شایع‌ترین نوع سنگ کلیه کدام است؟ سنگ کلیه همیشه یک جور نیست. بعضی از سنگ‌ها از جنس اگزالات کلسیم هستند، بعضی اسید اوریکی، و بعضی هم بر اثر عفونت یا عوامل ژنتیکی شکل می‌گیرند. همین تفاوت در ترکیب و رنگ باعث می‌شود علائم، شدت درد و حتی روش درمان هر نوع سنگ فرق داشته باشد.

در این مقاله از وی‌مام با زبانی ساده توضیح می‌دهیم هر نوع سنگ کلیه چطور به‌وجود می‌آید، چه رنگ و ظاهری دارد و درمان مناسب برای هرکدام چیست. همچنین یاد می‌گیرید چطور می‌توان از روی علائم یا نتایج آزمایش‌ها، نوع دقیق سنگ را تشخیص داد.

اگر می‌خواهید بدانید سنگ کلیه شما از چه نوعی است و بهترین روش درمان آن چیست، ادامه این مطلب را از دست ندهید.

سنگ کلیه دقیقاً چیست و چرا در بدن ما تشکیل می‌شود؟

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که این سنگ‌های مزاحم واقعاً چه هستند و چطور در عضوی به این مهمی مانند کلیه به وجود می‌آیند؟ پاسخ ساده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید. کلیه‌های ما مانند یک سیستم تصفیه فوق‌پیشرفته عمل می‌کنند و وظیفه اصلی‌شان دفع مواد زائد و مایعات اضافی از خون به شکل ادرار است. ادرار حاوی مواد مختلفی مانند کلسیم، اگزالات، اوریک اسید، فسفات و سیستین است.

در حالت عادی، این مواد به صورت محلول در ادرار باقی می‌مانند و به راحتی دفع می‌شوند. اما گاهی اوقات، غلظت این مواد به قدری بالا می‌رود که دیگر نمی‌توانند در مایع ادرار حل شوند. این وضعیت که به آن «فوق اشباع شدن» ادرار می‌گویند، نقطه شروع تشکیل سنگ کلیه است. این فرآیند را می‌توان مانند درست کردن آب‌نبات در نظر گرفت؛ وقتی شکر زیادی را در آب حل می‌کنید، در نهایت به نقطه‌ای می‌رسید که دیگر شکری حل نمی‌شود و با سرد شدن محلول، کریستال‌های شکر شکل می‌گیرند. در کلیه‌ها نیز همین اتفاق می‌افتد. کریستال‌های ریز این مواد معدنی به یکدیگر می‌چسبند و به مرور زمان توده‌های سختی را به نام سنگ کلیه ایجاد می‌کنند. این سنگ‌ها می‌توانند به کوچکی یک دانه شن یا به بزرگی یک توپ گلف باشند.

عوامل متعددی می‌توانند زمینه را برای این فرآیند فراهم کنند. کم‌آبی بدن یکی از اصلی‌ترین دلایل است؛ وقتی آب کافی نمی‌نوشید، ادرار شما غلیظ‌تر شده و احتمال تشکیل کریستال‌ها افزایش می‌یابد. رژیم غذایی نیز نقش بسیار مهمی دارد. مصرف بیش از حد پروتئین، سدیم (نمک) و قند می‌تواند ریسک ابتلا به انواع خاصی از سنگ‌ها را بالا ببرد. علاوه بر این، سابقه خانوادگی، چاقی، برخی بیماری‌های گوارشی و شرایط پزشکی خاص نیز می‌توانند شما را مستعد ابتلا به سنگ کلیه کنند.

شایع‌ترین نوع سنگ کلیه کدام است؟

وقتی صحبت از انواع سنگ کلیه می‌شود، سنگ‌های کلسیمی بی‌شک رایج‌ترین بازیگران این صحنه هستند. در حقیقت، حدود ۸۰ درصد از تمام سنگ‌های کلیه از این نوع هستند. بنابراین، اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با مشکل سنگ کلیه دست و پنجه نرم می‌کنید، احتمال اینکه از نوع کلسیمی باشد بسیار زیاد است. اما جالب است بدانید که خود سنگ‌های کلسیمی نیز به یک شکل نیستند و معمولاً به دو زیرگروه اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام داستان و دلایل تشکیل متفاوتی دارند. شناخت این تفاوت‌ها اهمیت زیادی دارد، زیرا به پزشک کمک می‌کند تا بهترین برنامه پیشگیری و درمانی را برای شما طراحی کند.

این دو زیرگروه اصلی شامل سنگ کلیه کلسیم اگزالات و سنگ‌های فسفات کلسیم هستند. هرچند هر دو از کلسیم تشکیل شده‌اند، اما ماده‌ای که کلسیم با آن ترکیب می‌شود، تعیین‌کننده نوع سنگ، ویژگی‌های آن و حتی رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از تشکیل مجدد آن است. در ادامه، هر یک از این دو نوع را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم تا تصویر کامل و واضحی از این مهمانان ناخوانده و شایع کلیه‌ها به دست آورید.

