایت)
- نویسنده: دکتر محمد مهدی حسن زاده
- انتشار:
- بدون نظر
- بروزرسانی: 3 هفته پیش
مسیر درمان ناباروری، به خصوص روشهایی مانند IVF یا لقاح آزمایشگاهی، مسیری پر از امید، انتظار و گاهی چالشهای عاطفی و جسمی است. بسیاری از زوجها تمام انرژی و توان خود را برای موفقیت این روشها به کار میگیرند. اما سوالی که شاید در ذهن برخی شکل بگیرد، به خصوص پس از طی کردن یک یا چند دوره درمان، این است که آیا احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف وجود دارد؟ آیا ممکن است بدن پس از این درمانها، به طور خودبخودی توانایی باروری را بازیابد؟ این سوال، که گاهی با ناباوری و گاهی با کورسوی امید پرسیده میشود، موضوع اصلی این مقاله جامع از وی مام است. ما قصد داریم به این مبحث وارد شویم، دلایل ممکن برای این اتفاق، شانس وقوع آن و تجربیات واقعی زوجها را بررسی کنیم و به شما کمک کنیم تا دیدگاهی روشنتر و واقعبینانهتر نسبت به این موضوع پیدا کنید.
بارداری طبیعی بعد از ای وی اف ممکن است؟

شاید شنیدن داستانهایی درباره زوجهایی که پس از سالها ناباروری و حتی انجام IVF، به طور طبیعی باردار شدهاند، شما را شگفتزده کند و این سوال را بپرسید که آیا بارداری طبیعی بعد از ای وی اف واقعاً ممکن است یا صرفاً یک اتفاق نادر و شبیه به رویا است؟ در پاسخ باید بگوییم که بله، این اتفاق کاملاً امکانپذیر است و یک واقعیت علمی محسوب میشود، هرچند برای همه زوجها رخ نمیدهد.
دلایل مختلفی برای این پدیده وجود دارد. گاهی اوقات، مشکل اصلی ناباروری که زوج با آن دست به گریبان بودهاند، یک مشکل مطلق نبوده، بلکه نسبی بوده است. به این معنی که شانس بارداری طبیعی صفر نبوده، بلکه فقط کمتر از حد معمول بوده است. درمان IVF ممکن است به طور موقت یا حتی دائمی برخی از این موانع نسبی را برطرف کرده باشد یا اینکه عامل زمان و تغییرات دیگر در بدن، به بهبود شرایط کمک کرده باشد. برای مثال، ممکن است کیفیت اسپرم یا تخمک به مرور زمان یا تحت تاثیر تغییرات سبک زندگی بهبود یافته باشد.
برخی مطالعات نشان دادهاند که درصدی از زوجهایی که به دلیل ناباروری تحت درمان IVF قرار گرفتهاند، بعداً (گاهی حتی سالها بعد) موفق به بارداری طبیعی شدهاند. این درصد در مطالعات مختلف و بسته به علت اولیه ناباروری متفاوت گزارش شده است، اما نکته مهم این است که این پدیده آنقدر رخ داده که دیگر نمیتوان آن را یک اتفاق کاملاً تصادفی دانست. بنابراین، در حالی که نباید انتظار داشت این اتفاق برای همه بیفتد، دانستن اینکه احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف وجود دارد، میتواند بارقهای از امید را در دلها زنده نگه دارد. نکته مهم این است که شرایط هر زوج منحصر به فرد است و بهترین کار، مشورت با پزشک متخصص در مورد وضعیت شخصی خودتان است.
چرا برخی زوجها بعد از IVF طبیعی باردار میشوند؟
همانطور که اشاره شد، بارداری طبیعی پس از تجربه IVF یک اتفاق غیرممکن نیست. اما چه عواملی باعث میشوند که برخی زوجها این شانس را پیدا کنند؟ درک این دلایل میتواند به روشن شدن موضوع کمک کند.
