دوران بارداری، دورانی سرشار از تغییرات و حساسیت‌هاست. در این دوره، سلامت مادر و جنین در اولویت قرار دارد و هرگونه تصمیم درمانی، حتی برای مشکلات به ظاهر ساده مانند خشکی یا قرمزی چشم، باید با دقت و آگاهی کامل گرفته شود. یکی از سوالات رایجی که ممکن است برای خانم‌های باردار پیش بیاید، مربوط به ایمنی و نحوه استفاده از قطره استریل چشمی در بارداری است. آیا همه قطره‌های چشمی در این دوران بی‌خطر هستند؟ چه نکاتی را باید رعایت کرد؟ در این مقاله جامع از وی مام، قصد داریم به طور کامل به این موضوع بپردازیم، انواع قطره‌های چشمی را بررسی کرده و راهنمایی‌های لازم را برای استفاده ایمن از آن‌ها در دوران حساس بارداری ارائه دهیم.

تغییرات چشمی شایع در دوران بارداری

قبل از اینکه به سراغ بررسی قطره‌های چشمی برویم، بهتر است بدانیم که خود دوران بارداری می‌تواند باعث بروز برخی تغییرات و مشکلات چشمی شود. این تغییرات معمولاً موقتی هستند و پس از زایمان برطرف می‌شوند، اما گاهی اوقات نیاز به توجه و مراقبت دارند.
برخی از تغییرات چشمی شایع در دوران بارداری عبارتند از:

• خشکی چشم: تغییرات هورمونی می‌تواند تولید اشک را کاهش داده و منجر به خشکی، سوزش و احساس جسم خارجی در چشم شود. این یکی از شایع‌ترین مشکلات چشمی در بارداری است.

• تاری دید خفیف: احتباس مایعات در بدن، که در بارداری شایع است، می‌تواند ضخامت و انحنای قرنیه را تغییر داده و باعث تاری دید موقتی شود.

• عدم تحمل لنزهای تماسی: به دلیل تغییر در شکل قرنیه و خشکی چشم، برخی خانم‌های باردار ممکن است نتوانند به راحتی از لنزهای تماسی خود استفاده کنند.

• افزایش حساسیت به نور.

• پف دور چشم.

علاوه بر این تغییرات فیزیولوژیک، خانم‌های باردار ممکن است مانند هر فرد دیگری دچار مشکلات چشمی مانند عفونت چشم در بارداری (کنژنکتیویت یا چشم صورتی)، آلرژی چشمی یا سایر التهابات شوند. در چنین شرایطی، نیاز به استفاده از قطره‌های چشمی مطرح می‌شود.

انواع قطره‌های استریل چشمی و کاربرد آن‌ها

قطره‌های چشمی انواع مختلفی دارند و هر کدام برای هدف خاصی طراحی شده‌اند. شناخت این انواع به ما کمک می‌کند تا بهتر متوجه شویم که کدام یک ممکن است در دوران بارداری مورد نیاز باشند و کدام یک نیاز به احتیاط بیشتری دارند.

قطره‌های اشک مصنوعی (Lubricating Eye Drops / Artificial Tears)

این قطره‌ها، که به آن‌ها قطره‌های مرطوب‌کننده چشم نیز گفته می‌شود، برای تسکین خشکی چشم، سوزش، و ناراحتی ناشی از کمبود اشک طراحی شده‌اند. آن‌ها با ایجاد یک لایه مرطوب روی سطح چشم، به روان شدن حرکت پلک و کاهش اصطکاک کمک می‌کنند. قطره اشک مصنوعی در بارداری یکی از رایج‌ترین انواع قطره‌هایی است که ممکن است خانم‌ها به آن نیاز پیدا کنند.
بسیاری از قطره‌های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده (Preservative-Free) نیز در دسترس هستند که معمولاً در ویال‌های یکبار مصرف عرضه می‌شوند. این نوع برای افرادی که چشمان حساس دارند یا نیاز به استفاده مکرر از قطره دارند، گزینه بهتری است.

قطره‌های ضد آلرژی (Antihistamine / Mast Cell Stabilizer Eye Drops)

این قطره‌ها برای تسکین علائم آلرژی چشمی مانند خارش، قرمزی و آبریزش چشم استفاده می‌شوند. آن‌ها حاوی داروهایی هستند که یا اثر هیستامین (ماده شیمیایی آزاد شده در واکنش آلرژیک) را مسدود می‌کنند یا از آزاد شدن آن توسط ماست‌سل‌ها جلوگیری می‌کنند. استفاده از قطره ضد حساسیت چشم در بارداری نیاز به مشورت با پزشک دارد، زیرا برخی از ترکیبات آن‌ها ممکن است برای جنین ایمن نباشند.

