عفونت قارچی واژن، که با نام کاندیدیازیس واژینال نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که بسیاری از خانم‌ها در طول زندگی خود حداقل یک بار آن را تجربه می‌کنند. خارش، سوزش و ترشحات غیرطبیعی از علائم آزاردهنده این عارضه هستند که می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند. در کنار درمان‌های دارویی رایج، همواره صحبت از روش‌های خانگی مختلفی برای مقابله با این مشکل وجود داشته است. یکی از این روش‌ها که بسیار مورد بحث قرار گرفته، درمان عفونت قارچی واژن با ماست است. اما آیا این روش واقعاً مؤثر است یا صرفاً یک باور رایج بدون پشتوانه علمی؟ در این مقاله جامع از وی مام، قصد داریم به طور کامل این موضوع را بررسی کنیم، شواهد علمی موجود را مرور کرده و به شما کمک کنیم تا با دیدی آگاهانه در مورد این روش تصمیم بگیرید.

عفونت قارچی واژن چیست؟ نگاهی دقیق‌تر

قبل از اینکه به سراغ بررسی نقش ماست در درمان برویم، بهتر است کمی بیشتر با خود عفونت قارچی واژن آشنا شویم. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که تعادل طبیعی میکروارگانیسم‌ها در واژن به هم می‌خورد و قارچی به نام کاندیدا (Candida)، به خصوص گونه کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans)، بیش از حد رشد می‌کند.

محیط طبیعی واژن و نقش باکتری‌های مفید

واژن به طور طبیعی حاوی ترکیبی از باکتری‌ها و تعداد کمی سلول قارچ است. یکی از مهم‌ترین باکتری‌های مفید موجود در واژن، لاکتوباسیلوس (Lactobacillus) نام دارد. این باکتری با تولید اسید لاکتیک، به حفظ pH اسیدی واژن کمک کرده و از رشد بیش از حد قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌های مضر جلوگیری می‌کند. در واقع، یک تعادل ظریف و مهم بین این میکروارگانیسم‌ها وجود دارد.

چه چیزی باعث برهم خوردن این تعادل می‌شود؟

عوامل مختلفی می‌توانند این تعادل را برهم زده و منجر به رشد بیش از حد کاندیدا و بروز عفونت قارچی واژن شوند، از جمله:

• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف علاوه بر از بین بردن باکتری‌های مضر، می‌توانند باکتری‌های مفید واژن مانند لاکتوباسیلوس را نیز از بین ببرند و در نتیجه، فضا را برای رشد قارچ‌ها باز کنند.

• تغییرات هورمونی: افزایش سطح استروژن، مانند دوران بارداری، استفاده از قرص‌های ضدبارداری با دوز بالای استروژن، یا هورمون‌درمانی جایگزین، می‌تواند خطر ابتلا به عفونت قارچی را افزایش دهد.

• دیابت کنترل نشده: سطح بالای قند خون در افراد دیابتی می‌تواند محیط واژن را برای رشد قارچ‌ها مساعدتر کند.

• ضعف سیستم ایمنی: شرایطی مانند HIV/AIDS یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (مانند کورتیکواستروئیدها یا داروهای شیمی‌درمانی) می‌تواند بدن را در برابر عفونت‌های قارچی آسیب‌پذیرتر کند.

• بهداشت نامناسب یا بیش از حد: استفاده از دوش واژینال، صابون‌های معطر یا قوی، و اسپری‌های بهداشتی زنانه می‌تواند تعادل pH واژن را برهم زده و باعث تحریک شود. از طرفی، عدم رعایت بهداشت کافی نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

• پوشیدن لباس‌های تنگ و مرطوب: لباس‌های زیر تنگ و ساخته شده از الیاف مصنوعی که رطوبت را نگه می‌دارند، می‌توانند محیط گرم و مرطوبی را برای رشد قارچ‌ها ایجاد کنند.

• استرس و کمبود خواب: این عوامل می‌توانند بر سیستم ایمنی تأثیر گذاشته و خطر عفونت را افزایش دهند.

علائم شایع عفونت قارچی واژن

شناخت علائم به تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب کمک می‌کند. شایع‌ترین علائم عفونت قارچی واژن عبارتند از:

• خارش شدید در واژن و ناحیه فرج (وولو)

• سوزش، به خصوص هنگام ادرار کردن یا رابطه جنسی

• قرمزی و تورم فرج

• درد واژن

• ترشحات واژینال غلیظ، سفید و پنیری شکل (بدون بوی بد یا با بوی خفیف شبیه نان). البته گاهی ترشحات ممکن است آبکی باشند.

اگر این علائم را تجربه می‌کنید، مهم است که برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید، زیرا علائم مشابهی ممکن است در سایر عفونت‌های واژینال یا مشکلات دیگر نیز دیده شوند.

ماست و پروبیوتیک‌ها: ارتباط با سلامت واژن

حالا که با عفونت قارچی واژن و نقش باکتری‌های مفید در حفظ سلامت واژن آشنا شدیم، می‌توانیم به سراغ بررسی این سوال برویم که ماست چگونه می‌تواند در این زمینه مفید باشد؟ پاسخ در پروبیوتیک‌ها نهفته است.

