درمان پا نگرفتن و شل بودن پای نوزاد زیر ۱۵ ماه|تقویت+ورزش

مشاهده مراحل رشد و تکامل نوزاد، یکی از شیرین‌ترین تجربه‌ها برای هر پدر و مادری است. از اولین لبخند تا غلت زدن، نشستن، و در نهایت، برداشتن اولین قدم‌ها، همگی نقاط عطفی هستند که با هیجان و گاهی نگرانی دنبال می‌شوند. یکی از این نگرانی‌ها، زمانی است که به نظر می‌رسد نوزاد در مقایسه با همسالان خود، دیرتر شروع به ایستادن روی پاها یا تلاش برای راه رفتن می‌کند. این وضعیت که گاهی از آن با عنوان “پا نگرفتن نوزاد” یاد می‌شود، می‌تواند سوالات زیادی را در ذهن والدین ایجاد کند. در این مقاله جامع از وبسایت وی مام، قصد داریم به طور کامل به بررسی علل، روش‌های تشخیص، درمان‌ها و نکات مهم پیرامون این موضوع بپردازیم تا با آگاهی بیشتر، این مرحله از رشد دلبندتان را همراهی کنید.

درک مراحل طبیعی رشد حرکتی نوزاد

پیش از آنکه نگران “پا نگرفتن” نوزاد شویم، مهم است که با مراحل طبیعی رشد حرکتی و بازه‌های زمانی معمول برای دستیابی به هر مهارت آشنا باشیم. به خاطر داشته باشید که هر نوزاد منحصر به فرد است و با سرعت خاص خود رشد می‌کند. بازه‌های زمانی ذکر شده صرفاً یک راهنمای کلی هستند و تفاوت‌های فردی کاملاً طبیعی است.

• کنترل سر: معمولاً بین ۱ تا ۴ ماهگی، نوزاد قادر به نگه داشتن سر خود می‌شود.

• غلت زدن: بین ۴ تا ۷ ماهگی، نوزادان شروع به غلت زدن از شکم به پشت و برعکس می‌کنند.

• نشستن: اکثر نوزادان بین ۶ تا ۹ ماهگی می‌توانند بدون کمک بنشینند.

• چهاردست‌وپا رفتن (خزیدن): این مهارت معمولاً بین ۷ تا ۱۰ ماهگی ظاهر می‌شود، اگرچه برخی نوزادان این مرحله را رد کرده و مستقیماً به سمت ایستادن و راه رفتن می‌روند.

• کشیدن خود به سمت بالا برای ایستادن: بین ۸ تا ۱۲ ماهگی، نوزاد با گرفتن از اشیاء اطراف، خود را به سمت بالا می‌کشد و می‌ایستد.

• راه رفتن با کمک (گرفتن از وسایل یا دست والدین): حدود ۹ تا ۱۳ ماهگی.

• برداشتن اولین قدم‌های مستقل: اکثر نوزادان بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی اولین قدم‌های خود را برمی‌دارند، اما این بازه می‌تواند تا ۱۸ ماهگی و حتی کمی بیشتر نیز طبیعی تلقی شود.

بنابراین، وقتی از “پا نگرفتن نوزاد” صحبت می‌کنیم، منظورمان بیشتر تاخیر در مراحل ایستادن با کمک، راه رفتن با کمک و در نهایت راه رفتن مستقل نسبت به بازه‌های زمانی مورد انتظار است.

علت پا نگرفتن نوزاد چیست؟

دلایل مختلفی می‌تواند منجر به تاخیر در ایستادن یا راه رفتن نوزاد شود. برخی از این دلایل جزئی و گذرا هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نیازمند بررسی و مداخله پزشکی باشند. در ادامه به مهم‌ترین علل پا نگرفتن نوزاد اشاره می‌کنیم:

طبیعی بودن تاخیر در برخی نوزادان

همانطور که گفته شد، تنوع در سرعت رشد بین نوزادان کاملاً طبیعی است. برخی نوزادان ذاتاً کمی دیرتر از سایر همسالان خود به نقاط عطف حرکتی می‌رسند، بدون اینکه مشکل خاصی داشته باشند. این کودکان ممکن است به سادگی “شکوفه‌های دیرهنگام” باشند و با کمی صبر و تشویق، به موقع مهارت‌های لازم را کسب خواهند کرد. شخصیت نوزاد نیز می‌تواند موثر باشد؛ برخی نوزادان محتاط‌تر هستند و تا زمانی که احساس اطمینان کامل نکنند، برای ایستادن یا راه رفتن تلاش نمی‌کنند.