قطره‌های ضد قرمزی (Decongestant Eye Drops)

این قطره‌ها با تنگ کردن عروق خونی سطح چشم، به طور موقت قرمزی چشم را کاهش می‌دهند. داروهای رایج در این قطره‌ها شامل نافازولین، تتراهیدروزولین و اکسی‌متازولین هستند. استفاده طولانی‌مدت از این قطره‌ها توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث قرمزی برگشتی (Rebound Redness) شود. ایمنی این قطره‌ها در بارداری نیز باید توسط پزشک ارزیابی شود.

قطره‌های آنتی‌بیوتیک (Antibiotic Eye Drops)

این قطره‌ها حاوی داروهای آنتی‌بیوتیک هستند و برای درمان عفونت‌های باکتریایی چشم (مانند کنژنکتیویت باکتریایی) استفاده می‌شوند. آن‌ها با از بین بردن یا مهار رشد باکتری‌ها عمل می‌کنند. استفاده از قطره آنتی بیوتیک چشمی در بارداری باید حتماً تحت نظر پزشک و با تجویز او باشد، زیرا انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک و ایمنی آن برای جنین بسیار مهم است.

قطره‌های استروئیدی (Corticosteroid Eye Drops)

این قطره‌ها حاوی داروهای کورتیکواستروئیدی هستند و برای کاهش التهاب شدید چشم ناشی از بیماری‌های مختلف (مانند یوئیت یا پس از جراحی چشم) استفاده می‌شوند. استفاده از قطره استریل چشمی استروئیدی در بارداری باید با احتیاط فراوان و تنها در صورت ضرورت شدید و با تجویز متخصص چشم‌پزشک صورت گیرد، زیرا استروئیدها پتانسیل جذب سیستمیک و تأثیر بر جنین را دارند.

قطره‌های ضد ویروس (Antiviral Eye Drops)

این قطره‌ها برای درمان عفونت‌های ویروسی چشم، مانند تبخال چشمی، استفاده می‌شوند.

قطره‌های درمان گلوکوم (Antiglaucoma Eye Drops)

این قطره‌ها برای کاهش فشار داخل چشم در بیماران مبتلا به گلوکوم (آب سیاه) تجویز می‌شوند. مدیریت گلوکوم در بارداری نیاز به همکاری متخصص زنان و چشم‌پزشک دارد.

با توجه به این تنوع، مشخص است که نمی‌توان یک حکم کلی در مورد ایمنی همه قطره‌های چشمی در بارداری صادر کرد. هر دسته و هر ترکیب دارویی باید به طور جداگانه ارزیابی شود.

آیا استفاده از قطره استریل چشمی در بارداری بی‌خطر است؟

این سوال، پاسخ ساده “بله” یا “خیر” ندارد. ایمنی استفاده از قطره استریل چشمی در بارداری به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:

• نوع قطره و ترکیبات دارویی آن: برخی داروها جذب سیستمیک بیشتری دارند و پتانسیل عبور از جفت و رسیدن به جنین را دارند.

• دوز و مدت زمان مصرف: استفاده کوتاه‌مدت و با دوز پایین معمولاً خطر کمتری نسبت به استفاده طولانی‌مدت و با دوز بالا دارد.

• سه ماهه بارداری: حساسیت جنین به داروها در سه ماهه اول بارداری (دوره تشکیل اندام‌ها) بیشتر است. با این حال، احتیاط در تمام طول بارداری ضروری است.

• وضعیت سلامت مادر و وجود بیماری‌های زمینه‌ای.

سیستم طبقه‌بندی داروها در بارداری (FDA Pregnancy Categories)

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قبلاً یک سیستم طبقه‌بندی برای ایمنی داروها در بارداری ارائه کرده بود (دسته‌های A, B, C, D, X). اگرچه این سیستم دیگر به طور رسمی استفاده نمی‌شود و با سیستم جدیدتری به نام “Pregnancy and Lactation Labeling Rule (PLLR)” جایگزین شده که اطلاعات دقیق‌تری ارائه می‌دهد، اما هنوز هم بسیاری از منابع به دسته‌بندی قدیمی FDA اشاره می‌کنند.