متن انگلیسی:

Calcium stones are the most common type, and they can be further divided into two subgroups based on the molecules they’re made from:calcium oxalate, calcium phosphate

ترجمه متن:

سنگ‌های کلسیمی رایج‌ترین نوع هستند و می‌توانند بر اساس مولکول‌هایی که از آنها ساخته شده‌اند، به دو زیرگروه دیگر تقسیم شوند: اگزالات کلسیم، فسفات کلسیم

healthline

سنگ کلیه از جنس اگزالات کلسیم چگونه است؟

این نوع سنگ، یعنی سنگ کلیه اگزالات کلسیم، شایع‌ترین زیرگروه در میان سنگ‌های کلسیمی و به طور کلی تمام سنگ‌های کلیه است. علت اصلی تشکیل آن، ترکیب شدن کلسیم اضافی با ماده‌ای به نام اگزالات در ادرار است. اگزالات ماده‌ای است که به طور طبیعی در بسیاری از غذاهای گیاهی وجود دارد و بدن ما نیز مقداری از آن را تولید می‌کند. در حالت عادی، کلسیم و اگزالات در روده به هم متصل شده و از طریق مدفوع دفع می‌شوند.

اما زمانی که سطح اگزالات یا کلسیم در ادرار بالا باشد، این دو ماده در کلیه‌ها فرصت پیدا می‌کنند تا به هم بچسبند و کریستال‌های سخت و نامحلول اگزالات کلسیم را تشکیل دهند. این سنگ‌ها اغلب ظاهری مشخص دارند؛ معمولاً به رنگ قهوه‌ای تیره یا حتی سنگ کلیه سیاه رنگ هستند و سطحی ناهموار و خاردار دارند. همین سنگ کلیه خاردار بودن باعث می‌شود که حرکت آن‌ها در مجاری ادراری با درد و خونریزی بیشتری همراه باشد.

غذاهای سرشار از اگزالات شامل سبزیجاتی مانند اسفناج، ریواس، چغندر و مغزهایی مانند بادام و بادام زمینی هستند. البته این به معنای حذف کامل این مواد غذایی نیست، بلکه مدیریت مصرف آن‌ها در افرادی که مستعد این نوع سنگ هستند، اهمیت دارد. یکی از باورهای غلط رایج این است که برای جلوگیری از این سنگ باید مصرف کلسیم را کاهش داد. در حالی که کلسیم کافی در رژیم غذایی برای اتصال به اگزالات در روده و دفع آن ضروری است. بنابراین، تمرکز اصلی در پیشگیری، معمولاً بر کاهش مصرف غذاهای پر اگزالات و همچنین کاهش مصرف سدیم (نمک) است، زیرا سدیم زیاد باعث افزایش دفع کلسیم در ادرار می‌شود.

سنگ‌های فسفات کلسیم چگونه اند؟

نوع دوم سنگ‌های کلسیمی، سنگ های فسفات کلسیم هستند. هرچند این نوع سنگ نیز از ترکیب کلسیم با ماده‌ای دیگر تشکیل می‌شود، اما تفاوت‌های کلیدی با همتای اگزالاتی خود دارد. تفاوت اصلی در شرایط شیمیایی ادرار است که باعث تشکیل این سنگ‌ها می‌شود. سنگ‌های فسفات کلسیم معمولاً در ادرار قلیایی (با pH بالا) تشکیل می‌شوند، در حالی که سنگ‌های اگزالات کلسیم می‌توانند در طیف وسیع‌تری از pH ادرار به وجود بیایند. این ویژگی، سرنخ مهمی برای تشخیص علت زمینه‌ای و طراحی برنامه پیشگیری است. برخی شرایط پزشکی خاص، مانند بیماری به نام «اسیدوز توبولار کلیوی»، می‌توانند باعث قلیایی شدن مزمن ادرار و افزایش ریسک تشکیل این نوع سنگ شوند. همچنین، گاهی اوقات این سنگ‌ها با عفونت‌های دستگاه ادراری نیز مرتبط هستند.

از نظر ظاهری، سنگ‌های فسفات کلسیم معمولاً سطحی صاف‌تر و رنگی روشن‌تر نسبت به سنگ‌های اگزالاتی دارند. آن‌ها می‌توانند به سرعت رشد کنند و گاهی اوقات به اندازه‌های بسیار بزرگی برسند و حتی ساختاری شبیه به سنگ کلیه شاخ گوزنی ایجاد کنند که می‌تواند تمام فضای داخلی کلیه را پر کند. مدیریت این نوع سنگ اغلب شامل اقداماتی برای اسیدی کردن ادرار و همچنین کنترل میزان کلسیم و فسفات در رژیم غذایی است. شناسایی دقیق بین این دو نوع سنگ کلسیمی از طریق آنالیز سنگ دفع شده یا آزمایش ادرار ۲۴ ساعته امکان‌پذیر است و به پزشک اجازه می‌دهد تا توصیه‌های درمانی و پیشگیرانه بسیار دقیق‌تری ارائه دهد.