پروبیوتیک‌ها چه هستند؟

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند (عمدتاً باکتری‌ها و گاهی مخمرها) که در صورت مصرف به مقدار کافی، اثرات مفیدی بر سلامت میزبان دارند. آن‌ها اغلب به عنوان “باکتری‌های خوب” یا “باکتری‌های دوست” شناخته می‌شوند. پروبیوتیک‌ها به طور طبیعی در برخی مواد غذایی تخمیری مانند ماست، کفیر، کیمچی و کلم ترش و همچنین به صورت مکمل‌های غذایی یافت می‌شوند.

نقش لاکتوباسیلوس در ماست و واژن

یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین انواع پروبیوتیک‌ها، باکتری لاکتوباسیلوس است. همانطور که قبلاً اشاره شد، لاکتوباسیلوس جزء اصلی فلور طبیعی واژن سالم است و نقش مهمی در جلوگیری از رشد بیش از حد کاندیدا ایفا می‌کند.
بسیاری از انواع ماست، به خصوص ماست‌های پروبیوتیک یا ماست‌های حاوی “کشت زنده و فعال”، حاوی سویه‌های مختلفی از لاکتوباسیلوس هستند، مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (Lactobacillus acidophilus) و لاکتوباسیلوس رامنوسوس (Lactobacillus rhamnosus).

ایده اصلی پشت استفاده از ماست برای عفونت قارچی واژن این است که با وارد کردن مستقیم این باکتری‌های مفید به واژن یا مصرف خوراکی آن‌ها، می‌توان به بازگرداندن تعادل فلور طبیعی واژن و مهار رشد کاندیدا کمک کرد. در واقع، هدف این است که جمعیت لاکتوباسیلوس‌ها را در واژن افزایش داده و به آن‌ها در مبارزه با قارچ‌ها کمک کنیم.

مکانیسم‌های احتمالی عملکرد پروبیوتیک‌ها در برابر کاندیدا

پروبیوتیک‌ها، به ویژه لاکتوباسیلوس‌ها، از طریق چندین مکانیسم بالقوه می‌توانند به مقابله با کاندیدا کمک کنند:

• تولید اسید لاکتیک و حفظ pH اسیدی: لاکتوباسیلوس‌ها با تولید اسید لاکتیک، به حفظ pH اسیدی واژن (معمولاً بین ۳.۸ تا ۴.۵) کمک می‌کنند. این محیط اسیدی برای رشد کاندیدا نامطلوب است.

• تولید سایر مواد ضد میکروبی: برخی از سویه‌های لاکتوباسیلوس می‌توانند مواد دیگری مانند پراکسید هیدروژن و باکتریوسین‌ها را تولید کنند که خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی دارند.

• رقابت برای مواد مغذی و محل اتصال: لاکتوباسیلوس‌ها می‌توانند با کاندیدا برای مواد مغذی و همچنین برای چسبیدن به سلول‌های دیواره واژن رقابت کنند و از این طریق رشد و استقرار کاندیدا را محدود نمایند.

• تقویت سیستم ایمنی موضعی: برخی شواهد نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها ممکن است بتوانند پاسخ ایمنی موضعی را در واژن تعدیل کرده و به بدن در مبارزه با عفونت کمک کنند.

با درک این مکانیسم‌ها، می‌توانیم بهتر متوجه شویم که چرا ایده استفاده از ماست پروبیوتیک برای عفونت قارچی واژن مطرح شده است. اما سوال مهم این است که آیا شواهد علمی این ایده را تأیید می‌کنند؟

آیا درمان عفونت قارچی واژن با ماست از نظر علمی ثابت شده است؟

اینجاست که بحث کمی پیچیده‌تر می‌شود. اگرچه ایده استفاده از ماست و پروبیوتیک‌ها برای درمان و پیشگیری از عفونت قارچی واژن جذاب به نظر می‌رسد و پشتوانه تئوریک دارد، اما شواهد علمی قطعی و یکپارچه‌ای در این زمینه وجود ندارد و نتایج مطالعات انجام شده متفاوت و گاهی متناقض بوده‌اند.

مروری بر تحقیقات انجام شده

مطالعات مختلفی در مورد تأثیر پروبیوتیک‌ها (چه به صورت خوراکی و چه به صورت واژینال) بر عفونت قارچی واژن انجام شده است.

• مطالعات امیدوارکننده: برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از سویه‌های خاصی از لاکتوباسیلوس (مانند لاکتوباسیلوس رامنوسوس GR-1 و لاکتوباسیلوس روتری RC-14) به صورت خوراکی یا واژینال، می‌تواند به کاهش عود عفونت قارچی واژن کمک کند یا در کنار درمان‌های ضد قارچی استاندارد، به تسریع بهبودی و بازگرداندن فلور طبیعی واژن یاری رساند. برخی دیگر از مطالعات کوچک نیز نتایج مثبتی را در مورد استفاده از ماست حاوی لاکتوباسیلوس به صورت موضعی در واژن برای تسکین علائم گزارش کرده‌اند.