اولین و شاید مهمترین عامل، به نوع و علت اولیه ناباروری برمیگردد. اگر ناباروری به دلیل علت نامشخص (Unexplained Infertility) تشخیص داده شده باشد، به این معنی است که با وجود تمام بررسیها، دلیل قطعی برای عدم باروری یافت نشده است. در این موارد، ممکن است یک مشکل خفیف یا متناوب وجود داشته باشد که همیشه مانع بارداری نمیشود و شانس بارداری طبیعی همچنان، هرچند کم، وجود دارد. همچنین در مواردی مانند مشکلات خفیف در تخمکگذاری یا فاکتورهای خفیف مردانه (مانند تعداد یا تحرک کم اسپرم)، ممکن است بارداری طبیعی همچنان امکانپذیر باشد، هرچند سختتر از حالت عادی رخ دهد. IVF در این شرایط ممکن است فرزند اول را به ارمغان بیاورد و سپس به دلایل مختلف، بارداری بعدی به صورت طبیعی اتفاق بیفتد.
عامل دیگر، تأثیرات احتمالی خود درمان IVF بر بدن است. اگرچه این موضوع هنوز به طور کامل اثبات نشده و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، برخی فرضیهها مطرح است. برای مثال، داروهای تحریک تخمدان که در IVF استفاده میشوند، ممکن است به طور موقت یا حتی برای مدتی طولانیتر، عملکرد تخمدانها را در برخی زنان بهبود بخشند. همچنین، عبور کاتتر از دهانه رحم طی فرایند انتقال جنین، ممکن است به طور تصادفی باعث باز شدن یا پاکسازی مخاط دهانه رحم شده و مسیر را برای اسپرم هموارتر کند. البته این موارد بیشتر در حد تئوری هستند و نباید به عنوان یک نتیجه قطعی درمان IVF در نظر گرفته شوند.
نقش تغییرات سبک زندگی را نیز نباید نادیده گرفت. بسیاری از زوجها در طول فرایند درمان ناباروری و به خصوص IVF، تشویق میشوند یا خودشان تصمیم میگیرند که تغییرات مثبتی در زندگیشان ایجاد کنند. این تغییرات میتواند شامل بهبود تغذیه، رسیدن به وزن مناسب، ترک سیگار و الکل، ورزش منظم و مهمتر از همه، یادگیری روشهای مدیریت استرس باشد. این تغییرات مثبت میتوانند تأثیر قابل توجهی بر بهبود باروری طبیعی، هم در زنان و هم در مردان داشته باشند و ممکن است پس از پایان دوره درمان IVF، اثرات مثبت آنها همچنان باقی بماند و به وقوع بارداری طبیعی کمک کند.
در نهایت، عامل زمان و احتمال بهبود خودبخودی نیز مطرح است. گاهی اوقات، مشکلات باروری که قبلاً وجود داشتهاند، ممکن است با گذشت زمان به طور طبیعی و بدون هیچ مداخلهای بهبود یابند. بدن انسان سیستم پیچیدهای دارد و تغییرات هورمونی یا فیزیولوژیکی میتواند در طول زمان رخ دهد. بنابراین، بخشی از بارداریهای طبیعی پس از IVF ممکن است صرفاً به دلیل بهبود شرایط زمینهای در طول زمان باشد که با دوره درمان IVF همزمان شده یا پس از آن اتفاق افتاده است. درک این عوامل مختلف نشان میدهد که احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف تحت تأثیر مجموعهای از شرایط فردی، نوع درمان و تغییرات زندگی قرار دارد.
بعد از ای وی اف منفی چه باید کرد؟

تجربه یک دوره IVF ناموفق میتواند بسیار سخت و ناامیدکننده باشد. پس از صرف هزینه، زمان و انرژی عاطفی زیاد، شنیدن خبر منفی میتواند بار سنگینی بر دوش زوجین بگذارد. در این شرایط حساس، دانستن اینکه بعد از ای وی اف منفی چه باید کرد، میتواند به مدیریت بهتر اوضاع و برنامهریزی برای آینده کمک کند.
اولین قدم و مهمترین کار، گفتگو با پزشک متخصص و بررسی دقیق دلایل احتمالی شکست است. پزشک شما با بررسی پرونده پزشکی، نتایج آزمایشها و جزئیات دوره درمان، میتواند اطلاعات ارزشمندی در مورد عواملی که ممکن است منجر به عدم موفقیت شدهاند، ارائه دهد. آیا مشکل از کیفیت جنینها بوده؟ آیا وضعیت آندومتر رحم مناسب نبوده؟ آیا مشکل ژنتیکی در جنینها وجود داشته؟ فهمیدن این دلایل (در صورت امکان تشخیص) برای تصمیمگیریهای بعدی بسیار مهم است. این جلسه مشاوره فرصتی است تا تمام سوالات و نگرانیهای خود را مطرح کنید و یک تصویر واضحتر از وضعیت خود به دست آورید.