درمان سنگ کلیه کلسیمی چگونه انجام می‌شود؟

وقتی مشخص شد که شما با یکی از انواع سنگ‌های کلسیمی روبرو هستید، خبر خوب این است که راهکارهای مؤثر و مشخصی برای مدیریت و درمان سنگ کلیه کلسیمی وجود دارد. رویکرد درمانی به اندازه سنگ، محل قرارگیری آن و شدت علائم بستگی دارد، اما هسته اصلی درمان و پیشگیری بر چند اصل کلیدی استوار است. اولین و مهم‌ترین توصیه، افزایش چشمگیر مصرف مایعات، به ویژه آب، است. هدف این است که حجم ادرار روزانه به حداقل ۲ تا ۲.۵ لیتر برسد. این کار باعث رقیق شدن ادرار شده و از غلظت مواد سنگ‌ساز می‌کاهد و همچنین به دفع سنگ‌های کوچک کمک می‌کند.

در مرحله بعد، اصلاح رژیم غذایی نقش حیاتی دارد. برای افراد مبتلا به سنگ اگزالات کلسیم، توصیه می‌شود مصرف غذاهای با اگزالات بالا مانند اسفناج، آجیل و شکلات تلخ را محدود کنند. همچنین کاهش مصرف سدیم (نمک) بسیار مهم است، زیرا نمک زیاد باعث دفع بیشتر کلسیم در ادرار می‌شود. در مقابل، برای افراد با سنگ فسفات کلسیم، ممکن است تمرکز بر کنترل pH ادرار و محدود کردن غذاهای سرشار از فسفات مانند گوشت‌های فرآوری شده و نوشابه‌های گازدار باشد.

در کنار این موارد، پزشک ممکن است داروهایی را نیز تجویز کند. داروهای ادرارآور (دیورتیک‌ها) از دسته تیازیدها می‌توانند به کاهش میزان کلسیم در ادرار کمک کنند. داروی دیگری به نام سیترات پتاسیم نیز بسیار مؤثر است، زیرا سیترات یک مهارکننده طبیعی تشکیل سنگ کلسیمی است و می‌تواند به جلوگیری از چسبیدن کریستال‌ها به یکدیگر کمک کند. این دارو همچنین به افزایش pH ادرار کمک می‌کند که برای جلوگیری از برخی سنگ‌ها مفید است.

خیلی‌ها فکر می‌کنند تمام سنگ‌های کلیه یکی‌ هستند، در حالی که نوع سنگ تعیین می‌کند درمان و رژیم غذایی چطور باشد. اگر می‌خواهید احتمال تشکیل دوباره سنگ را کم کنید، سر زدن به مقاله «برای جلوگیری از سنگ کلیه چه بخوریم؟» کمک می‌کند عادت‌های اشتباه را کنار بگذارید و مصرف آب، تحرک و انتخاب غذاهای مناسب را در برنامه روزانه قرار دهید.

سنگ کلیه اسید اوریکی چیست و چه کسانی در معرض آن هستند؟

حال به سراغ دومین نوع شایع سنگ کلیه، یعنی سنگ‌های اسید اوریکی می‌رویم. شاید نام اسید اوریک را بیشتر در ارتباط با بیماری نقرس شنیده باشید، و این ارتباط کاملاً درست است. سنگ کلیه اسید اوریکی چیست؟ این سنگ‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که سطح اسید اوریک در ادرار به طور مداوم بالا باشد. اسید اوریک محصول جانبی تجزیه موادی به نام «پورین» است که به طور طبیعی در بدن ما و همچنین در بسیاری از مواد غذایی، به ویژه پروتئین‌های حیوانی، یافت می‌شود. دو عامل اصلی در تشکیل این سنگ‌ها نقش دارند: غلظت بالای اسید اوریک در ادرار و اسیدی بودن بیش از حد ادرار (pH پایین).

در یک محیط اسیدی، اسید اوریک به راحتی به شکل کریستال‌های نامحلول درمی‌آید و سنگ‌ها را تشکیل می‌دهد. بنابراین، افرادی که رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز، گوشت اعضای بدن (جگر و دل و قلوه) و غذاهای دریایی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. علاوه بر این، افرادی که به دلایل ژنتیکی مستعد تولید اسید اوریک بیشتری هستند یا به بیماری نقرس مبتلا هستند نیز ریسک بالاتری دارند. شرایطی مانند اسهال مزمن که باعث از دست دادن مایعات و قلیایی شدن بدن می‌شود، می‌تواند ادرار را اسیدی‌تر کرده و زمینه را برای تشکیل این سنگ‌ها فراهم کند.