• دسته A: مطالعات کنترل شده در زنان باردار شواهدی از خطر برای جنین نشان نداده‌اند. (بسیار کم دارو در این دسته قرار دارند)

• دسته B: مطالعات روی حیوانات خطری را نشان نداده‌اند، اما مطالعات کافی در زنان باردار وجود ندارد؛ یا مطالعات روی حیوانات خطر را نشان داده‌اند، اما مطالعات در زنان باردار خطری را برای جنین نشان نداده‌اند. (بسیاری از قطره‌های اشک مصنوعی و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها در این دسته قرار می‌گیرند)

• دسته C: مطالعات روی حیوانات اثرات نامطلوبی را بر جنین نشان داده‌اند و مطالعات کافی در زنان باردار وجود ندارد؛ یا مطالعاتی در حیوانات یا زنان باردار در دسترس نیست. داروها باید تنها در صورتی تجویز شوند که منافع بالقوه، خطر احتمالی برای جنین را توجیه کند. (بسیاری از قطره‌های چشمی، از جمله برخی قطره‌های ضد آلرژی، ضد قرمزی، و استروئیدی در این دسته قرار دارند)

• دسته D: شواهدی از خطر برای جنین انسان وجود دارد، اما منافع استفاده از دارو در زنان باردار ممکن است با وجود خطر، قابل قبول باشد (مثلاً در شرایط تهدید کننده حیات یا بیماری‌های جدی که داروهای ایمن‌تر نمی‌توانند استفاده شوند یا بی‌اثر هستند).

• دسته X: مطالعات در حیوانات یا انسان‌ها ناهنجاری‌های جنینی را نشان داده‌اند و یا شواهدی از خطر برای جنین بر اساس تجربیات انسانی وجود دارد و خطر استفاده از دارو در زنان باردار به وضوح بیشتر از هرگونه منافع احتمالی است. این داروها در بارداری منع مصرف دارند.

مهم: حتی اگر یک قطره چشمی در دسته B قرار داشته باشد، باز هم توصیه می‌شود که قبل از استفاده با پزشک مشورت شود. خوددرمانی در دوران بارداری هرگز توصیه نمی‌شود.

جذب سیستمیک قطره‌های چشمی

اگرچه قطره‌های چشمی به صورت موضعی استفاده می‌شوند، اما مقداری از دارو می‌تواند از طریق مخاط چشم، مجرای اشکی و بینی جذب جریان خون شود (جذب سیستمیک). این جذب سیستمیک است که می‌تواند منجر به رسیدن دارو به جنین و ایجاد عوارض بالقوه شود. میزان جذب به عواملی مانند نوع دارو، غلظت، تعداد قطره‌های استفاده شده و تکنیک استفاده از قطره بستگی دارد.

بنابراین، قاعده کلی این است: همیشه قبل از استفاده از هرگونه قطره استریل چشمی در دوران بارداری، با پزشک خود (متخصص زنان یا چشم‌پزشک) مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند با در نظر گرفتن شرایط شما، نوع مشکل چشمی و ایمنی داروها، بهترین و کم‌خطرترین گزینه را توصیه کنند.

قطره‌های چشمی ایمن در بارداری (با احتیاط و تجویز پزشک)

همانطور که گفتیم، هیچ قطره چشمی را نمی‌توان به طور مطلق “کاملاً ایمن” در بارداری تلقی کرد بدون اینکه شرایط فردی در نظر گرفته شود. با این حال، برخی از قطره‌ها به طور کلی کم‌خطرتر از بقیه در نظر گرفته می‌شوند، به خصوص اگر با دوز مناسب و برای مدت کوتاه استفاده شوند. تأکید می‌کنیم که حتی برای این قطره‌ها نیز مشورت با پزشک ضروری است.

قطره‌های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده

قطره‌های اشک مصنوعی، به خصوص انواع بدون مواد نگهدارنده (Preservative-Free)، معمولاً به عنوان ایمن‌ترین گزینه برای خشکی چشم در بارداری در نظر گرفته می‌شوند. این قطره‌ها عمدتاً حاوی آب، الکترولیت‌ها و پلیمرهایی هستند که به حفظ رطوبت سطح چشم کمک می‌کنند و جذب سیستمیک آن‌ها بسیار ناچیز یا صفر است.

• چرا بدون مواد نگهدارنده بهتر است؟ مواد نگهدارنده موجود در برخی قطره‌های چشمی (مانند بنزالکونیوم کلراید) می‌توانند در صورت استفاده مکرر و طولانی‌مدت، باعث تحریک چشم یا آسیب به سلول‌های سطح چشم شوند. در دوران بارداری که چشم‌ها ممکن است حساس‌تر باشند، استفاده از انواع بدون نگهدارنده ارجحیت دارد، به خصوص اگر نیاز به استفاده بیش از چهار بار در روز از قطره دارید. این قطره‌ها معمولاً در ویال‌های یکبار مصرف عرضه می‌شوند.