قدم بعدی، برنامهریزی برای آینده با کمک پزشک است. پس از بررسی دلایل شکست، گزینههای مختلفی پیش روی شما قرار دارد. ممکن است پزشک انجام آزمایشهای تکمیلی را برای بررسی بیشتر توصیه کند. شاید پیشنهاد شود که تغییراتی در پروتکل درمانی برای دوره بعدی IVF اعمال گردد. در برخی موارد، ممکن است روشهای کمک باروری دیگری مانند استفاده از تخمک یا جنین اهدایی مطرح شود. همچنین، بسته به شرایط و نظر پزشک، ممکن است تصمیم بگیرید برای مدتی به بدن خود استراحت دهید و تلاش طبیعی برای بارداری را ادامه دهید، به خصوص اگر شانس کمی برای آن وجود داشته باشد.
در کنار پیگیریهای پزشکی، تمرکز بر سلامت روان و جسم در این دوره اهمیت فوقالعادهای دارد. اجازه دهید به خودتان فرصت پردازش احساسات ناشی از شکست درمان را بدهید. حمایت عاطفی از یکدیگر به عنوان زوج، صحبت با مشاور یا روانشناس متخصص در زمینه ناباروری، و پیوستن به گروههای حمایتی میتواند بسیار کمککننده باشد. همزمان، ادامه یا شروع یک سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب، ورزش ملایم و مدیریت استرس، نه تنها به بهبود حال روحی کمک میکند، بلکه بدن شما را برای هرگونه اقدام بعدی، چه درمان مجدد و چه تلاش برای بارداری طبیعی، آمادهتر میسازد. به یاد داشته باشید که مراقبت از خودتان در این مرحله، سرمایهگذاری برای آینده است.
بارداری طبیعی بعد از تخمک کشی ممکن است؟

یکی از سوالات مشخصی که گاهی برای زوجهای تحت درمان IVF پیش میآید، مربوط به فاصله زمانی بعد از عمل تخمککشی (پانکچر) است. آیا بارداری طبیعی بعد از تخمک کشی امکانپذیر است؟ پاسخ کوتاه به این سوال، بله است، اما با در نظر گرفتن چند نکته مهم.
تخمککشی مرحلهای از فرایند IVF است که در آن تخمکهای بالغ شده تحت تحریک دارویی، از تخمدانها جمعآوری میشوند تا در آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده شوند. معمولاً هدف این است که تمام تخمکهای مناسب جمعآوری شوند، اما گاهی ممکن است یک یا چند فولیکول کوچکتر باقی بمانند و بعداً به طور طبیعی تخمکگذاری کنند. همچنین، ممکن است سیکل طبیعی بدن پس از توقف داروها، به سرعت بازگردد.
بنابراین، اگر زوج در روزهای حوالی تخمکگذاری احتمالی رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشند و شرایط لازم دیگر نیز فراهم باشد (مانند وجود اسپرم سالم و باز بودن مسیر لولههای فالوپ)، لقاح طبیعی میتواند رخ دهد. احتمال این اتفاق معمولاً کم در نظر گرفته میشود، زیرا تمرکز اصلی روی جنینهای حاصل از IVF است و اغلب به زوجها توصیه میشود تا زمان تست بارداری پس از انتقال جنین، از رابطه جنسی پرهیز کنند یا از روشهای پیشگیری استفاده نمایند.
با این حال، امکان بارداری طبیعی بعد از تخمک کشی صفر نیست، به خصوص در زوجهایی که علت ناباروری آنها به گونهای است که شانس بارداری طبیعی همچنان وجود دارد (مانند ناباروری با علت نامشخص یا مشکلات خفیف مردانه). خودِ عمل تخمککشی مستقیماً باعث افزایش شانس بارداری طبیعی نمیشود، اما شرایط بیولوژیکی برای وقوع آن میتواند فراهم باشد. اگر بعد از تخمککشی و قبل از شروع سیکل قاعدگی بعدی یا تست بارداری، علائم بارداری داشتید، حتماً پزشک خود را مطلع کنید. این موضوع نشان میدهد که حتی در مراحل مختلف درمانهای کمک باروری نیز بدن ممکن است مسیر طبیعی خود را دنبال کند.