از نظر ظاهری، سنگ کلیه اسید اوریک معمولاً سطحی صاف‌تر از سنگ‌های اگزالاتی دارد و رنگ آن می‌تواند از زرد روشن تا سنگ کلیه رنگ نارنجی یا قهوه‌ای مایل به قرمز متغیر باشد. یک ویژگی مهم این سنگ‌ها این است که اغلب در عکس‌های رادیوگرافی ساده شکم دیده نمی‌شوند و برای تشخیص آن‌ها به روش‌های تصویربرداری دقیق‌تری مانند سی‌تی اسکن نیاز است.

نحوه درمان سنگ کلیه اسید اوریکی

یکی از نکات امیدوارکننده در مورد سنگ‌های اسید اوریکی این است که آن‌ها به خوبی به تغییرات سبک زندگی و درمان‌های دارویی پاسخ می‌دهند. در واقع، بسیاری از این سنگ‌ها را می‌توان حتی بدون روش‌های تهاجمی، حل کرد. کلید اصلی درمان سنگ کلیه اسید اوریکی، مقابله با دو عامل اصلی تشکیل آن یعنی اسیدی بودن ادرار و سطح بالای اسید اوریک است.

اولین قدم، مانند سایر انواع سنگ کلیه، نوشیدن مقادیر فراوان آب است. این کار به رقیق شدن اسید اوریک و شستشوی کلیه‌ها کمک می‌کند. گام دوم و بسیار حیاتی، قلیایی کردن ادرار است. هدف این است که pH ادرار از حالت اسیدی (کمتر از ۶) به محدوده خنثی یا کمی قلیایی (۶.۵ تا ۷) برسد. در این محدوده pH، اسید اوریک به راحتی در ادرار حل می‌شود و نه تنها از تشکیل سنگ جدید جلوگیری می‌شود، بلکه سنگ‌های موجود نیز ممکن است به تدریج حل شوند. این کار معمولاً با تجویز داروهایی مانند سیترات پتاسیم انجام می‌شود.

گام سوم، اصلاح رژیم غذایی است. به افراد مبتلا به این نوع سنگ توصیه می‌شود مصرف غذاهای سرشار از پورین مانند گوشت قرمز، جگر و برخی ماهی‌ها را به شدت محدود کنند و پروتئین مورد نیاز خود را بیشتر از منابع گیاهی و لبنیات تأمین کنند. در مواردی که سطح اسید اوریک خون نیز بالا باشد (مانند بیماری نقرس)، پزشک ممکن است دارویی به نام آلوپورینول را تجویز کند. این دارو تولید اسید اوریک در بدن را کاهش می‌دهد و نقش مهمی در پیشگیری طولانی‌مدت از تشکیل سنگ و حملات نقرس دارد. با پیروی از این دستورالعمل‌ها، بسیاری از بیماران می‌توانند به طور کامل از شر این سنگ‌ها خلاص شده و از بازگشت آن‌ها جلوگیری کنند.

بعد از مشخص شدن نوع سنگ، انتخاب روش درمان آسان‌تر می‌شود. در مقاله «درمان قوری درد سنگ کلیه» روش‌های دارویی و پزشکی مثل سنگ‌شکنی یا لیزر با زبان ساده توضیح داده شده تا تصمیم‌گیری بدون استرس باشد. این مقاله برای کسانی که به تازگی تشخیص گرفته‌اند بسیار کاربردی است.

علت سنگ کلیه استروویتی یا عفونی چیست؟

حالا به نوع متفاوتی از سنگ کلیه می‌رسیم که داستان تشکیل آن مستقیماً با یک عامل خارجی گره خورده است: عفونت. سنگ‌های استروویتی که به آن‌ها «سنگ‌های عفونی» نیز گفته می‌شود، برخلاف سایر سنگ‌ها که نتیجه مشکلات متابولیک داخلی بدن هستند، در پاسخ به عفونت‌های مکرر یا مزمن دستگاه ادراری (UTIs) به وجود می‌آیند. اما چطور یک عفونت می‌تواند باعث ایجاد سنگ شود؟ برخی از باکتری‌ها، به ویژه باکتری به نام پروتئوس میرابیلیس، آنزیمی به نام «اوره‌آز» تولید می‌کنند. این آنزیم، اوره موجود در ادرار را به آمونیاک تجزیه می‌کند. تولید آمونیاک دو پیامد مهم دارد: اول اینکه ادرار را به شدت قلیایی می‌کند (pH را بالا می‌برد) و دوم اینکه خود آمونیاک جزئی از ساختار سنگ می‌شود. در این محیط قلیایی، مواد معدنی مانند منیزیم، آمونیوم و فسفات که در ادرار محلول هستند، به سرعت به هم می‌پیوندند و کریستال‌های استروویت را تشکیل می‌دهند.