کمبود ویتامین D و کلسیم

ویتامین D و کلسیم برای رشد و استحکام استخوان‌ها ضروری هستند. کمبود شدید ویتامین D می‌تواند منجر به بیماری نرمی استخوان یا راشیتیسم شود که در آن استخوان‌ها ضعیف و نرم شده و ممکن است باعث تاخیر در ایستادن و راه رفتن، پاهای پرانتزی یا درد استخوانی شود. اطمینان از دریافت کافی ویتامین D از طریق نور خورشید (با احتیاط)، غذاهای غنی شده و مکمل‌ها (طبق توصیه پزشک) و همچنین کلسیم از طریق شیر مادر، شیر خشک و غذاهای کمکی مناسب، برای رشد اسکلتی سالم نوزاد بسیار مهم است.

مشکلات عصبی-عضلانی

برخی شرایط عصبی-عضلانی می‌توانند بر تونوس عضلانی (سفتی یا شلی عضلات)، قدرت عضلانی، هماهنگی و تعادل نوزاد تأثیر بگذارند و در نتیجه، ایستادن و راه رفتن را با مشکل مواجه کنند.

• فلج مغزی (Cerebral Palsy): گروهی از اختلالات حرکتی دائمی است که در اوایل رشد مغز ایجاد می‌شود. علائم آن بسته به نوع و شدت فلج مغزی متفاوت است اما می‌تواند شامل سفتی یا شلی عضلات، حرکات غیرارادی و مشکلات تعادلی باشد.

• دیستروفی عضلانی (Muscular Dystrophy): گروهی از بیماری‌های ژنتیکی است که باعث ضعف پیشرونده و تحلیل عضلات می‌شود.

• آتروفی عضلانی نخاعی (Spinal Muscular Atrophy – SMA): یک بیماری ژنتیکی که سلول‌های عصبی در نخاع را تحت تاثیر قرار داده و منجر به ضعف عضلانی می‌شود.

• هایپوتونی (Hypotonia) یا تونوس عضلانی پایین: وضعیتی که در آن عضلات نوزاد شل‌تر از حد طبیعی هستند (“نوزاد شل”). این می‌تواند نشانه‌ای از شرایط مختلف زمینه‌ای باشد.

همانطور که دیدید، ورزش و تمرین بهترین راه برای حل این مشکل است. اگر می‌خواهید با تمرینات روزانه و ساده برای تقویت عضلات نوزاد آشنا شوید، مقاله روش ورزش دادن روزانه نوزادان برای پا گرفتن را ببینید.

مشکلات ساختاری و اسکلتی

ناهنجاری‌های ساختاری در استخوان‌ها، مفاصل یا ستون فقرات نیز می‌توانند مانع از ایستادن و راه رفتن صحیح شوند.

• دیسپلازی هیپ (Hip Dysplasia) یا دررفتگی مادرزادی لگن: وضعیتی که در آن مفصل لگن به درستی تشکیل نشده است. اگر این مشکل به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند راه رفتن را با مشکل مواجه کند و باعث لنگیدن شود.

• پاچنبری (Clubfoot): یک ناهنجاری مادرزادی که در آن یک یا هر دو پا به سمت داخل و پایین چرخیده‌اند. درمان زودهنگام (معمولاً با گچ‌گیری و گاهی جراحی) برای اصلاح این وضعیت ضروری است.

• تفاوت قابل توجه در طول پاها (Leg Length Discrepancy): اگر یک پا به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از دیگری باشد، می‌تواند بر تعادل و راه رفتن تأثیر بگذارد.

مشکلات ژنتیکی و سندرم‌ها

برخی سندرم‌های ژنتیکی مانند سندرم داون می‌توانند با تاخیر در رشد حرکتی همراه باشند. این کودکان اغلب تونوس عضلانی پایین‌تری دارند و ممکن است برای دستیابی به نقاط عطف حرکتی به زمان و حمایت بیشتری نیاز داشته باشند.

