فتق ناف در بارداری ؛ درد دور ناف بارداری +عکس فتق ناف زن باردار

دوران بارداری پر از تغییرات شگفت‌انگیز و گاهی غیرمنتظره در بدن شماست. در حالی که بزرگ شدن شکم و حرکات جنین لحظاتی شیرین و قابل پیش‌بینی هستن، بعضی تغییرات دیگه ممکنه نگرانی ایجاد کنن. یکی از این موارد که کمتر درباره‌ش صحبت شده، فتق ناف در بارداریه.
دیدن یه برآمدگی دور ناف می‌تونه سوالات زیادی تو ذهنتون به وجود بیاره: آیا خطرناکه؟ به جنین آسیبی می‌رسونه؟ چطور درمان می‌شه؟ تو این مطلب از وی‌مام، همه این سوال‌ها رو با زبانی ساده و علمی پاسخ می‌دیم و شما رو با تمام جنبه‌های فتق ناف در دوران بارداری آشنا می‌کنیم تا با آگاهی و آرامش این دوره رو سپری کنید.

فتق ناف در بارداری چیست؟

برای درک بهتر این موضوع، بهتر است ابتدا با مفهوم کلی فتق آشنا شویم. فتق زمانی اتفاق می‌افتد که یک عضو یا بخشی از بافت داخلی بدن، از طریق یک نقطه ضعیف یا یک شکاف در دیواره عضلانی که آن را در جای خود نگه داشته، به بیرون راه پیدا کند. ناف، به دلیل اینکه محل اتصال بند ناف در دوران جنینی بوده، به طور طبیعی یک نقطه ضعیف در دیواره شکم محسوب می‌شود.

در دوران بارداری، دو عامل اصلی دست به دست هم می‌دهند تا احتمال بروز فتق ناف را افزایش دهند:

1. افزایش فشار داخل شکم: با رشد رحم و بزرگ شدن جنین، فشار زیادی از داخل به دیواره شکم وارد می‌شود. این فشار مداوم می‌تواند بافت‌های اطراف ناف را تحت فشار قرار داده و باعث شود بخشی از روده یا بافت چربی از این نقطه ضعیف بیرون بزند.

2. تغییرات هورمونی: هورمون‌هایی مانند ریلکسین که در بارداری ترشح می‌شوند، باعث نرم و منعطف شدن بافت‌های همبند و عضلات بدن می‌شوند تا فضا برای رشد جنین فراهم شود. این نرمی، دیواره شکم را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و آن را مستعد کشیدگی و ضعف می‌کند.

بنابراین، فتق ناف در بارداری به زبان ساده یعنی بیرون‌زدگی بخشی از محتویات شکم از طریق حلقه ضعیف ناف، که به صورت یک برآمدگی نرم در این ناحیه خود را نشان می‌دهد. این وضعیت نسبتاً شایع است و در بیشتر موارد جای نگرانی جدی ندارد.

عکس فتق ناف در بارداری + علائم

شناخت علائم به شما کمک می‌کند تا این وضعیت را به‌موقع تشخیص دهید و اقدامات لازم را انجام دهید. اصلی‌ترین و واضح‌ترین علامت، وجود یک برآمدگی یا تورم نرم در اطراف یا دقیقاً روی ناف است.

این برآمدگی ممکن است ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

• اندازه متغیر: اندازه فتق می‌تواند از یک نخود کوچک تا یک گردو یا حتی بزرگ‌تر متغیر باشد.

• ظاهر و ناپدید شدن: معمولاً وقتی دراز می‌کشید یا آرام هستید، برآمدگی کوچک‌تر شده یا کاملاً ناپدید می‌شود. اما هنگام ایستادن، سرفه کردن، عطسه، خندیدن شدید یا زور زدن (مثلاً هنگام اجابت مزاج)، فشار داخل شکم زیاد شده و برآمدگی دوباره ظاهر یا بزرگ‌تر می‌شود.

• احساس ناراحتی: برخی خانم‌ها هیچ دردی احساس نمی‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است یک احساس کشیدگی، فشار یا درد خفیف و مبهم در ناحیه ناف داشته باشند.

چه زمانی باید نگران شویم و به پزشک مراجعه کنیم؟

اگرچه بیشتر فتق‌های ناف در بارداری بی‌خطر هستند، اما در موارد نادری ممکن است یک وضعیت اورژانسی به نام فتق گیرافتاده یا مختنق (Strangulated Hernia) رخ دهد. در این حالت، بافتی که بیرون زده است در دهانه فتق گیر می‌کند و جریان خون آن قطع می‌شود. این یک وضعیت پزشکی فوری است و نیاز به مداخله سریع دارد.