• برخی ترکیبات رایج در اشک مصنوعی: کربوکسی‌متیل سلولز، هیدروکسی‌پروپیل متیل‌سلولز (هیپروملوز)، پلی‌اتیلن گلیکول، پروپیلن گلیکول، گلیسیرین، هیالورونات سدیم.

حتی برای استفاده از اشک مصنوعی، بهتر است با پزشک خود در مورد بهترین نوع و دفعات مصرف مشورت کنید.

برخی قطره‌های آنتی‌بیوتیک (تحت نظر پزشک)

در صورت بروز عفونت باکتریایی چشم، پزشک ممکن است قطره آنتی‌بیوتیک تجویز کند. انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک به شدت عفونت، نوع باکتری احتمالی و ایمنی دارو در بارداری بستگی دارد.

• اریترومایسین (Erythromycin): پماد چشمی اریترومایسین اغلب به عنوان یک گزینه نسبتاً ایمن در بارداری برای درمان عفونت‌های باکتریایی سطحی چشم در نظر گرفته می‌شود (معمولاً در دسته B قرار دارد).

• پلی‌میکسین B / باسیتراسین (Polymyxin B / Bacitracin): این ترکیب نیز گاهی اوقات با احتیاط استفاده می‌شود.

• آزیترومایسین (Azithromycin): قطره چشمی آزیترومایسین ممکن است در برخی موارد با نظر پزشک تجویز شود.

فلوروکینولون‌ها (مانند سیپروفلوکساسین، افلوکساسین، موکسی‌فلوکساسین) و آمینوگلیکوزیدها (مانند جنتامایسین، توبرامایسین) معمولاً در بارداری با احتیاط بیشتری تجویز می‌شوند و تنها در صورتی که منافع آن‌ها بیشتر از خطرات احتمالی باشد و گزینه‌های ایمن‌تری در دسترس نباشند (اغلب در دسته C قرار دارند).

برخی قطره‌های ضد آلرژی (با احتیاط و تجویز پزشک)

مدیریت آلرژی چشمی در بارداری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. برخی قطره‌های ضد آلرژی ممکن است با نظر پزشک و برای دوره‌های کوتاه قابل استفاده باشند:

• کرومولین سدیم (Cromolyn Sodium): این دارو یک تثبیت‌کننده ماست‌سل است و به طور کلی جذب سیستمیک کمی دارد و اغلب به عنوان یکی از گزینه‌های کم‌خطرتر در بارداری در نظر گرفته می‌شود (دسته B).

• آنتی‌هیستامین‌های موضعی خاص: برخی آنتی‌هیستامین‌های موضعی مانند لودوکسامید (Lodoxamide) یا برخی آنتی‌هیستامین‌های نسل جدیدتر ممکن است با نظر پزشک و با احتیاط تجویز شوند.

قطره‌های ضد آلرژی حاوی دکونژستانت (مانند آنتازولین/نافازولین) باید با احتیاط بیشتری در بارداری استفاده شوند، زیرا دکونژستانت‌ها می‌توانند جذب سیستمیک داشته و بر عروق خونی تأثیر بگذارند.

مهم: این لیست جامع نیست و فقط شامل مثال‌هایی از قطره‌هایی است که ممکن است با احتیاط و تحت نظر پزشک در بارداری قابل استفاده باشند. هرگز بدون مشورت با پزشک، هیچ‌گونه قطره چشمی را در دوران بارداری شروع یا قطع نکنید.

قطره‌های چشمی که باید در بارداری از آن‌ها اجتناب کرد یا با احتیاط شدید مصرف کرد

همانطور که برخی قطره‌ها ممکن است نسبتاً ایمن باشند، برخی دیگر نیاز به احتیاط بسیار بیشتری دارند یا باید به طور کلی از مصرف آن‌ها در دوران بارداری خودداری شود، مگر اینکه منافع آن‌ها به طور واضحی بیشتر از خطرات بالقوه برای جنین باشد و توسط پزشک متخصص تجویز شوند.

قطره‌های استروئیدی (کورتیکواستروئیدها)

قطره‌های چشمی حاوی کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون، دگزامتازون، فلوئورومتولون، لوتپردنول) برای کاهش التهاب شدید چشم استفاده می‌شوند. این داروها پتانسیل جذب سیستمیک و عبور از جفت را دارند.