• مطالعات با نتایج کمتر قطعی یا منفی: از سوی دیگر، برخی مطالعات دیگر نتوانسته‌اند تأثیر قابل توجهی را برای پروبیوتیک‌ها در درمان یا پیشگیری از عفونت قارچی واژن نشان دهند. همچنین، کیفیت بسیاری از این مطالعات متفاوت بوده و برخی از آن‌ها از نظر تعداد شرکت‌کنندگان، طراحی مطالعه یا نوع پروبیوتیک مورد استفاده، محدودیت‌هایی داشته‌اند.

چالش‌های تحقیقاتی درمورد ماست های پروبیوتیک

چندین چالش در تحقیقات مربوط به پروبیوتیک‌ها و عفونت قارچی واژن وجود دارد:

• تنوع سویه‌های پروبیوتیک: همه سویه‌های لاکتوباسیلوس یکسان نیستند و اثرات آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. بنابراین، نتایج یک مطالعه با یک سویه خاص ممکن است برای سویه‌های دیگر قابل تعمیم نباشد.

• دوز و روش مصرف: دوز مؤثر پروبیوتیک‌ها و بهترین روش مصرف (خوراکی یا واژینال) هنوز به طور کامل مشخص نشده است.

• ویژگی‌های فردی: پاسخ به پروبیوتیک‌ها می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد.

• استانداردسازی محصولات: کیفیت و محتوای پروبیوتیکی ماست‌ها و مکمل‌های مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد و همه آن‌ها لزوماً حاوی سویه‌های مؤثر یا مقدار کافی از باکتری‌های زنده نیستند.

نظر سازمان‌های معتبر پزشکی

بسیاری از سازمان‌های معتبر پزشکی و متخصصان زنان، در حالی که نقش بالقوه پروبیوتیک‌ها را در سلامت واژن رد نمی‌کنند، اما هنوز ماست یا پروبیوتیک‌ها را به عنوان درمان خط اول یا جایگزین قطعی برای داروهای ضد قارچی استاندارد برای عفونت قارچی واژن توصیه نمی‌کنند. درمان‌های ضد قارچی تأیید شده (مانند کرم‌ها، شیاف‌ها یا قرص‌های خوراکی ضد قارچ) اثربخشی ثابت شده‌ای دارند و باید به عنوان درمان اصلی در نظر گرفته شوند.
با این حال، برخی از متخصصان ممکن است مصرف پروبیوتیک‌ها را به عنوان یک اقدام کمکی یا برای پیشگیری از عود عفونت در زنانی که مستعد عفونت‌های مکرر هستند، در کنار درمان‌های استاندارد، توصیه کنند.

در مجموع، می‌توان گفت که در حال حاضر، شواهد علمی کافی برای حمایت از استفاده از ماست به تنهایی به عنوان یک درمان مؤثر و قابل اعتماد برای عفونت قارچی واژن فعال وجود ندارد. اگرچه ممکن است برای برخی افراد تسکین موقتی ایجاد کند یا به عنوان یک اقدام پیشگیرانه مفید باشد، اما نباید جایگزین درمان‌های پزشکی تأیید شده شود. لازم به ذکر است که تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد و ممکن است در آینده شواهد قوی‌تری به دست آید.

نحوه استفاده از ماست برای عفونت قارچی واژن 

اگر با وجود توضیحات فوق، همچنان علاقه‌مند به امتحان کردن ماست برای تسکین علائم عفونت قارچی واژن یا به عنوان یک اقدام کمکی هستید، بسیار مهم است که این کار را با احتیاط و با رعایت نکات خاصی انجام دهید. تأکید می‌کنیم که این روش نباید جایگزین مراجعه به پزشک و درمان‌های استاندارد شود، به خصوص اگر برای اولین بار است که علائم عفونت قارچی را تجربه می‌کنید، باردار هستید، یا عفونت‌های مکرر دارید.

انتخاب ماست مناسب

این مهم‌ترین نکته است. اگر قصد دارید از ماست به صورت موضعی استفاده کنید، باید ماستی را انتخاب کنید که دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• ساده و بدون طعم (Plain): هرگز از ماست‌های طعم‌دار، شیرین شده یا میوه‌ای استفاده نکنید. قند موجود در این ماست‌ها می‌تواند در واقع رشد قارچ‌ها را تشدید کند.

• حاوی کشت زنده و فعال لاکتوباسیلوس (Live and Active Cultures of Lactobacillus): به برچسب ماست دقت کنید و مطمئن شوید که حاوی سویه‌های زنده لاکتوباسیلوس، به خصوص لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، باشد. ماست پاستوریزه که پس از تخمیر حرارت دیده باشد، باکتری‌های زنده خود را از دست داده و مفید نخواهد بود.

• بدون مواد افزودنی یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی.

روش‌های استفاده موضعی 

چند روش برای استفاده موضعی از ماست مطرح شده است، اما باید با احتیاط زیاد و پس از مشورت با پزشک انجام شوند:

• مالیدن مستقیم ماست به ناحیه خارجی فرج (وولو): مقداری ماست ساده و پروبیوتیک را به آرامی روی نواحی خارش‌دار و تحریک شده خارجی واژن بمالید. این کار ممکن است به تسکین موقتی خارش و سوزش کمک کند.