علائم هشداردهنده‌ای که باید شما را فوراً به سمت مطب پزشک یا اورژانس هدایت کند عبارتند از:

• درد شدید و ناگهانی در محل فتق که به طور مداوم ادامه دارد.

• عدم امکان بازگرداندن برآمدگی به داخل شکم با فشار ملایم (در حالی که قبلاً این کار ممکن بود).

• تهوع و استفراغ

• تغییر رنگ برآمدگی به قرمز، بنفش یا تیره.

• حساسیت شدید به لمس در ناحیه فتق.

• تب و بی‌حالی

فتق ناف به خاطر فشار زیاد داخل شکم اتفاق میفته. این فشار می‌تونه باعث مشکلات دیگه‌ای مثل بواسیر هم بشه. بواسیر یه مشکل شایعه که خیلی از مادران رو درگیر می‌کنه. اگه با این مشکل روبرو هستید، مقاله علت و علائم بواسیر در بارداری و درمان خانگی می‌تونه کمکتون کنه.

اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، بدون معطلی به پزشک مراجعه کنید.

علت فتق ناف در بارداری چیست؟

همانطور که اشاره شد، علت اصلی، ترکیبی از ضعف طبیعی دیواره شکم در ناحیه ناف و افزایش فشار داخل شکمی است. اما برخی عوامل می‌توانند این خطر را تشدید کنند و شما را بیشتر در معرض ابتلا به فتق ناف قرار دهند.

فشار فزاینده رحم

این عامل، مهم‌ترین دلیل بروز فتق در بارداری است. رحم در حال رشد مانند یک بادکنک است که به آرامی از داخل به تمام ارگان‌ها و دیواره‌های شکم فشار می‌آورد. این فشار مداوم، حلقه ناف را که از قبل ضعیف است، تحت تنش قرار داده و آن را بازتر می‌کند و راه را برای خروج بافت‌ها هموار می‌سازد.

تغییرات هورمونی

هورمون‌های بارداری، به ویژه ریلکسین و پروژسترون، نقش مهمی در شل کردن عضلات و رباط‌های بدن دارند. این فرآیند برای باز شدن لگن و آماده شدن برای زایمان ضروری است، اما به طور همزمان باعث ضعیف شدن لایه‌های عضلانی و بافت همبند دیواره شکم نیز می‌شود.

عوامل خطر یا ریسک فاکتورها

علاوه بر موارد اصلی، برخی شرایط و ویژگی‌ها می‌توانند احتمال بروز فتق ناف را افزایش دهند:

• بارداری‌های چندقلویی: حمل دوقلو یا چندقلو به معنای رحم بزرگ‌تر و فشار بسیار بیشتر بر دیواره شکم است.

• بارداری‌های قبلی: هر بارداری باعث کشیدگی عضلات شکم می‌شود و ممکن است آنها را کمی ضعیف‌تر از قبل کند.

• مایع آمنیوتیک بیش از حد (پلی‌هیدرآمنیوس): حجم زیاد مایع آمنیوتیک نیز فشار داخل شکم را به شدت بالا می‌برد.

• اضافه وزن یا چاقی قبل از بارداری: وزن اضافه، فشار بیشتری بر دیواره شکم وارد می‌کند.

• داشتن فتق ناف کوچک از قبل: ممکن است فردی از کودکی یک فتق ناف بسیار کوچک و بدون علامت داشته باشد که با فشار بارداری، خود را نشان دهد.

• شرایطی که باعث زور زدن مکرر می‌شوند: یبوست مزمن، سرفه‌های شدید و طولانی‌مدت یا حتی بلند کردن مکرر اجسام سنگین می‌توانند فشار ناگهانی به شکم وارد کرده و به ایجاد فتق کمک کنند.

تشخیص بیرون زدگی ناف و فتق در دوران بارداری

خوشبختانه تشخیص فتق ناف معمولاً بسیار ساده است و نیاز به روش‌های پیچیده‌ای ندارد.

معاینه فیزیکی توسط پزشک

در بیشتر موارد، پزشک یا ماما با یک معاینه فیزیکی ساده می‌تواند فتق را تشخیص دهد. پزشک از شما می‌خواهد دراز بکشید و سپس بایستید. ناحیه ناف شما را مشاهده و لمس می‌کند. ممکن است از شما بخواهد که سرفه کنید یا کمی زور بزنید تا ببیند آیا برآمدگی ظاهر یا بزرگ‌تر می‌شود یا خیر. این معاینه ساده برای تایید وجود فتق و ارزیابی اندازه و وضعیت آن کافی است.

