احتمالاً برای خیلی از مادران باردار، تهوع و حالت ویار صبحگاهی یکی از اولین نشانه‌های بارداری است. این حالت ممکن است از هفته‌های ابتدایی شروع شود و گاهی آن‌قدر شدید باشد که انجام کارهای روزمره را سخت کند. اما واقعاً علت تهوع در بارداری چیست و چرا بعضی زنان بیشتر از بقیه دچار آن می‌شوند؟

در این مقاله به‌صورت ساده و کامل توضیح می‌دهیم تهوع بارداری چگونه به‌وجود می‌آید، تا چه زمانی ادامه دارد، و چه روش‌هایی برای کنترل و کاهش آن وجود دارد. از درمان‌های خانگی و تغذیه‌ای گرفته تا داروهای مجاز و نکات طب سنتی، همه را بررسی می‌کنیم تا بتوانید با خیال راحت این دوران را پشت سر بگذارید.

تهوع بارداری چیست و چرا به آن بیماری صبحگاهی می‌گویند؟

شاید اولین سوالی که در ذهن شکل می‌گیرد این باشد که تهوع بارداری چیست و چرا این اتفاق می‌افتد. تهوع و استفراغ بارداری که در علم پزشکی با نام NVP یا Nausea and Vomiting of Pregnancy شناخته می‌شود، یک وضعیت بسیار شایع است که تخمین زده می‌شود بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان باردار آن را تجربه می‌کنند. این حالت می‌تواند از یک بی‌میلی ساده نسبت به برخی غذاها و بوها تا حالت تهوع مداوم و استفراغ‌های مکرر متغیر باشد. اما چرا به آن “بیماری صبحگاهی” یا تهوع صبحگاهی در بارداری می‌گویند؟ این اصطلاح در واقع بسیار گمراه‌کننده است.

متن انگلیسی:

About 70% of women get morning sickness. Despite its name, the nausea and vomiting of morning sickness can happen at any time of the day.

ترجمه متن:

حدود ۷۰٪ از زنان دچار تهوع صبحگاهی می‌شوند. برخلاف نامش، حالت تهوع و استفراغ صبحگاهی می‌تواند در هر زمانی از روز اتفاق بیفتد.

clevelandclinic

اگرچه بسیاری از زنان بیشترین شدت تهوع را در ساعات اولیه صبح و با معده خالی تجربه می‌کنند، اما این حالت ناخوشایند می‌تواند در هر ساعتی از شبانه‌روز، از ظهر و عصر گرفته تا نیمه‌های شب، رخ دهد. بسیاری از مادران در تمام طول روز با این احساس درگیر هستند. بنابراین، اگر تهوع شما فقط به صبح محدود نمی‌شود، کاملاً طبیعی است و جای هیچ نگرانی نیست. درک این موضوع به شما کمک می‌کند تا بدانید تجربه‌تان منحصر به فرد نیست و بخشی از یک فرآیند طبیعی در بدن شماست.

علت تهوع در بارداری چیست؟

خب، حالا که می‌دانیم این حالت چیست، سوال اصلی این است که علت تهوع در بارداری چیست و چه اتفاقی در بدن می‌افتد که چنین احساس ناخوشایندی را ایجاد می‌کند؟ دانشمندان هنوز یک پاسخ قطعی و واحد برای این سوال پیدا نکرده‌اند، اما مجموعه‌ای از عوامل و تغییرات شدید در بدن به عنوان دلایل اصلی شناخته می‌شوند.