نارس بودن نوزاد

نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند (قبل از هفته ۳۷ بارداری)، معمولاً در مقایسه با نوزادان کامل، دیرتر به نقاط عطف رشدی می‌رسند. برای ارزیابی رشد نوزادان نارس، از “سن اصلاح شده” (سن از تاریخ تخمینی زایمان) استفاده می‌شود. این تاخیر اولیه اغلب با گذشت زمان و رشد نوزاد جبران می‌شود.

کمبود تحریک و فرصت

نوزادان برای رشد مهارت‌های حرکتی خود به فرصت و تحریک کافی نیاز دارند. اگر نوزاد زمان زیادی را در کریر، کالسکه، یا روروک‌های نامناسب بگذراند و فرصت کافی برای بازی روی زمین (tummy time)، غلت زدن، و تلاش برای حرکت نداشته باشد، ممکن است رشد حرکتی او به تاخیر بیفتد. محیطی امن و تشویق‌کننده که نوزاد بتواند در آن آزادانه حرکت کند و کاوش نماید، برای رشد او بسیار مهم است.

مشکلات بینایی یا شنوایی

مشکلات شدید بینایی یا شنوایی که به موقع تشخیص داده نشوند، می‌توانند بر درک فضایی، تعادل و در نتیجه توانایی نوزاد برای ایستادن و راه رفتن تأثیر بگذارند. غربالگری‌های منظم بینایی و شنوایی در دوران نوزادی بسیار مهم هستند.

بیماری‌های زمینه‌ای

برخی بیماری‌های مزمن یا عفونت‌های شدید در دوران نوزادی می‌توانند انرژی نوزاد را تحلیل برده و رشد عمومی او، از جمله رشد حرکتی را به تاخیر بیندازند.

چه زمانی باید نگران پا نگرفتن نوزاد باشیم؟

همانطور که گفتیم، هر نوزادی با سرعت خاص خود رشد می‌کند. با این حال، برخی “پرچم‌های قرمز” وجود دارند که در صورت مشاهده آن‌ها، بهتر است برای ارزیابی دقیق‌تر به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید:

• عدم تحمل وزن روی پاها: اگر نوزاد شما تا ۹-۱۰ ماهگی هنوز هیچ وزنی را روی پاهای خود تحمل نمی‌کند (حتی با کمک شما).

• عدم تلاش برای کشیدن خود به بالا برای ایستادن: اگر تا ۱۲ ماهگی تلاشی برای گرفتن از اشیاء و ایستادن نمی‌کند.

• عدم راه رفتن مستقل تا ۱۸ ماهگی: اگرچه برخی کودکان ممکن است کمی دیرتر راه بیفتند، اما اگر نوزاد شما تا ۱۸ ماهگی هنوز قدم‌های مستقل برنمی‌دارد، بررسی بیشتر توصیه می‌شود.

• از دست دادن مهارت‌های قبلی (رگرسیون): اگر نوزاد مهارتی (مانند نشستن یا ایستادن با کمک) را کسب کرده بود اما اکنون دیگر قادر به انجام آن نیست.

• عدم تقارن در حرکات: اگر نوزاد به طور واضح یک طرف بدن خود را بیشتر از طرف دیگر استفاده می‌کند، یا هنگام تلاش برای ایستادن یا راه رفتن لنگش واضحی دارد.

• تونوس عضلانی غیرطبیعی: اگر عضلات نوزاد بسیار سفت (هایپرتونی) یا بسیار شل (هایپوتونی) به نظر می‌رسند.

• راه رفتن مداوم روی پنجه پا: اگر نوزاد پس از شروع راه رفتن مستقل، به طور مداوم و برای مدت طولانی روی پنجه پا راه می‌رود (toe walking). راه رفتن گاه‌به‌گاه روی پنجه در ابتدای یادگیری راه رفتن می‌تواند طبیعی باشد، اما اگر ادامه یابد نیاز به بررسی دارد.

• وجود سایر تاخیرهای رشدی: اگر تاخیر در پا گرفتن همراه با تاخیر در سایر زمینه‌های رشدی مانند گفتار، مهارت‌های اجتماعی یا مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند برداشتن اشیاء کوچک) باشد.