• وارد کردن ماست به داخل واژن: این روش بحث‌برانگیزتر است و نیاز به احتیاط بیشتری دارد. برخی افراد مقداری ماست را با استفاده از انگشت تمیز یا یک اپلیکاتور بدون سوزن (مانند اپلیکاتور کرم واژینال که تمیز شده باشد) به آرامی وارد واژن می‌کنند. برخی دیگر یک تامپون تمیز را به ماست آغشته کرده و برای مدت کوتاهی (مثلاً یک تا دو ساعت) در واژن قرار می‌دهند.

  • هشدارها:

    • خطر عفونت ثانویه: وارد کردن هر چیزی به واژن، حتی ماست، می‌تواند خطر ورود باکتری‌های دیگر و ایجاد عفونت ثانویه را به همراه داشته باشد.

    • تحریک احتمالی: برخی افراد ممکن است به ماست یا ترکیبات آن حساسیت داشته باشند و دچار تحریک بیشتری شوند.

    • عدم اطمینان از اثربخشی و ایمنی: همانطور که گفته شد، شواهد علمی قطعی برای حمایت از این روش وجود ندارد.

مصرف خوراکی ماست

یک راه کم‌خطرتر و بالقوه مفیدتر، مصرف منظم ماست پروبیوتیک به صورت خوراکی است. این کار می‌تواند به تقویت جمعیت باکتری‌های مفید در روده کمک کند و برخی شواهد نشان می‌دهند که سلامت روده می‌تواند بر سلامت واژن نیز تأثیرگذار باشد (محور روده-واژن). مصرف خوراکی ماست پروبیوتیک ممکن است به پیشگیری از عود عفونت‌های قارچی کمک کند، هرچند که برای درمان یک عفونت فعال کافی نیست.

چه زمانی باید از این روش خودداری کرد؟

• اگر برای اولین بار است که علائم عفونت قارچی را تجربه می‌کنید (برای تشخیص صحیح به پزشک مراجعه کنید).

• اگر باردار هستید (در دوران بارداری فقط از درمان‌های تأیید شده توسط پزشک استفاده کنید).

• اگر علائم شما شدید است یا با تب، درد شکم یا ترشحات بدبو همراه است (این‌ها ممکن است نشانه‌های عفونت دیگری باشند).

• اگر دچار عفونت‌های قارچی مکرر هستید (نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارید).

• اگر به محصولات لبنی حساسیت دارید.

مهم‌ترین توصیه ما این است که قبل از امتحان هرگونه درمان خانگی، به خصوص روش‌های موضعی، حتماً با پزشک یا ماما مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند شما را راهنمایی کرده و بهترین و ایمن‌ترین گزینه‌ها را برای شرایط خاص شما پیشنهاد دهند. به یاد داشته باشید که این مطلب صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و جایگزین توصیه پزشکی نیست. استفاده از ماست به صورت موضعی در واژن به طور کلی توسط جامعه پزشکی به عنوان یک درمان استاندارد توصیه نمی‌شود و باید با احتیاط فراوان و آگاهی از خطرات احتمالی صورت گیرد. بسیاری از متخصصان این روش را توصیه نمی‌کنند.

خطرات و ملاحظات استفاده از ماست برای عفونت قارچی

در حالی که ایده درمان عفونت قارچی واژن با ماست ممکن است طبیعی و بی‌ضرر به نظر برسد، اما مهم است که از خطرات و ملاحظات بالقوه آن آگاه باشید، به خصوص اگر قصد استفاده موضعی از آن را دارید.

انتخاب ماست نامناسب

• ماست شیرین یا طعم‌دار: همانطور که قبلاً تأکید شد، استفاده از ماست حاوی قند یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند وضعیت را بدتر کند. قند غذای قارچ‌هاست و می‌تواند به رشد بیشتر آن‌ها کمک کند.

• ماست بدون کشت زنده: اگر ماست حاوی باکتری‌های زنده و فعال لاکتوباسیلوس نباشد (مثلاً ماست پاستوریزه پس از تخمیر)، هیچ فایده پروبیوتیکی نخواهد داشت.

خطر عفونت‌های ثانویه یا تشدید عفونت

• ورود باکتری‌های دیگر: وارد کردن هرگونه ماده خارجی به واژن، حتی ماست، می‌تواند تعادل ظریف فلور واژن را بیشتر برهم زده و خطر ورود باکتری‌های مضر دیگر و ایجاد عفونت باکتریایی واژن (واژینوز باکتریایی) یا سایر عفونت‌ها را افزایش دهد.

• آلودگی ماست: اگر ماست به درستی نگهداری نشده باشد یا با دست‌های آلوده یا وسایل غیر استریل با آن کار شود، می‌تواند خود منبعی برای ورود باکتری‌های جدید به واژن باشد.

• تشدید علائم در صورت تشخیص اشتباه: اگر علائم شما ناشی از عفونت قارچی نباشد (مثلاً واژینوز باکتریایی یا یک بیماری مقاربتی)، استفاده از ماست نه تنها کمکی نمی‌کند، بلکه ممکن است درمان صحیح را به تأخیر انداخته و وضعیت را بدتر کند. به همین دلیل تشخیص دقیق توسط پزشک بسیار مهم است.

واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت

• حساسیت به لبنیات: اگر به محصولات لبنی حساسیت دارید، استفاده موضعی از ماست می‌تواند باعث واکنش آلرژیک، خارش، قرمزی و تحریک بیشتر شود.

• حساسیت به سایر ترکیبات ماست: برخی افراد ممکن است به سایر ترکیبات موجود در ماست (حتی ماست ساده) حساسیت نشان دهند.

تداخل با تشخیص پزشکی

اگر از ماست به صورت موضعی استفاده کرده باشید و سپس برای معاینه به پزشک مراجعه کنید، وجود ماست در واژن می‌تواند نمونه‌برداری و بررسی میکروسکوپی ترشحات را برای پزشک دشوار کرده و تشخیص دقیق را مختل کند.

عدم اثربخشی و تأخیر در درمان مناسب

بزرگترین خطر، اتکا به ماست به عنوان تنها درمان و به تأخیر انداختن درمان پزشکی مؤثر است. اگر عفونت قارچی به درستی درمان نشود، علائم می‌تواند ادامه یافته، بدتر شود و منجر به ناراحتی و عوارض بیشتری گردد. داروهای ضد قارچی استاندارد، اثربخشی بالایی دارند و باید به عنوان خط اول درمان در نظر گرفته شوند.

ملاحظات بهداشتی

• تمیزی دست‌ها و وسایل: اگر تصمیم به استفاده موضعی دارید، حتماً دست‌های خود را به خوبی بشویید و از وسایل تمیز یا استریل استفاده کنید.

• نگهداری صحیح ماست: ماست باید در یخچال و در شرایط بهداشتی نگهداری شود.

با توجه به این خطرات و ملاحظات، توصیه اکید ما این است که قبل از هرگونه اقدام، با پزشک خود مشورت کنید. او می‌تواند با در نظر گرفتن شرایط شما، بهترین راهنمایی را ارائه دهد. به یاد داشته باشید که سلامت شما در اولویت قرار دارد و انتخاب روش‌های درمانی باید بر اساس شواهد علمی و توصیه‌های پزشکی باشد. بسیاری از متخصصان زنان استفاده موضعی از ماست در واژن را به دلیل خطرات بالقوه و عدم وجود شواهد علمی قوی، توصیه نمی‌کنند.

درمان‌های پزشکی رایج برای عفونت قارچی واژن

همانطور که در بخش‌های قبلی اشاره شد، در حالی که درمان عفونت قارچی واژن با ماست ممکن است در برخی باورهای عامیانه رایج باشد، اما درمان‌های پزشکی استاندارد و تأیید شده، انتخاب اول و مطمئن‌تر برای مقابله با این عارضه هستند. این درمان‌ها اثربخشی بالایی دارند و توسط متخصصان زنان توصیه می‌شوند.

داروهای ضد قارچ موضعی

این داروها به صورت کرم، پماد، شیاف یا قرص واژینال در دسترس هستند و مستقیماً در داخل واژن یا روی ناحیه فرج استفاده می‌شوند. دوره درمان با این داروها معمولاً کوتاه است و می‌تواند از یک روز تا هفت روز طول بکشد، بسته به نوع دارو و شدت عفونت.
برخی از داروهای ضد قارچ موضعی رایج عبارتند از:

• کلوتریمازول (Clotrimazole)

• میکونازول (Miconazole)

• بوتوکونازول (Butoconazole)

• تیاکونازول (Tioconazole)

• ترکونازول (Terconazole) – معمولاً با نسخه پزشک در دسترس است.

بسیاری از این داروها بدون نسخه پزشک (OTC) نیز در داروخانه‌ها موجود هستند. با این حال، اگر برای اولین بار است که علائم عفونت قارچی را تجربه می‌کنید، یا اگر مطمئن نیستید که علائم شما ناشی از عفونت قارچی است، بهتر است قبل از استفاده از داروهای بدون نسخه، با پزشک مشورت کنید.

نحوه استفاده: حتماً دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی دارو یا توصیه‌های پزشک را به دقت دنبال کنید. معمولاً بهتر است این داروها را شب‌ها قبل از خواب استفاده کنید تا در طول شب در واژن باقی بمانند. ممکن است پس از استفاده از دارو، مقداری از آن به بیرون نشت کند، بنابراین استفاده از پد بهداشتی روزانه می‌تواند مفید باشد.

داروهای ضد قارچ خوراکی

در برخی موارد، به خصوص برای عفونت‌های شدید، عفونت‌های مکرر، یا زمانی که استفاده از داروهای موضعی دشوار است، پزشک ممکن است داروی ضد قارچ خوراکی تجویز کند.

• فلوکونازول (Fluconazole): این رایج‌ترین داروی خوراکی برای عفونت قارچی واژن است. معمولاً به صورت یک دوز واحد (یک قرص ۱۵۰ میلی‌گرمی) تجویز می‌شود. در موارد عفونت‌های پیچیده یا مکرر، ممکن است پزشک دوزهای بیشتری را با فاصله زمانی مشخص تجویز کند.