اصلی‌ترین و قوی‌ترین مظنون در پرونده تهوع بارداری، هورمونی به نام گنادوتروپین جفتی انسانی یا به اختصار hCG است. این همان هورمونی است که در تست‌های بارداری خانگی (بیبی چک) اندازه‌گیری می‌شود. پس از لقاح و لانه‌گزینی جنین، سطح این هورمون در بدن مادر به سرعت و به صورت تصاعدی بالا می‌رود و تقریباً هر ۴۸ ساعت دو برابر می‌شود. اوج افزایش این هورمون دقیقاً با اوج شدت تهوع در سه ماهه اول بارداری همزمان است. به نظر می‌رسد این هورمون مستقیماً بر روی ناحیه‌ای در مغز به نام “مرکز تهوع” یا Chemoreceptor Trigger Zone تأثیر می‌گذارد و آن را تحریک می‌کند. به همین دلیل است که در بارداری‌های دوقلو یا چندقلو که سطح hCG به مراتب بالاتر است، معمولاً شدت تهوع و استفراغ نیز بیشتر است.

افزایش استروژن و پروژسترون

دو هورمون کلیدی دیگر بارداری، یعنی استروژن و پروژسترون نیز در این ماجرا بی‌تقصیر نیستند. سطح این دو هورمون نیز در اوایل بارداری به شدت افزایش می‌یابد و هر کدام به نوعی در ایجاد حالت تهوع نقش دارند:

• استروژن: به نظر می‌رسد استروژن نیز در کنار hCG، به افزایش حالت تهوع کمک می‌کند. سطح این هورمون در بارداری می‌تواند تا صدها برابر بیشتر از حالت عادی شود.
• پروژسترون: این هورمون نقش بسیار مهمی در شل کردن عضلات رحم برای جلوگیری از سقط جنین دارد. اما اثر شل‌کنندگی آن به رحم محدود نمی‌شود و بر روی تمام عضلات صاف بدن، از جمله عضلات دیواره معده و روده، تأثیر می‌گذارد. این امر باعث کند شدن حرکات دستگاه گوارش و تأخیر در تخلیه معده می‌شود. وقتی غذا برای مدت طولانی‌تری در معده باقی بماند، احتمال رفلاکس اسید، احساس پری و حالت تهوع افزایش می‌یابد.

افزایش حس بویایی و سایر عوامل

علاوه بر طوفان هورمونی، عوامل دیگری نیز در این میان نقش دارند:

• حساسیت شدید به بوها: بسیاری از زنان باردار گزارش می‌دهند که حس بویایی آن‌ها به شدت قوی و تیز شده است. این پدیده که به آن هایپراسمی می‌گویند، باعث می‌شود بوهایی که قبلاً برایتان عادی یا حتی خوشایند بود، مانند بوی قهوه، عطر یا غذای در حال پخت، ناگهان غیرقابل تحمل شده و به سرعت باعث تحریک حالت تهوع شود.
• استرس و خستگی: استرس‌های روحی و خستگی جسمی شدید که در سه ماهه اول بارداری بسیار شایع است، می‌توانند علائم تهوع را به طور قابل توجهی تشدید کنند.
• عوامل ژنتیکی: به نظر می‌رسد زمینه ژنتیکی نیز در این امر موثر است. اگر مادر یا خواهر شما در دوران بارداری خود تهوع شدیدی داشته‌اند، احتمال اینکه شما نیز آن را تجربه کنید، بیشتر است.

حالا که با کلیات تهوع بارداری آشنا شدید، شاید دنبال راهکارهای سریع و دم‌دستی برای بهتر شدن حالتون باشید. خبر خوب اینه که روش‌های خانگی زیادی وجود داره که می‌تونه خیلی کمک‌کننده باشه. ما تو یه مقاله دیگه، به طور کامل در مورد ۱۲ روش فوری برای درمان تهوع بارداری صحبت کردیم که می‌تونه تو لحظات سخت به دادتون برسه.

تهوع بارداری از کی شروع میشه و تا کی ادامه دارد؟

دانستن زمان‌بندی تقریبی این دوره ناخوشایند، می‌تواند به شما آرامش دهد و به شما کمک کند تا بدانید این وضعیت موقتی است. اگرچه هر بارداری منحصر به فرد است، اما یک الگوی کلی برای شروع، اوج و پایان تهوع وجود دارد.