آیا به سونوگرافی نیاز است؟

معمولاً نیازی به تصویربرداری نیست. با این حال، در موارد خاصی که تشخیص قطعی نباشد یا پزشک بخواهد محتویات داخل فتق (مثلاً اینکه روده است یا بافت چربی) را بررسی کند، ممکن است یک سونوگرافی شکم تجویز شود. سونوگرافی یک روش امن و بی‌خطر در دوران بارداری است و می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد اندازه دهانه فتق و بافت‌های درگیر ارائه دهد.

درمان فتق ناف در بارداری

وقتی تشخیص فتق ناف قطعی شد، سوال اصلی این است که چه باید کرد؟ خبر خوب این است که رویکرد درمانی در دوران بارداری، در اکثر قریب به اتفاق موارد، غیرجراحی و حمایتی است.

مدیریت و نظارت 

از آنجایی که جراحی در دوران بارداری خطراتی را برای مادر و جنین به همراه دارد (مخصوصاً خطرات مربوط به بیهوشی)، پزشکان ترجیح می‌دهند تا حد امکان از آن اجتناب کنند. تا زمانی که فتق علائم خطرناک نداشته باشد و باعث درد شدید نشود، بهترین راهکار “صبر و انتظار” است. این به معنای نادیده گرفتن آن نیست، بلکه به معنای تحت نظر گرفتن دقیق فتق و مدیریت علائم تا زمان پس از زایمان است.

روش‌های حمایتی و کاهش علائم

برای اینکه این دوره را با کمترین ناراحتی سپری کنید، می‌توانید از روش‌های زیر کمک بگیرید:

• اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین: هر چیزی که فشار داخل شکم را افزایش دهد، می‌تواند فتق را بدتر کند. از بلند کردن وسایل سنگین و کودکان نوپا خودداری کنید.

• مدیریت یبوست: یبوست و زور زدن در توالت، دشمن فتق هستند. با مصرف رژیم غذایی سرشار از فیبر (میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل) و نوشیدن آب فراوان، از یبوست پیشگیری کنید.

• تکنیک صحیح بلند شدن: هنگام برخاستن از حالت درازکش، ابتدا به پهلو بچرخید و سپس با کمک دستان خود بنشینید. هرگز مستقیماً از حالت طاق‌باز بلند نشوید، زیرا این کار فشار زیادی به عضلات شکم وارد می‌کند.

• استفاده از کمربندهای حمایتی: با مشورت پزشک، می‌توانید از کمربند بارداری یا فتق‌بند مخصوص استفاده کنید. این کمربندها با ایجاد یک فشار ملایم و خارجی، به نگه داشتن برآمدگی در جای خود کمک کرده و احساس کشیدگی و ناراحتی را کاهش می‌دهند. هرگز بدون تایید پزشک از این وسایل استفاده نکنید.

چه زمانی جراحی در بارداری ضروری است؟

جراحی فتق ناف در دوران بارداری یک استثنا است، نه یک قانون. این جراحی فقط و فقط در صورت بروز عارضه فتق گیرافتاده یا مختنق انجام می‌شود. در این شرایط، جراحی برای نجات بافت گیر افتاده و جلوگیری از عوارض جدی مانند عفونت و مرگ بافت، یک اقدام اورژانسی و ضروری است.

درمان بیرون زدگی ناف و فتق ناف بارداری بعد از زایمان

بسیاری از خانم‌ها نگران این هستند که آیا این برآمدگی برای همیشه با آنها خواهد ماند یا خیر. سرنوشت فتق ناف پس از زایمان به عوامل مختلفی بستگی دارد.

درد ناشی از فتق ناف می‌تونه با دردهای دیگه‌ای مثل بدن‌درد عمومی اشتباه گرفته بشه. اگه از دردهای پراکنده در بدنتون رنج می‌برید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب ما در مورد تجربه درمان فوری بدن درد در بارداری رو مطالعه کنید.

آیا فتق بعد از زایمان خود به خود خوب می‌شود؟

در بسیاری از موارد، بله! پس از زایمان، فشار داخل شکم به شدت کاهش می‌یابد و عضلات شکم به تدریج شروع به بازگشت به حالت اولیه خود می‌کنند. این کاهش فشار باعث می‌شود بسیاری از فتق‌های کوچک خود به خود بسته شوند و برآمدگی طی چند ماه پس از زایمان ناپدید شود.