کیا بعد از ای وی اف طبیعی باردار شدن؟ (تجربیات نی نی سایت)
شنیدن داستانها و تجربیات دیگران، به خصوص در مسیر پر فراز و نشیب ناباروری، میتواند بسیار الهامبخش و امیددهنده باشد.
بسیاری از زوجها تجربیات خود را به اشتراک میگذارند. برخی تعریف میکنند که پس از چندین دوره IVF ناموفق و زمانی که تقریباً امید خود را از دست داده بودند و تصمیم گرفته بودند درمان را متوقف کنند، ناگهان به طور طبیعی باردار شدهاند. این اتفاق ممکن است چند ماه یا حتی چند سال پس از آخرین دوره IVF رخ داده باشد. دستهای دیگر از زوجها، فرزند اول خود را از طریق IVF به دنیا آوردهاند و پس از آن، زمانی که شاید دیگر به فکر فرزند دوم نبودهاند یا قصد داشتند دوباره از روشهای کمک باروری استفاده کنند، با بارداری طبیعی غافلگیر شدهاند.
داستانها متنوع هستند. زوجی ممکن است با تشخیص ناباروری با علت نامشخص سالها درگیر بوده باشند و پس از یک دوره IVF موفق یا ناموفق، سد باروری در آنها شکسته شده باشد. زوج دیگری ممکن است به دلیل مشکلات تخمکگذاری تحت درمان قرار گرفته باشند و پس از IVF، عملکرد تخمدانها بهبود یافته و منجر به بارداری طبیعی شده باشد. حتی در مواردی با فاکتور مردانه خفیف نیز گزارشهایی از بارداری طبیعی پس از IVF وجود دارد، که شاید به دلیل تغییرات سبک زندگی یا عوامل ناشناخته دیگر رخ داده باشد.
این تجربیات نشان میدهند که بدن انسان قابلیتهای شگفتانگیزی دارد و مسیر باروری همیشه قابل پیشبینی نیست. شنیدن این داستانها میتواند نور امیدی در دل زوجهایی که همچنان در مسیر درمان هستند یا دورههای ناموفقی را پشت سر گذاشتهاند، بتاباند. با این حال، بسیار مهم است که به خاطر داشته باشیم اینها تجربیات فردی هستند.
‘باید توجه داشت که اینها تجربیات شخصی هستند و نتایج از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. هیچ مدرک علمی قطعی برای تضمین تکرار این تجربیات برای همه وجود ندارد و اتکا صرف به این داستانها برای تصمیمگیریهای پزشکی درست نیست.’ همیشه شرایط خود را با پزشک متخصص در میان بگذارید.
چطوری بعد از ای وی اف ناموفق طبیعی باردار شدن ممکنه؟

باید گفت هیچ دستورالعمل عجیب و غریب و تضمینی برای این اتفاق وجود ندارد، برخی اقدامات و تغییرات میتوانند به طور کلی شانس باروری طبیعی را، در صورت وجود پتانسیل آن، بهبود بخشند. در کنار این راهکارهای منطقی، باورهای رایجی نیز وجود دارد که گاهی افراد به آنها روی میآورند.
از نظر علمی و پزشکی، مهمترین راهکارها بر بهبود شرایط کلی بدن و استفاده از پتانسیل طبیعی آن متمرکز هستند. اولین قدم، مشورت با پزشک برای ارزیابی مجدد شرایط و بررسی اینکه آیا اساساً شانس قابل توجهی برای بارداری طبیعی وجود دارد یا خیر، است. اگر پزشک تلاش طبیعی را توصیه کند، اقداماتی مانند بهینهسازی سبک زندگی اهمیت زیادی پیدا میکند. این شامل تغذیه سالم و متعادل (سرشار از میوهها، سبزیجات، پروتئینهای کمچرب و چربیهای سالم)، حفظ وزن مناسب (اضافه وزن و کمبود وزن هر دو میتوانند بر باروری تأثیر منفی بگذارند)، ورزش منظم و ملایم، ترک سیگار و الکل و بسیار مهم، مدیریت استرس از طریق تکنیکهایی مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق یا مشاوره است. زمانبندی دقیق مقاربت در حوالی روزهای تخمکگذاری نیز میتواند شانس لقاح را افزایش دهد. اگر در بررسیهای بعد از IVF مشکل زمینهای جدیدی شناسایی شده باشد (مانند مشکلات تیروئید یا دیابت کنترلنشده)، درمان آن مشکل نیز در اولویت قرار میگیرد.