• ایتروکونازول (Itraconazole): یکی دیگر از گزینه‌های خوراکی است.

داروهای خوراکی ضد قارچ معمولاً نیاز به نسخه پزشک دارند. این داروها ممکن است عوارض جانبی گوارشی خفیفی مانند تهوع یا درد شکم ایجاد کنند. همچنین، اگر داروهای دیگری مصرف می‌کنید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا داروهای ضد قارچ خوراکی می‌توانند با برخی داروها تداخل داشته باشند.

درمان عفونت‌های قارچی پیچیده یا مکرر

اگر دچار عفونت‌های قارچی مکرر (چهار بار یا بیشتر در سال) یا عفونت‌های پیچیده (ناشی از گونه‌های نادرتر کاندیدا، یا در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف یا دیابت کنترل نشده) هستید، درمان ممکن است متفاوت باشد:

• دوره طولانی‌تر درمان موضعی یا خوراکی: پزشک ممکن است یک دوره طولانی‌تر از داروهای ضد قارچ را تجویز کند.

• درمان نگهدارنده: پس از کنترل عفونت اولیه، ممکن است پزشک یک رژیم درمانی نگهدارنده (مثلاً مصرف هفتگی فلوکونازول برای شش ماه) را برای جلوگیری از عود عفونت توصیه کند.

• بررسی و درمان علت زمینه‌ای: مهم است که هرگونه عامل زمینه‌ای که ممکن است به عفونت‌های مکرر کمک کند (مانند دیابت کنترل نشده یا مشکلات سیستم ایمنی) شناسایی و درمان شود.

• کشت و تست حساسیت: در موارد عفونت‌های مقاوم یا مکرر، ممکن است پزشک نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای کشت و تعیین نوع دقیق قارچ و حساسیت آن به داروهای مختلف ارسال کند.

مهم: همیشه دوره کامل درمان تجویز شده توسط پزشک را به پایان برسانید، حتی اگر علائم شما زودتر بهبود یافت. قطع زودهنگام درمان می‌تواند منجر به بازگشت عفونت شود. اگر باردار هستید، حتماً قبل از مصرف هرگونه دارویی با پزشک خود مشورت کنید، زیرا برخی داروها ممکن است در دوران بارداری ایمن نباشند.

درمان‌های پزشکی استاندارد، روش‌هایی مؤثر و قابل اعتماد برای درمان عفونت قارچی واژن هستند. اعتماد به توصیه‌های پزشکی و پیگیری درمان، بهترین راه برای رهایی از علائم آزاردهنده این عارضه و بازگشت به سلامت و راحتی است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه عفونت قارچی واژن یک مشکل شایع است و گاهی اوقات می‌توان با داروهای بدون نسخه آن را درمان کرد، اما در برخی شرایط، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب ضروری است. نادیده گرفتن علائم یا خوددرمانی نادرست می‌تواند منجر به مشکلات بیشتر شود.

در موارد زیر حتماً به پزشک یا ماما مراجعه کنید:

• اولین باری که علائم عفونت قارچی واژن را تجربه می‌کنید: بسیار مهم است که تشخیص صحیح داده شود، زیرا علائم مشابهی ممکن است در سایر عفونت‌های واژینال (مانند واژینوز باکتریایی) یا حتی بیماری‌های مقاربتی (STIs) دیده شوند که نیاز به درمان‌های متفاوتی دارند.

• اگر مطمئن نیستید که علائم شما ناشی از عفونت قارچی است: اگر علائم شما با آنچه قبلاً تجربه کرده‌اید متفاوت است، یا اگر ترشحات شما بوی نامطبوعی دارد (ترشحات عفونت قارچی معمولاً بدون بو یا با بوی خفیف نان هستند)، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

• اگر علائم شما پس از استفاده از داروهای بدون نسخه بهبود نمی‌یابد یا بدتر می‌شود: این ممکن است نشان‌دهنده این باشد که تشخیص اولیه اشتباه بوده، عفونت به دارو مقاوم است، یا نیاز به درمان قوی‌تری دارید.

• اگر دچار عفونت‌های قارچی مکرر می‌شوید: یعنی چهار بار یا بیشتر در طی یک سال، یا دو بار یا بیشتر در طی شش ماه. در این حالت، نیاز به بررسی بیشتر برای یافتن علت زمینه‌ای و برنامه‌ریزی برای پیشگیری طولانی‌مدت است.

• اگر باردار هستید و علائم عفونت قارچی دارید: درمان عفونت قارچی در دوران بارداری نیاز به مراقبت و انتخاب داروی مناسب دارد. هرگز بدون مشورت با پزشک در دوران بارداری خوددرمانی نکنید.

• اگر دیابت دارید، سیستم ایمنی شما ضعیف است (مثلاً به دلیل HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی)، یا بیماری زمینه‌ای دیگری دارید و علائم عفونت قارچی دارید: این افراد بیشتر در معرض خطر عفونت‌های پیچیده یا مقاوم هستند.