علت سنگ کلیه استروویتی یا عفونی همین چرخه معیوب بین باکتری و تغییر شیمیایی ادرار است. این سنگ‌ها یک ویژگی خطرناک دارند: می‌توانند بسیار سریع رشد کنند و در مدت زمان کوتاهی به اندازه‌های بسیار بزرگی برسند. به همین دلیل، اغلب به شکل سنگ‌های معروف به «شاخ گوزنی» درمی‌آیند که در ادامه بیشتر در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

چه کسانی مستعد سنگ های استروویتی هستند؟

با توجه به اینکه سنگ‌های استروویتی نتیجه مستقیم عفونت‌های ادراری هستند، هر فردی که بیشتر در معرض این عفونت‌ها باشد، مستعد تشکیل این نوع سنگ نیز خواهد بود. به طور کلی، زنان به دلیل ساختار آناتومیک دستگاه ادراری‌شان (کوتاه‌تر بودن مجرای ادرار) بیشتر از مردان دچار عفونت‌های ادراری می‌شوند و در نتیجه، این نوع سنگ در زنان شایع‌تر است. نگرانی شما را درک می‌کنیم، به خصوص اگر سابقه عفونت‌های مکرر دارید. اما علاوه بر جنسیت، عوامل دیگری نیز ریسک را به شدت افزایش می‌دهد. افرادی که به دلایلی نمی‌توانند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنند، در معرض خطر بالایی قرار دارند. این مشکل می‌تواند ناشی از شرایط عصبی مانند آسیب نخاعی، ام‌اس یا سکته مغزی باشد.

همچنین، افرادی که برای مدت طولانی از سوند ادراری استفاده می‌کنند، مسیری مستقیم برای ورود باکتری‌ها به مثانه فراهم می‌کنند و ریسک عفونت و تشکیل سنگ استروویتی در آن‌ها بسیار بالاست. ناهنجاری‌های ساختاری در دستگاه ادراری که مانع از جریان طبیعی ادرار می‌شوند نیز می‌توانند یک عامل خطر مهم باشند. درد ناشی از این سنگ‌ها گاهی به قدری شدید و ناگهانی است که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد، در چنین شرایطی استفاده از خدمات ویزیت آنلاین پزشکی  می‌تواند راهکاری سریع برای دریافت مشاوره اولیه و راهنمایی باشد.

درمان این سنگ‌ها یک رویکرد دوگانه را می‌طلبد: هم باید سنگ به طور کامل از بدن خارج شود و هم عفونت زمینه‌ای باید به طور مؤثر درمان و ریشه‌کن گردد تا از بازگشت سنگ جلوگیری شود.

بعضی انواع سنگ به تغذیه نامناسب وابسته‌اند. مقاله «بهترین سبزی ها برای درمان سنگ کلیه» توضیح می‌دهد کدام غذاها خطر سنگ‌سازی را بیشتر می‌کنند و چه خوراکی‌هایی برای کنترل املاح مفید هستند. اگر دنبال برنامه غذایی مناسب هستید، این مطلب یک راهنمای کامل است.

سنگ کلیه شاخ گوزنی چیست و چرا خطرناک است؟

وقتی یک سنگ استروویتی بدون تشخیص و درمان باقی بماند، می‌تواند به رشد سریع خود ادامه دهد و یک قالب کامل از سیستم جمع‌کننده ادرار در کلیه (لگنچه و کالیس‌ها) بسازد. این توده بزرگ و شاخه‌دار سنگی، به دلیل شباهت ظاهری‌اش به شاخ گوزن، سنگ کلیه شاخ گوزنی (Staghorn Calculus) نامیده می‌شود. شاید بپرسید چرا این نوع سنگ تا این حد خطرناک تلقی می‌شود؟ اولین دلیل، اندازه بزرگ آن است. این سنگ‌ها آنقدر بزرگ هستند که تقریباً هرگز به صورت خود به خود دفع نمی‌شوند و همیشه نیاز به مداخله پزشکی و جراحی برای برداشتن آن‌ها وجود دارد.

دومین دلیل این است که سنگ کلیه شاخ دار به عنوان یک منبع دائمی برای عفونت عمل می‌کند. باکتری‌ها در داخل ساختار متخلخل این سنگ‌ها پنهان می‌شوند و آنتی‌بیوتیک‌ها به سختی می‌توانند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند. این موضوع باعث عفونت‌های مزمن، تب، درد و آسیب تدریجی به بافت کلیه می‌شود. خطرناک‌ترین جنبه این سنگ‌ها، تأثیر بلندمدت آن‌ها بر عملکرد کلیه است. اگر سنگ شاخ گوزنی برای مدت طولانی درمان نشود، می‌تواند به طور جدی به کلیه آسیب برساند، باعث از کار افتادن آن و در موارد شدید، منجر به عفونت‌های خونی مرگبار (سپسیس) شود.