شروع تهوع معمولاً از هفته چندم است؟

این یکی از اولین سوالاتی است که برای مادران جوان پیش می‌آید: تهوع بارداری از هفته چندم شروع میشه؟ در اکثر زنان، اولین علائم تهوع بین هفته‌های ۶ تا ۹ بارداری ظاهر می‌شود. یعنی حدود دو تا چهار هفته پس از عقب افتادن پریود. بنابراین، حالت تهوع در ماه اول بارداری (با فرض اینکه ماه اول را چهار هفته اول پس از لقاح در نظر بگیریم) کمتر شایع است و معمولاً از ماه دوم به بعد خود را نشان می‌دهد.

تهوع در بارداری چه زمانی تمام میشود؟

پس از شروع، شدت تهوع معمولاً به تدریج افزایش می‌یابد. شدت تهوع در بارداری معمولاً در حوالی هفته‌های ۹ تا ۱۱ بارداری به اوج خود می‌رسد. این دوره اغلب سخت‌ترین زمان برای مادران است. اما خبر خوب این است که پس از این اوج، با ورود به سه ماهه دوم، علائم به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. اکثر زنان تا پایان سه ماهه اول، یعنی بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۶، احساس بهبودی کامل یا تقریباً کامل می‌کنند. دلیل این بهبودی این است که در این زمان، جفت به طور کامل تشکیل شده و وظیفه تولید هورمون را بر عهده می‌گیرد و بدن نیز تا حدودی به سطوح بالای هورمون‌ها عادت کرده است.

مرحله بارداری	وضعیت تهوع (در اکثر زنان)	نکات کلیدی
هفته‌های ۱ تا ۵	معمولاً بدون علامت	بدن در حال آماده‌سازی برای تغییرات بزرگ است.
هفته‌های ۶ تا ۸	شروع تدریجی تهوع و ویار	سطح هورمون hCG به سرعت در حال افزایش است.
هفته‌های ۹ تا ۱۱	اوج شدت تهوع و استفراغ	این دوره سخت‌ترین زمان است. صبور باشید و از خودتان مراقبت کنید.
هفته‌های ۱۲ تا ۱۶	کاهش قابل توجه و تدریجی علائم	جفت وظیفه تولید هورمون را بر عهده می‌گیرد و بدن سازگارتر می‌شود.
سه ماهه دوم و سوم	معمولاً بدون تهوع	اکثر زنان احساس بهبودی کامل و بازگشت انرژی می‌کنند.

برای تهوع بارداری چی خوبه؟

حالا به بخش عملی ماجرا می‌رسیم. خوشبختانه راهکارهای ایمن و موثر فراوانی برای مدیریت تهوع در بارداری وجود دارد. کلید اصلی، آزمون و خطا و پیدا کردن روشی است که برای بدن شما بهتر جواب می‌دهد.

تغذیه مناسب برای کاهش تهوع در بارداری شامل چیست؟

معده شما در این دوران بسیار حساس است. رعایت چند اصل ساده تغذیه‌ای می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند:

• وعده‌های کوچک و مکرر: هرگز اجازه ندهید معده‌تان کاملاً خالی شود. خالی بودن معده باعث افزایش اسید و تشدید تهوع می‌شود. به جای سه وعده بزرگ، هر ۲ تا ۳ ساعت یک وعده کوچک یا میان‌وعده میل کنید.
• شروع روز قبل از بلند شدن از تخت: کنار تخت خود مقداری کراکر نمکی، نان تست خشک یا بیسکویت ساده نگه دارید. صبح‌ها قبل از اینکه از جای خود بلند شوید، چند عدد از آن‌ها را به آرامی بخورید و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دراز بکشید. این کار به جذب اسید معده و جلوگیری از تهوع صبحگاهی کمک می‌کند.
• انتخاب غذاهای مناسب: بهترین غذا برای تهوع بارداری، غذاهای ساده، خنک یا هم‌دمای اتاق، بدون بوی تند و سرشار از کربوهیدرات‌های پیچیده و پروتئین است. غذاهایی مانند سیب‌زمینی آب‌پز، برنج ساده، مرغ گریل شده، ماست و نان تست گزینه‌های خوبی هستند.
• پرهیز از غذاهای محرک: از مصرف غذاهای بسیار چرب، سرخ‌شده، تند، اسیدی و پرادویه که هضمشان دشوار است، خودداری کنید.