زمان مناسب برای جراحی پس از زایمان

اگر فتق بزرگ باشد، باعث درد و ناراحتی شود یا پس از گذشت چند ماه (معمولاً ۳ تا ۶ ماه) از زایمان بهبود پیدا نکند، ممکن است پزشک جراحی را به شما پیشنهاد دهد. انجام جراحی در این زمان بهتر است، زیرا بدن شما از فشار بارداری و زایمان بهبود یافته و عضلات شکم به ثبات نسبی رسیده‌اند.

انواع روش‌های جراحی

جراحی ترمیم فتق ناف (Umbilical Hernia Repair) یک عمل نسبتاً ساده و رایج است که معمولاً به دو روش انجام می‌شود:

• جراحی باز: جراح یک برش کوچک در نزدیکی ناف ایجاد می‌کند، بافت بیرون‌زده را به داخل شکم برمی‌گرداند و سپس شکاف دیواره عضلانی را با بخیه می‌بندد.

• جراحی لاپاراسکوپی: در این روش کم‌تهاجمی، جراح چند برش بسیار کوچک ایجاد می‌کند و با استفاده از یک دوربین (لاپاراسکوپ) و ابزارهای مخصوص، فتق را از داخل ترمیم می‌کند.

در هر دو روش، به خصوص برای فتق‌های بزرگ‌تر، جراح ممکن است از یک توری مصنوعی یا مِش (Mesh) برای تقویت دیواره ضعیف شکم استفاده کند. این کار احتمال عود فتق را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

پیشگیری از فتق و پارگی ناف در بارداری

اگرچه به دلیل ماهیت تغییرات بارداری، پیشگیری صد در صدی ممکن نیست، اما با رعایت برخی نکات می‌توانید خطر بروز یا تشدید فتق ناف را به حداقل برسانید.

نکات کلیدی برای کاهش خطر

• حفظ وزن سالم: رسیدن به وزن مناسب قبل از بارداری و کنترل افزایش وزن در طول بارداری طبق توصیه‌های پزشک، فشار اضافی بر دیواره شکم را کاهش می‌دهد.

• تقویت عضلات مرکزی (Core Muscles): داشتن عضلات شکمی و مرکزی قوی قبل از بارداری، بهترین سپر دفاعی شماست. در طول بارداری نیز می‌توانید با انجام ورزش‌های ایمن و مناسب بارداری (مانند تیلت لگن) و پرهیز از حرکات پرخطر (مانند دراز و نشست)، به حفظ ثبات عضلات کمک کنید.

• تغذیه سالم و پیشگیری از یبوست: همانطور که گفته شد، یک رژیم غذایی غنی از فیبر و مایعات کافی، از زور زدن‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند.

• رعایت اصول ارگونومی: همیشه برای بلند کردن اجسام، حتی اجسام سبک، از پاهای خود کمک بگیرید و کمر خود را صاف نگه دارید. از خم شدن ناگهانی و چرخیدن همزمان خودداری کنید.

عمل فتق ناف در بارداری و جنسیت جنین

یکی از باورهای قدیمی و رایج در میان برخی افراد این است که وجود فتق ناف در مادر باردار، با جنسیت جنین در ارتباط است. برخی معتقدند این وضعیت در بارداری پسر شایع‌تر است. در پاسخ به این موضوع باید به طور قاطع گفت که این باور هیچ پایه و اساس علمی ندارد.

فتق ناف یک پدیده کاملاً مکانیکی و آناتومیک است که به دلیل فشار فیزیکی و ضعف بافت‌ها رخ می‌دهد. جنسیت جنین که توسط کروموزوم‌ها تعیین می‌شود، هیچ تاثیری بر فشار داخل شکم مادر یا ساختار دیواره عضلانی او ندارد. بنابراین، ارتباط دادن این دو موضوع صرفاً یک باور عامیانه است. لازم به ذکر است که هیچ مدرک علمی قطعی برای تایید این باور وجود ندارد.

فتق ناف و سزارین

یکی دیگر از سوالات مهم برای مادرانی که فتق ناف دارند، تاثیر آن بر نوع زایمان و ارتباط آن با عمل سزارین است.