به همین دلیل، تشخیص به موقع و برداشتن کامل این سنگ‌ها برای حفظ سلامت کلیه و جلوگیری از عوارض جدی، امری حیاتی است. درمان آن‌ها معمولاً شامل روش‌های جراحی پیشرفته‌ای مانند نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) است که طی آن، جراح از طریق یک برش کوچک در پشت، مستقیماً وارد کلیه شده و سنگ را خرد و خارج می‌کند.

آیا سنگ کلیه سیستینی ارثی است؟

در میان انواع سنگ‌های کلیه، به نادرترین نوع آن‌ها یعنی سنگ کلیه سیستینی می‌رسیم. این سنگ‌ها تنها حدود ۱ درصد از کل سنگ‌های کلیه را تشکیل می‌دهند و داستان تشکیل آن‌ها کاملاً متفاوت و ریشه در ژنتیک دارد. سنگ کلیه سیستینی و دلایل ایجاد آن به یک بیماری ارثی به نام «سیستینوریا» بازمی‌گردد. این یک اختلال ژنتیکی است که بر نحوه انتقال و بازجذب یک اسید آمینه خاص به نام «سیستین» در کلیه‌ها و روده‌ها تأثیر می‌گذارد.

در افراد سالم، کلیه‌ها سیستین را از ادرار فیلتر کرده و دوباره به جریان خون بازمی‌گردانند. اما در افراد مبتلا به سیستینوریا، این فرآیند بازجذب دچار نقص است و مقادیر بسیار زیادی از سیستین در ادرار دفع می‌شود. مشکل اینجاست که سیستین حلالیت بسیار کمی در آب دارد، به خصوص در ادرار اسیدی. وقتی غلظت سیستین در ادرار از حد اشباع فراتر رود، کریستال‌هایی با شکل مشخص شش‌ضلعی تشکیل می‌دهد. این کریستال‌ها به هم می‌پیوندند و سنگ‌های سیستینی را به وجود می‌آورند.

این بیماری معمولاً از دوران کودکی یا نوجوانی شروع به ایجاد سنگ می‌کند و می‌تواند یک مشکل مادام‌العمر باشد. سنگ‌های سیستینی اغلب بزرگ‌تر و سخت‌تر از سایر سنگ‌ها هستند و تمایل به بازگشت مکرر دارند. از نظر ظاهری، این سنگ‌ها معمولاً رنگ زرد کم‌رنگی شبیه به لیمو دارند و سطحی صاف و مومی، شبیه به سنگ کلیه شیشه ای یا صدفی دارند.

برای سنگ‌های کوچک، خوراکی‌های خاص می‌توانند دفع را راحت‌تر کنند. در مقاله «دمنوش گیاهی برای سنگ کلیه» نوشیدنی‌ها و غذاهایی معرفی شده که حجم ادرار را افزایش می‌دهند و حرکت سنگ را سریع‌تر می‌کنند. این راهکارها برای کاهش درد و خروج طبیعی سنگ مفید است.

تشخیص نوع سنگ کلیه چگونه است؟

تا اینجا با انواع اصلی سنگ‌های کلیه و ویژگی‌های هرکدام آشنا شدیم. اما سوال کلیدی این است که پزشک چگونه نوع سنگ شما را تشخیص می‌دهد؟ تشخیص نوع سنگ کلیه چگونه است؟ این فرآیند یک کارآگاهی پزشکی است که از سرنخ‌های مختلفی، از ظاهر سنگ گرفته تا آزمایش‌های پیچیده، برای رسیدن به یک تشخیص قطعی استفاده می‌کند.

تشخیص دقیق اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، زیرا همانطور که دیدیم، روش درمان متناسب با نوع سنگ کلیه انتخاب می‌شود. یک برنامه درمانی که برای سنگ اسید اوریکی عالی عمل می‌کند، ممکن است برای سنگ کلسیمی کاملاً بی‌اثر باشد. اولین و بهترین راه برای تشخیص، آنالیز شیمیایی خود سنگ است. اگر شما سنگی را دفع کنید، پزشک از شما می‌خواهد که آن را برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستید. این کار دقیق‌ترین اطلاعات را در مورد جنس سنگ ارائه می‌دهد. اما همیشه امکان به دست آوردن سنگ وجود ندارد.