• خطرات بالقوه: مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که استروئیدها می‌توانند باعث ناهنجاری‌های جنینی شوند. اگرچه مطالعات کافی در انسان‌ها برای تعیین خطر دقیق وجود ندارد، اما به طور کلی توصیه می‌شود که از مصرف این قطره‌ها در بارداری، به خصوص در سه ماهه اول و در دوزهای بالا یا برای مدت طولانی، خودداری شود، مگر اینکه ضرورت پزشکی قطعی وجود داشته باشد و توسط متخصص چشم‌پزشک تجویز شود (اغلب در دسته C قرار دارند). در صورت نیاز، پزشک سعی می‌کند از کمترین دوز مؤثر برای کوتاه‌ترین مدت ممکن استفاده کند.

برخی قطره‌های ضد گلوکوم

مدیریت گلوکوم (آب سیاه) در دوران بارداری نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بین متخصص زنان و چشم‌پزشک دارد. بسیاری از قطره‌های ضد گلوکوم در دسته C قرار دارند و برخی حتی ممکن است خطرات بیشتری داشته باشند.

• بتابلاکرها (مانند تیمولول): این دسته از داروها می‌توانند جذب سیستمیک داشته و باعث کاهش ضربان قلب جنین و سایر عوارض شوند.

• آنالوگ‌های پروستاگلاندین (مانند لاتانوپروست، تراوپروست): این داروها می‌توانند انقباضات رحمی را تحریک کنند و خطر زایمان زودرس را افزایش دهند، بنابراین معمولاً در بارداری منع مصرف دارند یا با احتیاط بسیار شدید استفاده می‌شوند.

• آگونیست‌های آلفا-آدرنرژیک (مانند بریمونیدین): اطلاعات در مورد ایمنی این دسته در بارداری محدود است.

• مهارکننده‌های کربنیک آنهیدراز (مانند دورزولامید، برینزولامید): این داروها نیز باید با احتیاط استفاده شوند.

در صورت ابتلا به گلوکوم، پزشک سعی می‌کند درمان را به گونه‌ای تنظیم کند که هم فشار چشم کنترل شود و هم کمترین خطر برای جنین وجود داشته باشد. گاهی اوقات ممکن است درمان‌های جایگزین مانند لیزر درمانی در نظر گرفته شود.

قطره‌های ضد قرمزی (دکونژستانت‌ها) با مصرف طولانی‌مدت

قطره‌های ضد قرمزی حاوی دکونژستانت‌هایی مانند نافازولین، تتراهیدروزولین یا اکسی‌متازولین هستند. اگرچه ممکن است برای استفاده گاه‌به‌گاه و کوتاه‌مدت کم‌خطر به نظر برسند، اما:

• جذب سیستمیک: این داروها می‌توانند جذب سیستمیک داشته و بر عروق خونی تأثیر بگذارند. در دوزهای بالا یا با مصرف مکرر، این تأثیر می‌تواند نگران‌کننده باشد.

• قرمزی برگشتی: استفاده طولانی‌مدت از این قطره‌ها می‌تواند باعث وابستگی و بدتر شدن قرمزی چشم پس از قطع دارو شود.

به طور کلی، بهتر است از مصرف روتین و طولانی‌مدت این قطره‌ها در بارداری خودداری شود. برای قرمزی چشم، ابتدا باید علت آن مشخص و درمان شود.

قطره‌های حاوی برخی مواد نگهدارنده خاص 

همانطور که قبلاً ذکر شد، برخی مواد نگهدارنده مانند بنزالکونیوم کلراید (BAK) در صورت استفاده مکرر می‌توانند باعث تحریک چشم شوند. اگرچه خطر مستقیم برای جنین از این مواد نگهدارنده کم است، اما برای راحتی مادر و جلوگیری از تحریک بیشتر چشم، در صورت نیاز به استفاده مکرر، انواع بدون نگهدارنده ارجح هستند.

باز هم تأکید می‌کنیم: لیست بالا قطعی نیست و تصمیم‌گیری در مورد مصرف یا عدم مصرف هر قطره چشمی در بارداری باید توسط پزشک و با در نظر گرفتن شرایط فردی شما انجام شود. هرگز دارویی را صرفاً بر اساس اطلاعات اینترنتی یا توصیه دیگران مصرف نکنید.