• اگر علائم شدیدی مانند درد شدید، تب، یا زخم در ناحیه تناسلی دارید: این علائم ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل جدی‌تر باشند.

• اگر کمتر از ۱۲ سال سن دارید یا در دوران یائسگی هستید و برای اولین بار علائم را تجربه می‌کنید.

• اگر شریک جنسی شما نیز علائمی (مانند قرمزی یا خارش آلت تناسلی) دارد: اگرچه عفونت قارچی واژن یک بیماری مقاربتی محسوب نمی‌شود، اما گاهی اوقات کاندیدا می‌تواند به شریک جنسی منتقل شود (به خصوص در مردان ختنه نشده).

به طور کلی، هر زمان که در مورد علائم خود نگران هستید، سوالی دارید، یا احساس می‌کنید نیاز به راهنمایی دارید، بهترین کار مشورت با یک متخصص زنان یا پزشک عمومی است. آن‌ها می‌توانند با ارزیابی دقیق وضعیت شما، بهترین و ایمن‌ترین راهکار را ارائه دهند. به تعویق انداختن مراجعه به پزشک در شرایط لازم، می‌تواند روند بهبودی را طولانی‌تر و پیچیده‌تر کند.

پیشگیری از عفونت قارچی واژن

“پیشگیری بهتر از درمان است.” این جمله معروف در مورد عفونت قارچی واژن نیز کاملاً صدق می‌کند. با رعایت برخی نکات ساده در زندگی روزمره و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، می‌توانید به طور قابل توجهی خطر ابتلا به این عارضه آزاردهنده را کاهش دهید.

نکات کلیدی برای پیشگیری

• پوشیدن لباس زیر نخی و گشاد: لباس‌های زیر ساخته شده از پنبه به جریان هوا کمک کرده و از تجمع رطوبت جلوگیری می‌کنند. از پوشیدن لباس‌های زیر تنگ و ساخته شده از الیاف مصنوعی مانند نایلون یا اسپندکس برای مدت طولانی خودداری کنید، زیرا این مواد رطوبت را نگه داشته و محیط گرم و مرطوبی را برای رشد قارچ‌ها فراهم می‌کنند.

• خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی: پس از حمام کردن یا شنا، ناحیه تناسلی خود را به خوبی خشک کنید. لباس‌های خیس یا مرطوب (مانند مایو یا لباس ورزشی عرق کرده) را در اسرع وقت تعویض کنید.

• اجتناب از دوش واژینال: دوش واژینال می‌تواند تعادل طبیعی باکتری‌ها و pH واژن را برهم زده و در واقع خطر عفونت را افزایش دهد. واژن به طور طبیعی خود را تمیز می‌کند. برای شستشوی ناحیه خارجی فرج، آب ولرم و یک صابون ملایم و بدون عطر کافی است.

• اجتناب از محصولات بهداشتی زنانه معطر یا تحریک‌کننده: از استفاده از صابون‌های معطر، اسپری‌های بهداشتی، پودرها، دستمال‌های مرطوب معطر و نوارهای بهداشتی یا تامپون‌های معطر در ناحیه تناسلی خودداری کنید. این محصولات می‌توانند باعث تحریک و برهم خوردن تعادل pH شوند.

• تعویض مکرر نوار بهداشتی یا تامپون در دوران قاعدگی: این کار به جلوگیری از تجمع رطوبت و باکتری‌ها کمک می‌کند.

• پاک کردن از جلو به عقب: پس از اجابت مزاج یا ادرار کردن، همیشه خود را از سمت واژن به سمت مقعد پاک کنید. این کار از انتقال باکتری‌ها و قارچ‌های روده به واژن جلوگیری می‌کند.

• مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌ها را فقط در صورت لزوم و طبق تجویز پزشک مصرف کنید. اگر نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک دارید، با پزشک خود در مورد احتمال بروز عفونت قارچی و راه‌های پیشگیری از آن (مانند مصرف همزمان پروبیوتیک‌ها) صحبت کنید.

• کنترل قند خون در صورت ابتلا به دیابت: اگر دیابت دارید، کنترل دقیق قند خون می‌تواند به کاهش خطر عفونت‌های قارچی کمک کند.

• تقویت سیستم ایمنی: رژیم غذایی سالم و متعادل، ورزش منظم، خواب کافی و مدیریت استرس به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر عفونت‌ها کمک می‌کنند.

• مصرف پروبیوتیک‌ها: برخی شواهد نشان می‌دهند که مصرف منظم پروبیوتیک‌ها، به خصوص آن‌هایی که حاوی سویه‌های لاکتوباسیلوس هستند (چه به صورت خوراکی از طریق ماست پروبیوتیک یا مکمل‌ها، و چه گاهی به صورت واژینال با مشورت پزشک)، ممکن است به حفظ تعادل فلور واژن و پیشگیری از عود عفونت‌های قارچی کمک کند.

• محدود کردن مصرف قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده: برخی تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که رژیم غذایی سرشار از قند ممکن است رشد کاندیدا را تشدید کند. اگرچه شواهد قطعی نیستند، اما داشتن یک رژیم غذایی متعادل و کم قند به طور کلی برای سلامتی مفید است.