در این موارد، پزشک از روش‌های دیگری استفاده می‌کند. آزمایش ادرار ۲۴ ساعته یک ابزار تشخیصی بسیار قدرتمند است. در این آزمایش، شما تمام ادرار خود را طی یک شبانه‌روز جمع‌آوری می‌کنید. آزمایشگاه سطح موادی مانند کلسیم، اگزالات، اسید اوریک، سیترات، سدیم و حجم کل ادرار را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج این آزمایش سرنخ‌های ارزشمندی در مورد نوع سنگی که مستعد آن هستید، ارائه می‌دهد.

آزمایش خون نیز می‌تواند به بررسی عملکرد کلیه‌ها و اندازه‌گیری سطح کلسیم و اسید اوریک در خون کمک کند. در نهایت، روش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن نه تنها محل و اندازه سنگ را نشان می‌دهند، بلکه گاهی اوقات می‌توانند بر اساس چگالی سنگ، جنس آن را نیز حدس بزنند.

تفاوت سنگ‌های کلیه از نظر رنگ و شکل ظاهری

آیا می‌توان از روی ظاهر سنگ به نوع آن پی برد؟ تا حد زیادی بله. هرچند آنالیز آزمایشگاهی حرف آخر را می‌زند، اما تفاوت سنگ های کلیه از نظر جنس، اغلب در ظاهر آن‌ها نیز منعکس می‌شود. رنگ انواع سنگ کلیه و شکل آن‌ها می‌تواند سرنخ‌های اولیه خوبی به ما بدهد.

• سنگ‌های اگزالات کلسیم: این سنگ‌ها اغلب به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه هستند. سطح آن‌ها معمولاً بسیار ناهموار، نوک‌تیز و خاردار است که باعث می‌شود حرکتشان دردناک باشد.
• سنگ‌های فسفات کلسیم: این سنگ‌ها معمولاً رنگ روشن‌تری دارند، از سفید گچی تا زرد کم‌رنگ، و سطحی صاف‌تر و گچی دارند.
• سنگ‌های اسید اوریکی: سنگ کلیه زرد رنگ نشانه چیست؟ اغلب نشانه سنگ اسید اوریکی است. این سنگ‌ها می‌توانند به رنگ زرد، نارنجی (سنگ کلیه جگری رنگ) یا قهوه‌ای مایل به قرمز باشند و معمولاً سطحی صاف دارند.
• سنگ‌های استروویتی (عفونی): این سنگ‌ها اغلب به رنگ سفید مایل به خاکستری یا زرد هستند، سطحی نسبتاً صاف دارند و می‌توانند بسیار بزرگ شده و به شکل شاخ گوزنی درآیند.
• سنگ‌های سیستینی: این سنگ‌ها نیز معمولاً زرد کم‌رنگ یا صورتی (سنگ کلیه صورتی رنگ) هستند و ظاهری کریستالی و درخشان دارند که

گاهی به آن سنگ کلیه صدفی یا شیشه‌ای نیز می‌گویند.
با وجود این سرنخ‌ها، باید تاکید کرد که تشخیص قطعی فقط با آنالیز آزمایشگاهی امکان‌پذیر است.

روش‌های تشخیص جنس سنگ کلیه

همانطور که اشاره شد، مشاهدات ظاهری تنها بخشی از پازل تشخیص هستند. برای یک برنامه درمانی و پیشگیری مؤثر، نیاز به روش‌های تشخیصی قطعی داریم. بهترین و قطعی‌ترین روش، تحلیل مستقیم سنگی است که بیمار دفع کرده یا از طریق جراحی خارج شده است. آزمایشگاه با استفاده از روش‌های شیمیایی یا طیف‌سنجی فروسرخ، ترکیب دقیق سنگ را مشخص می‌کند. این اطلاعات، استاندارد طلایی برای تشخیص است.

اما اگر سنگی در دسترس نباشد، آزمایش ادرار ۲۴ ساعته بهترین جایگزین است. این آزمایش یک تصویر جامع از شیمی ادرار شما ارائه می‌دهد. با اندازه‌گیری فاکتورهای مختلف، پزشک می‌تواند ریسک فاکتورهای متابولیک شما را شناسایی کند.

برای مثال، سطح بالای کلسیم و اگزالات در ادرار به نفع سنگ کلسیمی، سطح بالای اسید اوریک و pH پایین ادرار به نفع سنگ اسید اوریکی، و pH بسیار بالای ادرار به همراه علائم عفونت به نفع سنگ استروویتی است. در کنار این‌ها، بررسی میکروسکوپی ادرار نیز می‌تواند به تشخیص کمک کند. دیدن کریستال‌های خاص در ادرار (مانند کریستال‌های شش‌ضلعی سیستین یا کریستال‌های پاکتی شکل اگزالات کلسیم) می‌تواند سرنخ مهمی باشد. ترکیب هوشمندانه این روش‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا با اطمینان بالایی نوع سنگ شما را تشخیص داده و مؤثرترین مسیر پیش رو را برایتان ترسیم کند.