مهمترین نکته: به غریزه خود به عنوان والدین اعتماد کنید. اگر احساس می‌کنید چیزی درست نیست یا نگرانی خاصی در مورد رشد حرکتی فرزندتان دارید، حتماً با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. ویزیت‌های منظم و بررسی‌های دوره‌ای رشد کودک نیز فرصت مناسبی برای طرح این نگرانی‌هاست.

تشخیص علت پا نگرفتن نوزاد

اگر نگرانی در مورد پا نگرفتن نوزاد وجود داشته باشد، پزشک متخصص اطفال اقدامات تشخیصی زیر را انجام خواهد داد:

معاینه فیزیکی توسط پزشک

پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی کامل از نوزاد انجام می‌دهد. این معاینه شامل موارد زیر است:

• مشاهده حرکات نوزاد: نحوه حرکت، غلت زدن، نشستن، و تلاش برای ایستادن یا راه رفتن (در صورت وجود).

• بررسی تونوس عضلانی: ارزیابی سفتی یا شلی عضلات در اندام‌ها و تنه.

• بررسی قدرت عضلانی: ارزیابی قدرت عضلات در برابر مقاومت.

• بررسی رفلکس‌ها: برخی رفلکس‌های نوزادی باید با افزایش سن از بین بروند و رفلکس‌های جدیدی ظاهر شوند.

• بررسی مفاصل: ارزیابی دامنه حرکتی مفاصل، به ویژه مفصل ران (برای رد دیسپلازی هیپ) و مچ پا.

• اندازه‌گیری رشد: بررسی قد، وزن و دور سر نوزاد و مقایسه با نمودارهای رشد استاندارد.

بررسی سابقه پزشکی و رشدی

پزشک سوالات مفصلی در مورد سابقه بارداری و زایمان (نارس بودن، مشکلات حین زایمان)، سابقه بیماری‌های نوزاد، سابقه خانوادگی بیماری‌های عصبی-عضلانی یا ژنتیکی، و روند دستیابی به سایر نقاط عطف رشدی (مانند کنترل سر، نشستن، گفتار) از شما خواهد پرسید. همچنین اطلاعاتی در مورد محیط خانه، میزان فعالیت نوزاد و فرصت‌هایی که برای حرکت در اختیار او قرار می‌گیرد، مفید خواهد بود.

هدف نهایی این است که کودک شما به موقع و به درستی راه برود. اگر می‌خواهید با تمام تکنیک‌ها و نکات تغذیه‌ای برای کمک به این فرآیند آشنا شوید، به مقاله جامع ما یعنی تکنیک جدید برای زودتر راه رفتن کودک و تمرینات اصولی مراجعه کنید.

آزمایشات تکمیلی

در صورتی که پزشک بر اساس معاینه و سابقه، به مشکل خاصی مشکوک شود، ممکن است آزمایشات تکمیلی را توصیه کند:

• آزمایش خون: برای بررسی سطح ویتامین D، کلسیم، آنزیم‌های عضلانی (مانند CK در صورت شک به دیستروفی عضلانی)، یا انجام آزمایشات ژنتیکی در صورت نیاز.

• تصویربرداری:

  • سونوگرافی مفصل ران: برای تشخیص دیسپلازی هیپ در نوزادان زیر ۶ ماه.

  • عکس رادیوگرافی (X-ray): برای بررسی استخوان‌ها و مفاصل در نوزادان بزرگتر، یا تشخیص راشیتیسم.

  • MRI یا CT اسکن مغز یا نخاع: در موارد نادر و در صورت شک به مشکلات عصبی جدی.

• نوار عصب و عضله (EMG/NCS): برای ارزیابی عملکرد اعصاب و عضلات در صورت شک به بیماری‌های عصبی-عضلانی.

• ارجاع به متخصصین دیگر: مانند متخصص مغز و اعصاب کودکان، متخصص ارتوپدی کودکان، یا متخصص ژنتیک، در صورت لزوم.

درمان پا نگرفتن نوزاد

رویکرد درمانی برای نوزادی که در پا گرفتن تاخیر دارد، کاملاً به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کمک به نوزاد برای دستیابی به حداکثر پتانسیل حرکتی و استقلال است.