در کنار این موارد، باورهای رایج و روشهای طب سنتی نیز گاهی مطرح میشوند. برخی افراد به مصرف گیاهان دارویی خاص، مکملهای ویتامینی یا غذایی ویژه (فراتر از توصیههای پزشکی استاندارد)، یا پیروی از رژیمهای غذایی خاص (مانند رژیمهای حذفی یا سمزدا) روی میآورند. همچنین، روشهایی مانند طب سوزنی یا ماساژ درمانی نیز گاهی با هدف بهبود باروری استفاده میشوند. در حالی که برخی از این روشها ممکن است به کاهش استرس یا بهبود حس کلی سلامتی کمک کنند، اثربخشی مستقیم بسیاری از آنها بر افزایش احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف از نظر علمی ثابت نشده است.
‘اگرچه برخی افراد از این روشها نتیجه گرفتهاند یا به آنها باور دارند، اما تحقیقات علمی کافی برای اثبات اثربخشی قطعی بسیاری از این باورهای رایج در زمینه افزایش شانس بارداری طبیعی بعد از IVF ناموفق وجود ندارد. همیشه پیش از هر اقدامی، به خصوص مصرف هرگونه دارو یا مکمل گیاهی، با پزشک متخصص خود مشورت کنید تا از بیخطر بودن و عدم تداخل آن با شرایط شما اطمینان حاصل شود.’
چه عواملی شانس بارداری طبیعی بعد از IVF را تحت تاثیر قرار میدهند؟

همانطور که گفتیم، بارداری طبیعی پس از IVF ممکن است، اما شانس وقوع آن برای همه یکسان نیست. عوامل متعددی میتوانند این احتمال را کم یا زیاد کنند. درک این عوامل به شما کمک میکند تا دیدگاه واقعبینانهتری نسبت به شرایط خود داشته باشید.
یکی از مهمترین فاکتورها، سن زن است. با افزایش سن، به خصوص پس از ۳۵ سالگی، کیفیت و کمیت تخمکها به طور طبیعی کاهش مییابد و این موضوع شانس بارداری طبیعی را کمتر میکند، چه قبل و چه بعد از IVF.
مدت زمان ناباروری نیز نقش دارد. زوجهایی که سالهای طولانیتری با ناباروری دست و پنجه نرم کردهاند، معمولاً شانس کمتری برای بارداری طبیعی خودبخودی دارند، حتی پس از انجام IVF.
علت اصلی ناباروری بسیار تعیینکننده است. برای مثال، اگر ناباروری به دلیل انسداد کامل هر دو لوله فالوپ باشد، شانس بارداری طبیعی تقریباً صفر است، زیرا مسیر رسیدن اسپرم به تخمک و حرکت جنین به سمت رحم مسدود است. اما در مواردی مانند ناباروری با علت نامشخص یا اختلالات خفیف تخمکگذاری یا مشکلات خفیف اسپرم، پتانسیل بارداری طبیعی بیشتر است.
سابقه بارداریهای قبلی نیز میتواند موثر باشد. زنانی که قبلاً سابقه بارداری (حتی بارداری که منجر به سقط شده باشد) داشتهاند، ممکن است شانس بیشتری برای بارداری طبیعی مجدد داشته باشند.
تعداد سیکلهای ناموفق IVF نیز میتواند نشانهای باشد. اگرچه هر سیکل IVF شانس خاص خود را دارد، اما شکستهای مکرر ممکن است نشاندهنده مشکلات پیچیدهتری باشد که شانس بارداری طبیعی را نیز کاهش میدهد.