نکات مهم هنگام استفاده از قطره استریل چشمی در بارداری

اگر پزشک برای شما قطره چشمی تجویز کرده است، رعایت برخی نکات می‌تواند به کاهش جذب سیستمیک دارو و افزایش ایمنی کمک کند:

مشورت با پزشک قبل از مصرف هرگونه قطره

این مهم‌ترین نکته است. همیشه، همیشه و همیشه قبل از استفاده از هر نوع قطره چشمی، حتی اشک مصنوعی، با پزشک متخصص زنان و در صورت لزوم با چشم‌پزشک خود مشورت کنید. آن‌ها سابقه پزشکی شما، وضعیت بارداری و نوع مشکل چشمی را ارزیابی کرده و بهترین و ایمن‌ترین گزینه را برای شما و جنینتان انتخاب خواهند کرد. نام تمام داروهایی که مصرف می‌کنید (حتی داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها) را به پزشک خود اطلاع دهید.

استفاده از کمترین دوز مؤثر برای کوتاه‌ترین زمان ممکن

پزشک سعی خواهد کرد کمترین دوز مؤثر از دارو را برای کوتاه‌ترین دوره درمانی لازم تجویز کند تا مواجهه جنین با دارو به حداقل برسد. دقیقاً طبق دستور پزشک عمل کنید و دوز یا مدت زمان مصرف را خودسرانه تغییر ندهید.

تکنیک صحیح استفاده از قطره چشمی برای کاهش جذب سیستمیک

یک تکنیک ساده اما مؤثر برای کاهش میزان دارویی که وارد جریان خون می‌شود، انسداد مجرای اشکی (Nasolacrimal Occlusion یا NLO) است. پس از ریختن قطره در چشم:

1. به آرامی پلک پایین خود را بکشید تا یک فضای کوچک ایجاد شود و قطره را در آن فضا بریزید (نه مستقیماً روی قرنیه).

2. بلافاصله پس از ریختن قطره، چشمان خود را به آرامی ببندید (از پلک زدن شدید یا مالیدن چشم خودداری کنید).

3. با انگشت اشاره خود، گوشه داخلی چشم (نزدیک بینی، جایی که مجرای اشکی قرار دارد) را به مدت حداقل ۱ تا ۲ دقیقه به آرامی فشار دهید.
   این کار باعث می‌شود که دارو مدت بیشتری در تماس با چشم باقی بماند و فرصت کمتری برای تخلیه از طریق مجرای اشکی به داخل بینی و سپس جذب سیستمیک داشته باشد.

استفاده از قطره‌های تک دوز (بدون نگهدارنده) در صورت امکان

اگر نیاز به استفاده مکرر از قطره دارید (به خصوص اشک مصنوعی)، از پزشک خود در مورد امکان استفاده از انواع تک دوز و بدون مواد نگهدارنده سوال کنید. این کار می‌تواند به کاهش تحریک چشم کمک کند.

رعایت بهداشت هنگام استفاده از قطره

• قبل از استفاده از قطره، دست‌های خود را به خوبی بشویید.

• از تماس نوک قطره‌چکان با چشم، پلک‌ها یا هر سطح دیگری خودداری کنید تا از آلودگی قطره جلوگیری شود.

• اگر از بیش از یک نوع قطره چشمی استفاده می‌کنید، بین ریختن قطره‌های مختلف حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه فاصله بگذارید.

• قطره‌های چشمی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.

توجه به تاریخ انقضا و شرایط نگهداری

همیشه تاریخ انقضای قطره را بررسی کنید و از مصرف قطره تاریخ گذشته خودداری کنید. قطره‌ها را طبق دستورالعمل روی بسته‌بندی (معمولاً در دمای اتاق و دور از نور مستقیم) نگهداری کنید. قطره‌های تک دوز معمولاً باید پس از یک بار استفاده دور ریخته شوند، حتی اگر مقداری از مایع در آن باقی مانده باشد.

گزارش هرگونه عارضه جانبی به پزشک

اگر پس از استفاده از قطره چشمی دچار هرگونه عارضه جانبی غیرمنتظره‌ای مانند سوزش شدید، قرمزی، تورم، تاری دید مداوم یا واکنش آلرژیک شدید، فوراً مصرف قطره را قطع کرده و با پزشک خود تماس بگیرید.

رعایت این نکات به شما کمک می‌کند تا از قطره‌های چشمی تجویز شده به ایمن‌ترین شکل ممکن در دوران بارداری استفاده کنید.

درمان‌های جایگزین و خانگی برای مشکلات چشمی در بارداری 

در کنار استفاده از قطره‌های چشمی، برخی اقدامات خانگی و درمان‌های جایگزین نیز ممکن است به تسکین برخی مشکلات چشمی خفیف در دوران بارداری کمک کنند. مهم است که این روش‌ها را به عنوان جایگزینی برای درمان پزشکی در نظر نگیرید، به خصوص اگر علائم شدید یا مداوم دارید، و همیشه قبل از امتحان هر روش جدیدی با پزشک خود مشورت کنید.