درمان‌های پزشکی و تخصصی

• فیزیوتراپی (Physical Therapy): فیزیوتراپی اغلب سنگ بنای درمان برای بسیاری از کودکانی است که تاخیر حرکتی دارند. فیزیوتراپیست با استفاده از تمرینات و بازی‌های هدفمند به تقویت عضلات، بهبود تعادل، هماهنگی، و الگوهای حرکتی صحیح کمک می‌کند. آن‌ها همچنین به والدین آموزش می‌دهند که چگونه این تمرینات را در خانه ادامه دهند.

• کاردرمانی (Occupational Therapy): کاردرمانگران به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای انجام فعالیت‌های روزمره را کسب کند. در زمینه تاخیر حرکتی، آن‌ها ممکن است روی بهبود مهارت‌های حرکتی درشت، هماهنگی چشم و دست، و برنامه‌ریزی حرکتی کار کنند.

• گفتار درمانی (Speech Therapy): اگر تاخیر حرکتی بخشی از یک سندرم یا مشکل رشدی گسترده‌تر باشد که بر گفتار نیز تأثیر گذاشته، گفتار درمانی نیز ممکن است لازم باشد.

• درمان بیماری زمینه‌ای: اگر علت پا نگرفتن یک بیماری خاص باشد، درمان آن بیماری در اولویت قرار دارد. به عنوان مثال:

  • تجویز مکمل ویتامین D و کلسیم برای راشیتیسم.

  • استفاده از بریس یا گچ‌گیری (مانند پاولیک هارنس برای دیسپلازی هیپ یا روش پونستی برای پاچنبری) و در صورت نیاز، جراحی ارتوپدی.

  • درمان‌های دارویی یا ژن‌درمانی برای برخی بیماری‌های عصبی-عضلانی (در صورت موجود بودن و مناسب بودن).

• وسایل کمکی (Assistive Devices): در برخی موارد، ممکن است استفاده از وسایل کمکی مانند ارتزها (braces)، واکرهای مخصوص درمانی، یا سایر وسایل تطابقی برای کمک به ایستادن و راه رفتن توصیه شود. این وسایل باید توسط متخصص تجویز و تنظیم شوند.

نقش والدین و مراقبت‌های خانگی

حمایت و مشارکت فعال والدین در فرآیند درمان بسیار مهم است. حتی اگر نوزاد شما تحت درمان تخصصی باشد، کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید:

• ایجاد محیط امن و تشویقی: محیط خانه را برای حرکت و کاوش نوزاد ایمن کنید. موانع را بردارید و فضایی فراهم کنید که کودک بتواند بدون نگرانی از آسیب دیدن، تمرین کند.

• بازی‌های هدفمند: با نوزاد خود بازی‌هایی انجام دهید که او را به حرکت، دسترسی به اشیاء، کشیدن خود به بالا، و تلاش برای ایستادن تشویق کند. اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌اش را کمی دورتر از دسترس او قرار دهید تا برای رسیدن به آن‌ها تلاش کند.

• ماساژ نوزاد: ماساژ ملایم می‌تواند به افزایش آگاهی بدنی، بهبود تونوس عضلانی (در برخی موارد) و تقویت پیوند عاطفی با نوزاد کمک کند.

• تشویق به حرکت و زمان بازی روی زمین: تا حد امکان، نوزاد را روی زمین قرار دهید تا آزادانه حرکت کند. زمان بازی روی شکم (tummy time) از سنین پایین برای تقویت عضلات گردن، شانه و تنه بسیار مهم است.

• صبر و حوصله و تشویق مثبت: به یاد داشته باشید که هر کودکی با سرعت خود پیشرفت می‌کند. صبور باشید، تلاش‌های کوچک او را تشویق کنید و از مقایسه او با دیگران بپرهیزید. محیطی سرشار از عشق و حمایت، بهترین انگیزه برای کودک است.

برای پا گرفتن نوزاد چه کنیم؟

علاوه بر درمان‌های تخصصی (در صورت نیاز)، والدین می‌توانند با انجام برخی کارها به تقویت عضلات و تشویق نوزاد برای ایستادن و راه رفتن کمک کنند:

• فراهم کردن زمان کافی برای بازی روی زمین: این بهترین راه برای تقویت عضلات و یادگیری مهارت‌های حرکتی است. از قرار دادن طولانی‌مدت نوزاد در کریر، صندلی ماشین، یا روروک خودداری کنید.