آیا فتق ناف بر نوع زایمان تاثیر می‌گذارد؟

در حالت کلی، پاسخ منفی است. وجود یک فتق ناف ساده و بدون عارضه، دلیلی برای انجام سزارین نیست. تصمیم‌گیری در مورد نوع زایمان (طبیعی یا سزارین) بر اساس عوامل مامایی متعددی مانند وضعیت قرارگیری جنین، سلامت مادر و جنین و سابقه پزشکی شما گرفته می‌شود و فتق ناف معمولاً در این تصمیم‌گیری نقشی ندارد.

آیا می‌توان همزمان با سزارین، فتق را جراحی کرد؟

این یک امکان بسیار جالب و کاربردی است. بله، در بسیاری از موارد می‌توان جراحی ترمیم فتق را بلافاصله پس از عمل سزارین انجام داد. پس از اینکه متخصص زنان و زایمان، نوزاد را به دنیا آورد و کار خود را تمام کرد، یک جراح عمومی می‌تواند وارد اتاق عمل شده و فتق را ترمیم کند.

مزیت اصلی این کار این است که شما فقط یک بار بیهوشی دریافت می‌کنید و یک دوره نقاهت را پشت سر می‌گذارید. این کار می‌تواند از نظر زمان و هزینه بسیار به صرفه باشد. البته این تصمیم باید با هماهنگی تیم پزشکی یعنی متخصص زنان و جراح عمومی گرفته شود و به شرایط بیمار، اندازه فتق و امکانات بیمارستان بستگی دارد.

یه مشکل دیگه که به ساختار دهانه رحم مربوط می‌شه، کوتاهی سرویکسه. این وضعیت هم می‌تونه بارداری رو با خطر مواجه کنه. برای اینکه با این موضوع هم آشنا بشید، می‌تونید مقاله آیا با طول سرویکس کوتاه می‌توان بارداری موفق داشت؟ رو بخونید.

نتیجه‌گیری درد اطراف ناف در حاملگی 

فتق ناف در بارداری پدیده‌ای نسبتاً رایج است که در بیشتر موارد جای نگرانی ندارد. این وضعیت به دلیل فشار ناشی از رشد جنین و تغییرات هورمونی رخ می‌دهد و معمولاً با یک برآمدگی نرم در ناحیه ناف مشخص می‌شود. رویکرد اصلی در طول بارداری، مدیریت حمایتی و نظارت دقیق است و جراحی تنها در موارد اورژانسی انجام می‌شود. بسیاری از این فتق‌ها پس از زایمان خود به خود بهبود می‌یابند و در صورت نیاز، می‌توان آن‌ها را با یک جراحی ساده و موثر ترمیم کرد.

مهم‌ترین نکته این است که با بدن خود در ارتباط باشید، علائم هشداردهنده را بشناسید و هرگونه نگرانی را با پزشک یا مامای خود در میان بگذارید. در وی مام، ما تلاش می‌کنیم تا با ارائه اطلاعات دقیق و معتبر، به شما کمک کنیم تا با آگاهی و آرامش، این دوران زیبا را تجربه کنید.

سوالات متداول

آیا فتق ناف در بارداری خطرناک است؟

بیشتر فتق‌های ناف معمولاً بی‌خطر هستند. تنها خطر جدی، گیرافتادگی یا اختناق فتق است که نادر اما نیازمند توجه فوری پزشکی است.

آیا فتق ناف به جنین آسیب می‌رساند؟

خیر. فتق در دیواره شکم مادر قرار دارد و به رحم یا جنین آسیبی نمی‌رساند. رشد و سلامت جنین تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.

آیا می‌توانم با داشتن فتق ناف ورزش کنم؟

بله، اما با احتیاط. از ورزش‌ها یا حرکاتی که فشار شکم را زیاد می‌کنند مثل دراز و نشست یا وزنه‌برداری سنگین خودداری کنید و قبل از شروع، با پزشک مشورت کنید.

آیا استفاده از فتق‌بند در بارداری ضروری است؟

ضروری نیست، اما برای بعضی مادران مفید است. فتق‌بند با حمایت خارجی می‌تواند درد و ناراحتی را کاهش دهد. قبل از استفاده حتماً با پزشک مشورت کنید.

درد فتق ناف در بارداری چگونه است؟

اغلب بدون درد است یا با درد خفیف و مبهم همراه است و هنگام زور زدن بیشتر می‌شود. درد شدید، ناگهانی و مداوم یک علامت هشداردهنده است.

هزینه عمل فتق ناف چقدر است؟

هزینه جراحی بستگی به نوع بیمارستان، نوع عمل (باز یا لاپاراسکوپی)، بیمه و شهر محل زندگی دارد و بسیار متغیر است.