رعایت این نکات پیشگیرانه می‌تواند به شما کمک کند تا از درد و ناراحتی ناشی از عفونت قارچی واژن در امان بمانید. اگر با وجود رعایت این موارد، باز هم دچار عفونت‌های مکرر می‌شوید، حتماً برای بررسی بیشتر و دریافت راهنمایی‌های تخصصی به پزشک یا متخصص اورولوژی مراجعه کنید.

نتیجه‌گیری

درمان عفونت قارچی واژن با ماست یکی از روش‌های خانگی است که در مورد آن صحبت‌های زیادی می‌شود. ایده اصلی پشت این روش، استفاده از پروبیوتیک‌های موجود در ماست، به ویژه باکتری‌های لاکتوباسیلوس، برای بازگرداندن تعادل فلور طبیعی واژن و مهار رشد قارچ کاندیدا است. در این مقاله از وی مام، به تفصیل به این موضوع پرداختیم.

مروری بر شواهد علمی نشان می‌دهد که اگرچه برخی مطالعات اولیه نتایج امیدوارکننده‌ای را در مورد نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت واژن و پیشگیری از عفونت‌های قارچی مکرر نشان داده‌اند، اما شواهد علمی قطعی و یکپارچه‌ای برای حمایت از استفاده از ماست به تنهایی به عنوان یک درمان مؤثر و قابل اعتماد برای عفونت قارچی واژن فعال وجود ندارد. درمان‌های پزشکی استاندارد، مانند داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراکی، همچنان انتخاب اول و مطمئن‌تر هستند.

استفاده از ماست پروبیوتیک به صورت خوراکی ممکن است به عنوان یک اقدام پیشگیرانه یا کمکی مفید باشد. اما استفاده موضعی از ماست در واژن باید با احتیاط فراوان، با انتخاب ماست مناسب (ساده، بدون طعم، حاوی کشت زنده) و ترجیحاً پس از مشورت با پزشک انجام شود، زیرا خطراتی مانند عفونت ثانویه، تحریک یا تأخیر در درمان مناسب را به همراه دارد. بسیاری از متخصصان این روش را توصیه نمی‌کنند.

در نهایت، مهم‌ترین توصیه ما این است که در صورت مشاهده علائم عفونت قارچی واژن، برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید. همچنین، با رعایت نکات پیشگیرانه می‌توانید خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهید. تیم وی مام امیدوار است این مقاله به شما در درک بهتر این موضوع و تصمیم‌گیری آگاهانه کمک کرده باشد.

سوالات متداول

۱. آیا هر نوع ماستی برای درمان عفونت قارچی واژن مناسب است؟
خیر، فقط ماست ساده، بدون طعم، بدون شکر اضافه شده و حاوی کشت زنده و فعال لاکتوباسیلوس ممکن است در نظر گرفته شود. ماست‌های شیرین یا طعم‌دار می‌توانند وضعیت را بدتر کنند.

۲. آیا می‌توانم به جای کرم ضد قارچ از ماست استفاده کنم؟
به طور کلی خیر. ماست نباید جایگزین درمان‌های پزشکی تأیید شده مانند کرم‌های ضد قارچ شود، مگر اینکه پزشک شما به طور خاص چنین توصیه‌ای داشته باشد که بسیار بعید است.

۳. آیا استفاده از ماست در واژن بی‌خطر است؟
لزوماً بی‌خطر نیست. استفاده موضعی از ماست در واژن می‌تواند خطراتی مانند عفونت ثانویه، تحریک یا واکنش آلرژیک را به همراه داشته باشد. همیشه قبل از امتحان با پزشک مشورت کنید.

۴. چه مدت طول می‌کشد تا ماست علائم عفونت قارچی را تسکین دهد؟
هیچ تضمینی برای تسکین علائم با ماست وجود ندارد و شواهد علمی در این زمینه محدود است. داروهای ضد قارچ استاندارد معمولاً طی چند روز علائم را بهبود می‌بخشند.

۵. آیا خوردن ماست پروبیوتیک به پیشگیری از عفونت قارچی کمک می‌کند؟
برخی شواهد نشان می‌دهند که مصرف منظم ماست پروبیوتیک به صورت خوراکی ممکن است با تقویت فلور روده و واژن، به پیشگیری از عود عفونت‌های قارچی در برخی زنان کمک کند.

۶. آیا درمان عفونت قارچی با ماست در دوران بارداری مجاز است؟
خیر، در دوران بارداری هرگز بدون مشورت با پزشک از هیچ‌گونه درمان خانگی یا دارویی برای عفونت قارچی استفاده نکنید. پزشک درمان‌های ایمن و مؤثر را برای شما تجویز خواهد کرد.

۷. آیا مردان هم می‌توانند برای عفونت قارچی از ماست استفاده کنند؟
عفونت قارچی در مردان (بالانیت کاندیدایی) نیز ممکن است رخ دهد. اگرچه برخی ممکن است از ماست به صورت موضعی استفاده کنند، اما مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مناسب توصیه می‌شود. شواهد علمی برای اثربخشی ماست در این مورد نیز محدود است.