• تشویق به “زمان شکم” (Tummy Time): از همان هفته‌های اول پس از تولد، نوزاد را برای مدت کوتاهی (چند دقیقه در روز، چندین بار) روی شکم قرار دهید (همیشه تحت نظارت). این کار به تقویت عضلات گردن، شانه‌ها، بازوها و پشت کمک می‌کند که برای نشستن، چهار دست و پا رفتن و در نهایت ایستادن ضروری هستند.

• کمک به تمرین نشستن و سپس ایستادن: وقتی نوزاد کنترل سر خوبی پیدا کرد، به او کمک کنید تا بنشیند (ابتدا با حمایت، سپس به تنهایی). پس از آن، می‌توانید او را تشویق کنید تا با گرفتن از دستان شما یا مبلمان، خود را به سمت بالا بکشد و بایستد.

• اجازه دهید پابرهنه باشد (در محیط امن): راه رفتن با پای برهنه روی سطوح مختلف (مانند فرش، سرامیک، چمن) به نوزاد کمک می‌کند تا حس بهتری از پاهای خود داشته باشد، تعادل خود را بهبود بخشد و عضلات کف پا و مچ پا را تقویت کند.

• ایجاد فرصت برای “کروزینگ” (Cruising): وقتی نوزاد می‌تواند با کمک بایستد، مبلمان خانه را طوری بچینید که بتواند با گرفتن از آن‌ها، به صورت جانبی حرکت کند (کروزینگ). این یک مرحله مهم قبل از راه رفتن مستقل است.

• استفاده از اسباب‌بازی‌های هل دادنی (Push Toys): وقتی نوزاد می‌تواند با حمایت بایستد و کمی تعادل دارد، اسباب‌بازی‌هایی که می‌تواند آن‌ها را هل دهد (مانند واکرهای اسباب‌بازی سبک یا چرخ دستی‌های کوچک) می‌توانند به او در تمرین راه رفتن کمک کنند. اطمینان حاصل کنید که این اسباب‌بازی‌ها پایدار و ایمن هستند.

• اجتناب از استفاده بیش از حد از روروک‌های سنتی: این موضوع در بخش بعدی بیشتر توضیح داده خواهد شد.

• جشن گرفتن موفقیت‌های کوچک: هر تلاش کوچکی از جانب نوزاد برای حرکت، ایستادن یا قدم برداشتن را با تشویق و هیجان پاسخ دهید. این کار اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد.

نقش روروک در پا گرفتن نوزاد

استفاده از روروک‌های سنتی (baby walkers) که نوزاد در آن می‌نشیند و با پاها خود را روی زمین حرکت می‌دهد، موضوعی بحث‌برانگیز است. بسیاری از متخصصین اطفال و سازمان‌های بهداشتی، استفاده از این نوع روروک‌ها را توصیه نمی‌کنند و دلایل متعددی برای این موضع‌گیری وجود دارد:

• خطرات ایمنی: روروک‌ها می‌توانند به سرعت حرکت کنند و نوزاد را در معرض خطراتی مانند سقوط از پله‌ها، برخورد با اشیاء داغ یا تیز، یا رسیدن به مواد خطرناک قرار دهند. سالانه تعداد زیادی از کودکان به دلیل حوادث ناشی از روروک آسیب می‌بینند.

• تاخیر در رشد حرکتی: برخلاف تصور رایج، روروک‌ها نه تنها به راه افتادن زودتر کمکی نمی‌کنند، بلکه ممکن است آن را به تاخیر بیندازند.

  • نوزاد در روروک از عضلات صحیح برای راه رفتن استفاده نمی‌کند. اغلب روی پنجه پا حرکت می‌کند که می‌تواند الگوی راه رفتن غیرطبیعی ایجاد کند.

  • فرصت تمرین تعادل، هماهنگی و انتقال وزن را که برای راه رفتن مستقل ضروری است، از نوزاد می‌گیرد.

  • زمان بازی روی زمین و تمرین مهارت‌هایی مانند چهار دست و پا رفتن و کروزینگ را کاهش می‌دهد.

• ایجاد حس امنیت کاذب: نوزاد در روروک ممکن است بدون درک واقعی از توانایی‌های خود، بیش از حد به خود مطمئن شود.