برای خشکی چشم

• استفاده از دستگاه بخور سرد: افزایش رطوبت محیط، به خصوص در فصول خشک یا در محیط‌هایی با سیستم گرمایشی یا سرمایشی مرکزی، می‌تواند به کاهش خشکی چشم کمک کند.

• نوشیدن آب کافی: هیدراته نگه داشتن بدن برای سلامت کلی و همچنین سلامت چشم‌ها مهم است.

• پلک زدن مکرر: اگر برای مدت طولانی به صفحه نمایش کامپیوتر یا موبایل نگاه می‌کنید، به یاد داشته باشید که به طور منظم پلک بزنید تا سطح چشم مرطوب بماند. قانون ۲۰-۲۰-۲۰ را رعایت کنید: هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به چیزی در فاصله ۲۰ فوتی (حدود ۶ متری) نگاه کنید.

• کمپرس گرم: قرار دادن یک حوله تمیز و گرم (نه داغ) روی پلک‌های بسته به مدت چند دقیقه می‌تواند به تحریک غدد چربی پلک (غدد میبومین) و بهبود کیفیت لایه چربی اشک کمک کند. این کار ممکن است برای برخی افراد مبتلا به خشکی چشم تبخیری مفید باشد.

• اجتناب از محرک‌ها: از قرار گرفتن در معرض دود سیگار، باد مستقیم (پنکه یا کولر) و سایر محرک‌های محیطی که می‌توانند خشکی چشم را تشدید کنند، خودداری کنید.

• استفاده از عینک آفتابی: در فضای باز، از عینک آفتابی مناسب برای محافظت از چشم‌ها در برابر باد، گرد و غبار و اشعه ماوراء بنفش استفاده کنید.

برای آلرژی چشمی خفیف

• کمپرس سرد: قرار دادن یک پارچه تمیز و خنک روی چشم‌های بسته می‌تواند به تسکین خارش و تورم کمک کند.

• شستشوی چشم با آب تمیز یا سرم نمکی استریل: این کار می‌تواند به حذف آلرژن‌ها از سطح چشم کمک کند. (از آب لوله‌کشی برای شستشوی مستقیم داخل چشم استفاده نکنید مگر اینکه جوشیده و سرد شده باشد یا از سرم نمکی استریل استفاده کنید).

• اجتناب از آلرژن‌ها: سعی کنید عواملی را که باعث آلرژی شما می‌شوند (مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، موی حیوانات) شناسایی کرده و تا حد امکان از آن‌ها دوری کنید.

برای پف دور چشم

• کمپرس سرد: مانند آلرژی، کمپرس سرد می‌تواند به کاهش پف کمک کند.

• بالا نگه داشتن سر هنگام خواب: استفاده از یک بالش اضافی زیر سر می‌تواند به کاهش تجمع مایعات در اطراف چشم کمک کند.

• کاهش مصرف نمک: مصرف زیاد نمک می‌تواند منجر به احتباس مایعات و تشدید پف شود.

ملاحظات مهم در مورد درمان‌های خانگی

• بهداشت: همیشه از وسایل تمیز (مانند حوله یا پارچه) استفاده کنید و دست‌های خود را قبل از لمس چشم‌ها بشویید.

• عدم استفاده از مواد تحریک‌کننده: از قرار دادن موادی مانند چای کیسه‌ای استفاده شده، خیار یا سایر مواد غذایی مستقیماً روی چشم یا داخل آن خودداری کنید، مگر اینکه به طور خاص توسط پزشک توصیه شده باشد، زیرا این مواد می‌توانند باعث تحریک یا عفونت شوند. باورهای عامیانه در این زمینه همیشه پایه علمی ندارند.

• محدودیت‌ها: درمان‌های خانگی معمولاً برای تسکین علائم خفیف و موقتی مناسب هستند. اگر علائم شما شدید است، ادامه دارد یا بدتر می‌شود، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

• عدم جایگزینی درمان پزشکی: هرگز درمان‌های خانگی را جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک نکنید.

به یاد داشته باشید که این بخش صرفاً شامل پیشنهاداتی برای تسکین علائم خفیف است و نباید به عنوان توصیه پزشکی تلقی شود. همیشه اولویت با مشورت با پزشک شماست. در دوران بارداری، احتیاط شرط عقل است.