زنجبیل و لیمو برای کاهش تهوع در بارداری

درمان‌های طب سنتی برای ویار بارداری اغلب بر روی گیاهان دارویی تمرکز دارند که علم امروز نیز خواص آن‌ها را تایید کرده است:

• زنجبیل: این ریشه شگفت‌انگیز، یکی از معدود درمان‌های گیاهی است که تحقیقات علمی متعدد، اثربخشی آن را در کاهش تهوع و استفراغ بارداری تایید کرده‌اند. ترکیبات فعال موجود در زنجبیل، به نام جینجرول‌ها، مستقیماً بر روی دستگاه گوارش و مرکز تهوع در مغز اثر می‌گذارند. می‌توانید از دمنوش برای تهوع بارداری با چند برش زنجبیل تازه، چای زنجبیل، بیسکویت‌های زنجبیلی یا کپسول‌های زنجبیل (پس از مشورت با پزشک) استفاده کنید.
• لیمو: رایحه خنک و تازه لیمو می‌تواند به طرز شگفت‌انگیزی به کاهش تهوع کمک کند. یک لیموی تازه را برش بزنید و هر زمان که احساس تهوع کردید، آن را بو بکشید. همچنین می‌توانید چند قطره آب لیموی تازه را به آب آشامیدنی خود اضافه کنید یا از آبنبات‌های لیمویی استفاده نمایید.

نوشیدنی‌های مناسب و اهمیت هیدراتاسیون

استفراغ در بارداری می‌تواند به سرعت باعث کم‌آبی بدن شود که خود تهوع را بدتر می‌کند. بنابراین، هیدراته ماندن بسیار مهم است، هرچند ممکن است سخت به نظر برسد.

• جرعه‌های کوچک و مکرر: به جای نوشیدن یک لیوان کامل آب به یکباره، سعی کنید در تمام طول روز به طور مداوم جرعه‌های کوچک آب بنوشید.
• نوشیدنی‌های خنک: نوشیدنی‌های خنک معمولاً بهتر از نوشیدنی‌های گرم تحمل می‌شوند. مکیدن تکه‌های یخ یا یخ‌های میوه‌ای نیز راه خوبی برای دریافت مایعات است.
• دمنوش نعناع: دمنوش نعناع نیز می‌تواند به آرام کردن معده و کاهش احساس تهوع کمک کند.

تغذیه تو این دوران نقش کلیدی داره. اینکه بدونیم چی بخوریم که حالمون بدتر نشه، نصف راه درمانه. بعضی غذاها می‌تونن تهوع رو تشدید کنن و بعضی‌ها مثل آب روی آتیش هستن. برای همین، ما یه لیست کامل از غذاهای مفید و مضر برای دوران ویار آماده کردیم که بهتون کمک می‌کنه انتخاب‌های هوشمندانه‌تری داشته باشید.

درمان دارویی تهوع بارداری

اگر راهکارهای خانگی و تغذیه‌ای به تنهایی کافی نبودند و تهوع به شدت کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده بود، نوبت به کمک گرفتن از داروها می‌رسد. به یاد داشته باشید که مصرف هرگونه دارو در دوران بارداری باید فقط و فقط با تجویز و تحت نظر پزشک باشد.

ویتامین B6 و داکسیلامین برای درمان تهوع بارداری

اولین و ایمن‌ترین گزینه‌ای که پزشکان در سراسر جهان برای درمان تهوع بارداری تجویز می‌کنند، ترکیبی از ویتامین B6 (پیریدوکسین) و داکسیلامین (یک نوع آنتی‌هیستامین خواب‌آور) است. این ترکیب به صورت داروهای ترکیبی در دسترس است یا ممکن است پزشک به شما توصیه کند که این دو را به صورت جداگانه مصرف کنید. این روش درمانی بسیار موثر و دارای سابقه طولانی ایمنی برای جنین است.