جدول مقایسه‌ای انواع سنگ کلیه

ویژگی	سنگ کلسیمی	سنگ اسید اوریکی	سنگ استروویتی (عفونی)	سنگ سیستینی
میزان شیوع	بسیار شایع (حدود ۸۰٪)	شایع (۵ تا ۱۰٪)	نسبتاً شایع (۱۰ تا ۱۵٪)	نادر (حدود ۱٪)
علت اصلی	کلسیم یا اگزالات بالا در ادرار	اسیدی بودن ادرار، پروتئین زیاد	عفونت‌های مکرر ادراری	بیماری ژنتیکی سیستینوریا
رنگ شایع	زرد تا قهوه‌ای تیره/سیاه	زرد، نارنجی یا قهوه‌ای روشن	سفید یا خاکستری	زرد روشن (مانند لیمو)

جمع بندی انواع سنگ کلیه

مواجهه با سنگ کلیه می‌تواند یک تجربه پراسترس و دردناک باشد، اما همانطور که در این راهنمای جامع دیدیم، دانش و آگاهی، قدرتمندترین ابزار شما در مدیریت این شرایط است. به یاد داشته باشید که سنگ‌های کلیه انواع مختلفی دارند و هر کدام نیازمند رویکردی خاص برای درمان و پیشگیری هستند. از سنگ‌های شایع کلسیمی گرفته تا سنگ‌های نادر سیستینی، کلید موفقیت در تشخیص دقیق نوع سنگ شما نهفته است. هرگز سعی نکنید بدون مشورت با پزشک، رژیم غذایی خود را به صورت خودسرانه تغییر دهید یا درمانی را آغاز کنید. تشخیص صحیح، نیازمند بررسی دقیق و آزمایش‌های تخصصی است.

مهم‌ترین پیام این است که شما در این مسیر تنها نیستید. با همکاری نزدیک با پزشک خود و پیروی از یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده، می‌توانید این مشکل را مدیریت کرده و از تشکیل مجدد سنگ‌ها در آینده جلوگیری کنید. تیم وی مام همواره در کنار شماست تا با ارائه اطلاعات دقیق و معتبر، به شما در حفظ سلامتی‌تان کمک کند.

شایع‌ترین نوع سنگ کلیه در زنان و مردان کدام است؟

شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هم در زنان و هم در مردان، سنگ‌های کلسیمی و به طور خاص، سنگ اگزالات کلسیم است. این نوع سنگ حدود ۸۰ درصد از کل موارد سنگ کلیه را تشکیل می‌دهد. با این حال، سنگ‌های استروویتی یا عفونی به دلیل شیوع بالاتر عفونت‌های ادراری در زنان، در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود.

آیا رنگ سنگ کلیه در تشخیص نوع آن اهمیت دارد؟

بله، رنگ سنگ می‌تواند یک سرنخ اولیه مفید باشد. برای مثال، سنگ‌های قهوه‌ای تیره یا سیاه اغلب از نوع اگزالات کلسیم هستند، در حالی که سنگ‌های زرد یا نارنجی معمولاً از جنس اسید اوریک می‌باشند. با این حال، برای تشخیص قطعی و دقیق جنس سنگ، حتماً باید آن را برای آنالیز به آزمایشگاه فرستاد.

سنگ کلیه شاخ گوزنی چه نوع سنگی است و آیا همیشه نیاز به جراحی دارد؟

سنگ کلیه شاخ گوزنی یک نوع پیشرفته از سنگ‌های استروویتی (عفونی) است که به قدری بزرگ شده که تمام یا بخش بزرگی از سیستم جمع‌کننده ادرار کلیه را پر کرده است. به دلیل اندازه بسیار بزرگ و خطراتی مانند عفونت مزمن و آسیب به کلیه، این سنگ‌ها تقریباً همیشه نیاز به مداخله جراحی برای خروج کامل دارند.

آیا ممکن است فردی همزمان چند نوع سنگ کلیه داشته باشد؟

بله، این امکان وجود دارد. گاهی اوقات یک سنگ کلیه می‌تواند ترکیبی از چند ماده مختلف باشد. برای مثال، ممکن است یک سنگ هسته‌ای از جنس اسید اوریک داشته باشد که بعدها لایه‌هایی از اگزالات کلسیم روی آن رسوب کرده باشد. به همین دلیل آنالیز دقیق سنگ برای تعیین تمام ترکیبات آن اهمیت دارد.

برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه چه کاری باید انجام دهم؟

مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری، نوشیدن مقادیر فراوان آب (حداقل ۲ تا ۳ لیتر در روز) است. اقدامات دیگر بستگی به نوع سنگ شما دارد و شامل اصلاح رژیم غذایی (مانند کاهش نمک یا پروتئین حیوانی) و در برخی موارد، مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک برای کنترل مواد سنگ‌ساز در ادرار است.

منبع: nyulangone , healthline