نتیجه‌گیری

استفاده از قطره استریل چشمی در بارداری موضوعی است که نیازمند دقت و آگاهی بالا است. همانطور که در این مقاله جامع از وی مام بررسی کردیم، تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی در این دوران می‌تواند منجر به بروز مشکلات چشمی مانند خشکی چشم شود و یا خانم باردار ممکن است به دلایل دیگری مانند عفونت یا آلرژی نیاز به استفاده از قطره‌های چشمی پیدا کند.

نکته کلیدی این است که ایمنی قطره‌های چشمی در بارداری به نوع دارو، دوز، مدت زمان مصرف و سه ماهه بارداری بستگی دارد. برخی قطره‌ها مانند اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده معمولاً کم‌خطرتر تلقی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر مانند قطره‌های استروئیدی یا برخی قطره‌های ضد گلوکوم نیاز به احتیاط بسیار بیشتری دارند یا باید از مصرف آن‌ها اجتناب شود. هیچ قطره‌ای را نباید بدون مشورت با پزشک در دوران بارداری مصرف کرد.

رعایت تکنیک صحیح استفاده از قطره، مانند انسداد مجرای اشکی، می‌تواند به کاهش جذب سیستمیک دارو کمک کند. همچنین، درمان‌های خانگی و مراقبت‌های شخصی، با رعایت احتیاط و پس از مشورت با پزشک، ممکن است به تسکین برخی علائم خفیف کمک کنند.

تیم وی مام امیدوار است این اطلاعات به شما کمک کند تا با آگاهی بیشتری نسبت به سلامت چشمان خود در دوران بارداری اقدام کنید و همواره سلامت خود و جنینتان را در اولویت قرار دهید. به یاد داشته باشید که پزشک شما بهترین منبع برای راهنمایی و تصمیم‌گیری در مورد هرگونه درمان در این دوران حساس است.

سوالات متداول

۱. آیا استفاده از قطره اشک مصنوعی در تمام دوران بارداری بی‌خطر است؟
قطره‌های اشک مصنوعی، به خصوص انواع بدون مواد نگهدارنده، عموماً در دوران بارداری کم‌خطر تلقی می‌شوند. با این حال، همیشه بهتر است قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.

۲. اگر به طور تصادفی از قطره چشمی نامناسبی در بارداری استفاده کردم، چه کار کنم؟
فوراً با پزشک خود (متخصص زنان یا چشم‌پزشک) تماس بگیرید و او را در جریان قرار دهید. آن‌ها می‌توانند شما را راهنمایی کنند. نگران نباشید، اما پیگیری پزشکی مهم است.

۳. آیا می‌توانم از قطره چشمی که قبلاً برایم تجویز شده بود، در دوران بارداری استفاده کنم؟
خیر، هرگز بدون مشورت مجدد با پزشک از داروهای قبلی خود در دوران بارداری استفاده نکنید. ممکن است آن دارو برای بارداری مناسب نباشد یا تاریخ انقضای آن گذشته باشد.

۴. آیا خشکی چشم در بارداری طبیعی است و خود به خود برطرف می‌شود؟
بله، خشکی چشم یکی از عوارض شایع و معمولاً موقتی بارداری است که اغلب پس از زایمان بهبود می‌یابد. با این حال، اگر علائم شدید یا آزاردهنده باشد، با پزشک خود در مورد راه‌های تسکین آن صحبت کنید.

۵. بهترین راه برای جلوگیری از عفونت چشم در بارداری چیست؟
رعایت بهداشت دست‌ها (شستن مکرر دست‌ها)، عدم لمس چشم‌ها با دست‌های آلوده، و عدم استفاده مشترک از حوله یا لوازم آرایش چشم می‌تواند به پیشگیری از عفونت چشم کمک کند.

۶. آیا استفاده از لنزهای تماسی در دوران بارداری مجاز است؟
برخی خانم‌ها ممکن است در دوران بارداری به دلیل خشکی چشم یا تغییر در شکل قرنیه، در استفاده از لنزهای تماسی خود دچار مشکل شوند. اگر احساس ناراحتی می‌کنید، با چشم‌پزشک خود مشورت کنید. ممکن است نیاز به استفاده از عینک یا تغییر نوع لنز داشته باشید.

۷. اگر در دوران بارداری دچار قرمزی شدید چشم شدم، چه کار کنم؟
فوراً به پزشک یا چشم‌پزشک مراجعه کنید. قرمزی شدید چشم می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و نیاز به تشخیص و درمان صحیح دارد. از خوددرمانی پرهیز کنید.