به جای روروک‌های سنتی، مراکز فعالیت ثابت (stationary activity centers) که نوزاد می‌تواند در آن‌ها بایستد و بازی کند (بدون قابلیت حرکت روی زمین) یا اسباب‌بازی‌های هل دادنی (پس از اینکه نوزاد توانایی ایستادن با کمک را پیدا کرد) گزینه‌های ایمن‌تر و مفیدتری هستند. لازم به ذکر است که اگرچه روروک در گذشته وسیله‌ای محبوب بوده است، اما تحقیقات علمی و توصیه‌های پزشکی مدرن عموماً علیه استفاده از آن هستند، مگر در موارد بسیار خاص و تحت نظارت متخصص.

این مشکل حرکتی نیاز به توجه دارد. در کنار آن، باید به ایمنی محیط خانه هم فکر کنید، چون کودکی که تازه به راه افتاده، در معرض خطرات زیادی است. برای همین، پیشنهاد می‌کنیم راهنمای جامع ما در مورد جدیدترین روش‌های ایمن سازی خانه برای نوزاد را حتما بخوانید.

غذاهای مفید برای پا گرفتن نوزاد

هیچ غذای جادویی وجود ندارد که به تنهایی باعث “پا گرفتن” نوزاد شود. با این حال، یک رژیم غذایی متعادل و مغذی برای رشد عمومی، از جمله رشد استخوان‌ها و عضلات که برای ایستادن و راه رفتن ضروری هستند، بسیار مهم است. پس از ۶ ماهگی که غذای کمکی شروع می‌شود، به نکات زیر توجه کنید:

• کلسیم: برای سلامت استخوان‌ها ضروری است. منابع خوب کلسیم شامل شیر مادر یا شیر خشک، ماست، پنیر (پس از سن مناسب)، و سبزیجات برگ سبز تیره (مانند اسفناج و کلم بروکلی، به صورت پوره شده) هستند.

• ویتامین D: به جذب کلسیم کمک می‌کند. منابع اصلی آن نور خورشید (قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت کوتاه و با احتیاط)، ماهی‌های چرب (مانند سالمون، پس از سن مناسب و به خوبی پخته شده)، زرده تخم مرغ، و غذاهای غنی شده با ویتامین D (مانند برخی شیرها و غلات) هستند. پزشک معمولاً قطره ویتامین D را برای نوزادان تجویز می‌کند.

• پروتئین: برای ساخت و ترمیم عضلات مهم است. منابع خوب پروتئین شامل گوشت (مرغ، گوشت قرمز، ماهی، همگی به خوبی پخته و پوره یا ریز شده)، تخم مرغ، حبوبات (مانند عدس و لوبیا، پوره شده) و لبنیات هستند.

• آهن: برای جلوگیری از کم‌خونی و تامین انرژی لازم برای فعالیت مهم است. منابع آهن شامل گوشت قرمز، جگر (در حد اعتدال و پس از سن مناسب)، زرده تخم مرغ، حبوبات و غلات غنی شده با آهن هستند.

• چربی‌های سالم: برای رشد مغز و جذب ویتامین‌های محلول در چربی ضروری هستند. منابع خوب شامل آووکادو، روغن زیتون، و ماهی‌های چرب است.

مهم: همیشه قبل از ایجاد تغییرات عمده در رژیم غذایی نوزاد یا استفاده از مکمل‌ها، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. تغذیه مناسب بخش مهمی از حمایت از رشد کلی کودک است، اما به تنهایی نمی‌تواند جایگزین درمان‌های پزشکی یا تمرینات هدفمند در صورت وجود تاخیر رشدی قابل توجه شود. این موضوع در طب سنتی نیز ممکن است با توصیه‌های خاصی همراه باشد، اما در پزشکی مدرن تاکید بر یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی کلیدی است، نه صرفاً چند ماده غذایی خاص برای راه افتادن.

چه زمانی نوزاد پا میگیرد؟

همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، اکثر نوزادان بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی اولین قدم‌های مستقل خود را برمی‌دارند. با این حال، این یک بازه گسترده است و راه رفتن بین ۹ تا ۱۸ ماهگی نیز می‌تواند طبیعی تلقی شود.
برخی نوزادان ممکن است زودتر، حتی در ۹ یا ۱۰ ماهگی، شروع به راه رفتن کنند، در حالی که برخی دیگر تا ۱۶، ۱۷ یا حتی ۱۸ ماهگی برای این کار صبر می‌کنند و همچنان در محدوده طبیعی رشد قرار دارند.