قرص ضد تهوع بارداری دمیترون چیست؟

برای موارد شدیدتر تهوع و استفراغ که به درمان خط اول پاسخ نمی‌دهند، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری را تجویز کند. قرص ضد تهوع بارداری دمیترون که با نام ژنریک اندانسترون برای تهوع بارداری نیز شناخته می‌شود، یکی از این داروهاست. این دارو با مسدود کردن عملکرد سروتونین در مغز و دستگاه گوارش، به طور موثری از تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کند. این دارو معمولاً به عنوان خط دوم درمان در نظر گرفته می‌شود. از آنجایی که انتخاب داروی مناسب و دوز صحیح آن نیازمند ارزیابی دقیق شرایط شماست، دریافت یک راهنمایی تخصصی ضروری است. خوشبختانه امروزه با خدماتی مانند ویزیت آنلاین زنان، دسترسی به مشاوره پزشکی سریع و آسان شده است.

تهوع شدید در بارداری

در حالی که تهوع معمولی آزاردهنده است، یک وضعیت نادر اما جدی به نام هایپرامسیس گراویداروم (Hyperemesis Gravidarum) یا استفراغ شدید بارداری وجود دارد که نیازمند توجه فوری پزشکی است. بسیار مهم است که تفاوت این دو را بدانید.

تفاوت تهوع طبیعی با تهوع شدید چیست؟

تهوع معمولی بارداری معمولاً باعث کاهش وزن قابل توجه یا کم‌آبی شدید نمی‌شود. اما هایپرامسیس گراویداروم با علائم زیر مشخص می‌شود:

• استفراغ شدید و مداوم: بیش از ۳ تا ۴ بار در روز.
• کاهش وزن قابل توجه: از دست دادن بیش از ۵ درصد از وزن قبل از بارداری.
• علائم کم‌آبی شدید: مانند سرگیجه، غش کردن، کاهش حجم ادرار و تیره شدن رنگ آن، و ضربان قلب بالا.
• عدم توانایی در نگه داشتن هرگونه غذا یا مایعات در معده.

این وضعیت می‌تواند منجر به سوءتغذیه، عدم تعادل الکترولیت‌ها و مشکلات دیگر شود و اغلب نیاز به درمان‌های بیمارستانی مانند تزریق مایعات و داروهای وریدی دارد.

چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، درنگ نکرده و فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:

• استفراغ همراه با خون.
• درد یا گرفتگی شکم.
• عدم دفع ادرار برای بیش از ۸ ساعت.
• ضعف شدید و ناتوانی در ایستادن.
• تب یا سردرد شدید.

تهوع بارداری با جنسیت جنین چه ارتباطی دارد؟

حتماً این باور قدیمی را شنیده‌اید که “تهوع شدید نشانه دختر بودن جنین است”. اما آیا این موضوع حقیقت دارد؟ جالب است بدانید که برخی مطالعات علمی، یک ارتباط آماری ضعیف بین تهوع شدید و جنین دختر پیدا کرده‌اند. تئوری پشت این قضیه این است که سطح هورمون hCG در بارداری‌های دختر ممکن است کمی بالاتر باشد. با این حال، این یک قانون کلی نیست و هزاران مادر با تهوع شدید، نوزاد پسر به دنیا آورده‌اند و بالعکس. بنابراین، رابطه تهوع بارداری و جنسیت جنین به هیچ وجه یک روش قابل اعتماد برای پیش‌بینی جنسیت نیست و بیشتر جنبه سرگرمی دارد.

آیا نداشتن تهوع در بارداری خطرناک است؟

همانطور که برخی از شدت تهوع خود شکایت دارند، برخی دیگر نگران نداشتن تهوع در بارداری هستند. اگر شما جزو آن ۲۰ تا ۳۰ درصد خوش‌شانسی هستید که این دوران را بدون تهوع سپری می‌کنید، به خودتان تبریک بگویید! نداشتن تهوع به هیچ وجه نشانه وجود مشکل در بارداری یا ضعف جنین نیست. هر بدنی به تغییرات هورمونی به شکل متفاوتی واکنش نشان می‌دهد و هر بارداری یک تجربه منحصر به فرد است. پس از این دوران بدون تهوع لذت ببرید و نگران نباشید.