در نهایت، وضعیت سلامت عمومی زوجین، کیفیت اسپرم (حتی اگر قبلاً مشکلی خفیف تشخیص داده شده باشد) و ذخیره تخمدانی زن همگی در احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف نقش دارند. بررسی تمام این عوامل در کنار یکدیگر توسط پزشک متخصص میتواند تخمین بهتری از شانس بارداری طبیعی در آینده به شما بدهد.
جمع بندی
در پایان این بررسی جامع در وی مام، میتوانیم بگوییم که احتمال بارداری طبیعی بعد از ای وی اف یک امید واهی نیست، بلکه یک واقعیت امکانپذیر برای درصدی از زوجهاست. این اتفاق میتواند نتیجه بهبود شرایط زمینهای، تاثیرات نامشخص درمانهای قبلی، تغییرات مثبت در سبک زندگی یا ترکیبی از این عوامل باشد. با این حال، مهم است که انتظارات واقعبینانهای داشته باشیم؛ شانس این اتفاق برای همه یکسان نیست و به عوامل متعددی مانند سن، علت ناباروری و سابقه پزشکی بستگی دارد. شنیدن تجربیات مثبت دیگران میتواند دلگرمکننده باشد، اما نباید مبنای اصلی تصمیمگیریهای پزشکی شما قرار گیرد. بهترین رویکرد، همواره مشاوره با پزشک متخصص، بررسی دقیق شرایط فردی و پیروی از توصیههای علمی است. مسیر پیش رو ممکن است همچنان نیازمند صبر و پیگیری باشد، اما دانستن اینکه درهایی به سوی بارداری طبیعی ممکن است باز باشد، میتواند نیروی مضاعفی برای ادامه راه به شما بدهد. وی مام همواره در کنار شماست تا با ارائه اطلاعات دقیق و بهروز، شما را در این مسیر یاری کند.
سوالات متداول
آیا ممکنه بعد از IVF منفی، ماه بعدش طبیعی باردار بشم؟
پاسخ: بله، این امکان وجود دارد، گرچه تضمینی نیست. بدن برخی خانمها ممکن است پس از تحریک دارویی IVF، در سیکل بعدی عملکرد بهتری داشته باشد. بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
دکترم گفته بعد IVF شانسی برای بارداری طبیعی ندارم، درسته؟
پاسخ: پزشک بر اساس شرایط خاص شما و علت ناباروریتان نظر میدهد. در برخی موارد (مثل انسداد کامل لولهها یا مشکلات شدید اسپرم) شانس بسیار کم است. اما همیشه نظر قطعی نیست و میتوانید نظر پزشک دیگری را هم جویا شوید.
برای افزایش شانس بارداری طبیعی بعد از IVF چه کارهایی میشه کرد؟
پاسخ: تمرکز بر سبک زندگی سالم (تغذیه، ورزش، وزن مناسب، کاهش استرس) و ادامه تلاش طبیعی طبق توصیه پزشک، میتواند کمککننده باشد. راهکار قطعی وجود ندارد اما این موارد شانس کلی باروری را بهبود میبخشند.
استرس چه تاثیری روی بارداری طبیعی بعد از IVF داره؟
پاسخ: استرس شدید میتواند بر هورمونها و تخمکگذاری تاثیر منفی بگذارد و شانس بارداری طبیعی را کاهش دهد. مدیریت استرس از طریق روشهایی مانند یوگا، مدیتیشن یا مشاوره توصیه میشود.
آیا بارداری طبیعی بعد از IVF خطرناکه؟
پاسخ: خیر، خود بارداری طبیعی بعد از IVF خطری بیشتر از یک بارداری طبیعی معمولی ندارد. خطرات احتمالی بیشتر به سن مادر و شرایط زمینهای او بستگی دارد، نه به سابقه IVF.
تفاوت بارداری طبیعی با بارداری حاصل از IVF بعد از یک دوره درمان چیست؟
پاسخ: از نظر بیولوژیکی و نحوه رشد جنین، تفاوتی وجود ندارد. هر دو بارداری نیازمند مراقبتهای معمول هستند. تنها تفاوت در نحوه لقاح اولیه یعنی طبیعی در مقابل آزمایشگاهی است.
منبع: medicalnewstoday
- دسته بندی: اقدام به بارداری, مقالات, ناباروری و درمانها
- برچسب: آی وی اف, اقدام به بارداری, ناباروری زنان