به جای تمرکز صرف بر روی یک سن خاص، بهتر است به روند کلی پیشرفت مهارت‌های حرکتی نوزاد توجه کنید. آیا او به تدریج مهارت‌های جدیدی مانند نشستن، چهار دست و پا رفتن، و کشیدن خود به بالا برای ایستادن را کسب می‌کند؟ اگر این پیشرفت وجود دارد، حتی اگر کمی کندتر از سایر همسالان باشد، احتمالاً جای نگرانی نیست. اما اگر در مورد سرعت رشد فرزندتان یا عدم دستیابی به نقاط عطف خاصی نگران هستید، همیشه بهترین کار مشورت با پزشک است.

نتیجه‌گیری

“پا نگرفتن نوزاد” یا به عبارت دقیق‌تر، تاخیر در دستیابی به نقاط عطف حرکتی مربوط به ایستادن و راه رفتن، می‌تواند منبع نگرانی برای والدین باشد. در این مقاله از وی مام، تلاش کردیم تا با ارائه اطلاعات جامع در مورد علل مختلف این تاخیر، از تغییرات طبیعی در سرعت رشد گرفته تا مشکلات پزشکی زمینه‌ای، و همچنین روش‌های تشخیص و درمان، به شما در درک بهتر این موضوع کمک کنیم.
به یاد داشته باشید که اکثر نوزادانی که کمی دیرتر راه می‌افتند، مشکل جدی ندارند و با صبر، تشویق و گاهی مداخلات حمایتی ساده، به موقع به همسالان خود می‌رسند. با این حال، آگاهی از “پرچم‌های قرمز” و مراجعه به موقع به پزشک در صورت مشاهده آن‌ها، برای تشخیص زودهنگام و درمان مشکلات احتمالی بسیار مهم است. با اعتماد به غریزه خود، پیگیری منظم وضعیت رشد فرزندتان و همکاری با متخصصین، می‌توانید بهترین حمایت را برای شکوفایی توانایی‌های دلبندتان فراهم کنید.

سوالات متداول

نوزاد از چند ماهگی پا میگیرد؟
اکثر نوزادان بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی اولین قدم‌های مستقل را برمی‌دارند، اما بازه طبیعی می‌تواند از ۹ تا ۱۸ ماهگی متغیر باشد.

آیا استفاده نکردن از روروک باعث دیر راه افتادن نوزاد میشود؟
خیر، برعکس. استفاده از روروک‌های سنتی می‌تواند راه رفتن مستقل را به تاخیر بیندازد. بازی روی زمین و تشویق به حرکت طبیعی مفیدتر است.

اگر نوزادم در یک سالگی راه نرفت، نگران باشم؟
بسیاری از نوزادان بعد از یک سالگی راه می‌افتند. اگر نوزاد سایر مهارت‌های حرکتی را کسب کرده و در حال پیشرفت است، جای نگرانی نیست، اما می‌توانید با پزشک مشورت کنید.

آیا کمبود ویتامین D باعث دیر راه افتادن نوزاد میشود؟
بله، کمبود شدید ویتامین D می‌تواند منجر به نرمی استخوان (راشیتیسم) و تاخیر در راه افتادن شود.

چه بازی‌هایی برای کمک به پا گرفتن نوزاد مفید است؟
بازی‌هایی که نوزاد را به رسیدن به اشیاء، کشیدن خود به بالا با گرفتن از مبلمان، و حرکت جانبی (کروزینگ) تشویق می‌کنند، مفید هستند.

آیا ماساژ دادن پای نوزاد به راه افتادن او کمک می‌کند؟
ماساژ می‌تواند به افزایش آگاهی بدنی و تقویت عضلات کمک کند، اما به تنهایی عامل راه افتادن نیست و باید بخشی از یک رویکرد کلی باشد.

چه زمانی باید برای پا نگرفتن نوزاد به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر نوزاد تا ۱۸ ماهگی راه نمی‌رود، یا علائم نگران‌کننده‌ای مانند عدم تحمل وزن روی پاها تا ۹-۱۰ ماهگی، شلی یا سفتی شدید عضلات، یا از دست دادن مهارت‌های قبلی را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.