گاهی اوقات تهوع اونقدر شدید می‌شه که دیگه روش‌های خانگی جواب نمیده و باید سراغ دارو رفت. البته مصرف هر دارویی تو این دوره حساس، باید با آگاهی کامل باشه. اگه می‌خواید بدونید چه داروهایی برای تهوع بارداری مجاز هستن، پیشنهاد می‌کنیم مقاله ما در مورد بهترین و امن‌ترین داروها برای تهوع بارداری رو حتما مطالعه کنید.

کلام آخر ویمام

تهوع و ویار بارداری، با تمام سختی‌هایش، یک مرحله گذرا و موقتی در مسیر شگفت‌انگیز مادر شدن است. به یاد داشته باشید که این علائم، هرچند آزاردهنده، اغلب نشانه یک بارداری سالم و در حال پیشرفت هستند. با استفاده از راهکارهای تغذیه‌ای مناسب، درمان‌های خانگی ایمن و در صورت لزوم، کمک گرفتن از داروهای مورد تایید پزشک، می‌توانید این دوران را با آرامش و کنترل بیشتری مدیریت کنید. به بدن خود گوش دهید، به خودتان سخت نگیرید و استراحت کافی داشته باشید. این دوره نیز به زودی سپری خواهد شد و جای خود را به لذت لگدهای شیرین کودکتان خواهد داد. تیم متخصص وی مام همواره برای ارائه حمایت، پاسخ به سوالات و همراهی شما در هر قدم از این مسیر زیبا، در کنارتان است.

آیا شدت تهوع در بارداری نشانه سلامت جنین است؟

برخی مطالعات نشان داده‌اند که وجود تهوع با ریسک کمتر سقط جنین در ارتباط است که احتمالاً به دلیل سطوح بالاتر هورمون‌های بارداری است. با این حال، نداشتن تهوع نیز به هیچ وجه نشانه وجود مشکل نیست. بسیاری از بارداری‌های کاملاً سالم بدون هیچ تهوعی سپری می‌شوند.

چرا گاهی دچار تهوع خشک (بدون استفراغ) در بارداری می‌شوم؟

تهوع خشک یا Retching، احساس انقباض معده و تلاش برای بالا آوردن بدون خروج محتویات است. این حالت بسیار شایع است و اغلب زمانی رخ می‌دهد که معده خالی است (مانند صبح‌ها). این حالت نیز ناشی از همان تحریک مرکز تهوع در مغز است.

برای حالت تهوع بعد از غذا در بارداری چه کار کنم؟

این حالت معمولاً به دلیل کند بودن هضم و پر شدن بیش از حد معده رخ می‌دهد. برای جلوگیری از آن، حجم وعده‌های غذایی خود را کمتر کرده و تعداد آن‌ها را افزایش دهید. بلافاصله پس از غذا دراز نکشید و از مصرف غذاهای چرب و سنگین پرهیز کنید.

آیا تهوع بارداری می‌تواند در سه ماهه دوم یا سوم بازگردد؟

در حالی که برای اکثر زنان تهوع پس از سه ماهه اول از بین می‌رود، در تعداد کمی از آنها ممکن است به صورت متناوب ادامه یابد یا حتی در اواخر بارداری بازگردد. این بازگشت گاهی به دلیل رفلاکس اسید یا فشار رحم بر روی معده است.

آیا استرس می‌تواند تهوع بارداری را بدتر کند؟

بله، قطعاً. بین ذهن و دستگاه گوارش ارتباط مستقیمی وجود دارد. استرس، اضطراب و خستگی می‌توانند آستانه تحمل شما را پایین آورده و علائم تهوع را به طور قابل توجهی تشدید کنند. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق و استراحت کافی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

منبع: rcog.org , clevelandclinic