احساس خستگی می‌کنید، حتی وقتی به اندازه کافی خوابیده‌اید؟ استخوان‌ها و مفاصلتان بدون دلیل مشخصی درد می‌کنند؟ شاید هم متوجه ریزش موی غیرعادی یا نوسانات خلقی شده‌اید و علت آن را نمی‌دانید. می‌دانیم که مواجهه با این علائم مبهم و مداوم چقدر می‌تواند نگران‌کننده باشد. جالب است بدانید که پاسخ بسیاری از این مشکلات ممکن است در کمبود یک ویتامین کلیدی و بسیار مهم نهفته باشد: ویتامین دی، یا همان‌طور که به درستی به آن «ویتامین خورشید» می‌گویند.

ما در وی مام، به عنوان یک راهنمای متخصص و دلسوز در کنار شما هستیم تا در این مقاله جامع و کامل، تمام ابعاد کمبود ویتامین دی را با هم کالبدشکافی کنیم. با ما همراه باشید تا از علل و علائم پنهان آن آگاه شوید، روش‌های دقیق تشخیص را بیاموزید و مهم‌تر از همه، راه‌های ساده و موثر جبران و درمان آن را کشف کنید.

ویتامین دی برای چیست؟

قبل از اینکه به سراغ مشکل کمبود این ویتامین برویم، بیایید ببینیم ویتامین دی دقیقاً چیست و چرا اینقدر برای سلامتی ما حیاتی است. ویتامین دی یک ویتامین منحصربه‌فرد است. برخلاف سایر ویتامین‌ها که باید آن‌ها را عمدتاً از طریق غذا دریافت کنیم، بدن ما قادر است این ویتامین را خودش بسازد. این فرآیند شگفت‌انگیز، دلیل نام‌گذاری آن به «ویتامین آفتاب» است.

نقش ویتامین دی در بدن چیست؟

بسیاری از ما ویتامین دی را با سلامت استخوان‌ها و نقش آن در جذب کلسیم می‌شناسیم. این درست است؛ مهم‌ترین وظیفه ویتامین دی، کمک به جذب کلسیم از روده است که برای ساخت و حفظ استخوان‌های قوی ضروری است. بدون ویتامین دی کافی، بدن نمی‌تواند کلسیم مورد نیاز خود را جذب کند و این امر در درازمدت منجر به نرمی استخوان در کودکان (راشیتیسم) و پوکی استخوان در بزرگسالان می‌شود. اما وظایف این ویتامین قدرتمند به همین جا ختم نمی‌شود.

امروزه می‌دانیم که ویتامین دی در واقع یک هورمون است که در سراسر بدن ما گیرنده‌هایی دارد و در عملکردهای حیاتی بی‌شماری نقش ایفا می‌کند:

• تقویت سیستم ایمنی: ویتامین دی به تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک کرده و ما را در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی مقاوم‌تر می‌کند.
• تنظیم خلق‌وخو: گیرنده‌های ویتامین دی در مناطقی از مغز که با افسردگی مرتبط هستند، یافت شده‌اند و کمبود آن می‌تواند بر سلامت روان تاثیر بگذارد.
• سلامت عضلات: این ویتامین برای عملکرد صحیح عضلات و جلوگیری از ضعف و درد عضلانی ضروری است.
• کاهش التهاب: ویتامین دی دارای خواص ضدالتهابی است که به کنترل التهاب در بدن کمک می‌کند.
• سلامت سلولی: در فرآیندهای رشد و تقسیم سلولی نقش دارد و می‌تواند به کاهش خطر برخی سرطان‌ها کمک کند.

چگونه بدن ما ویتامین دی می‌سازد؟

فرآیند ساخت ویتامین دی در بدن یک شاهکار بیولوژیک است. وقتی پوست شما در معرض اشعه ماوراء بنفش نوع B یا همان UVB از نور خورشید قرار می‌گیرد، یک نوع کلسترول موجود در سلول‌های پوستی به پیش‌ساز ویتامین دی تبدیل می‌شود.

این ماده سپس به کبد و کلیه‌ها سفر کرده و در آنجا به شکل فعال و قابل استفاده ویتامین دی، یعنی ویتامین D3، تبدیل می‌شود. این فرآیند طبیعی، اصلی‌ترین و کارآمدترین راه بدن برای تامین نیاز خود به این ویتامین حیاتی است. در واقع، تنها با چند دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید در میانه روز، بدن می‌تواند هزاران واحد بین‌المللی ویتامین دی تولید کند.

متن انگلیسی:
You can get vitamin D in three ways: through your skin, from your diet, and from supplements. Your body forms vitamin D naturally after exposure to sunlight.

ترجمه متن:
شما می‌توانید ویتامین D را از سه طریق دریافت کنید: از طریق پوست، از طریق رژیم غذایی و از طریق مکمل‌ها. بدن شما به طور طبیعی پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D را می‌سازد.

medlineplus

اگر می‌خواهید بدانید بهترین زمان مصرف قرص ویتامین دی چه موقع است تا جذب آن در بدن به حداکثر برسد، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی کامل ما در این زمینه را مطالعه کنید.

چه چیزی باعث کمبود ویتامین دی می شود؟

با وجود اینکه بدن ما توانایی تولید ویتامین دی را دارد، کمبود آن به یک مشکل همه‌گیر جهانی، حتی در کشورهای آفتابی، تبدیل شده است. اما چرا؟ دلایل متعددی وجود دارد که دست به دست هم داده و ما را از این منبع طبیعی و رایگان محروم می‌کنند.

اصلی‌ترین و شایع‌ترین علت کمبود ویتامین دی، عدم تماس کافی پوست با نور مستقیم خورشید است. سبک زندگی مدرن، نقش بزرگی در این زمینه ایفا می‌کند:

• زندگی در فضاهای بسته: اکثر ما ساعات طولانی از روز را در خانه، محل کار یا مدرسه می‌گذرانیم و زمان کمی را در فضای باز سپری می‌کنیم.
• استفاده گسترده از کرم‌های ضدآفتاب: کرم‌های ضدآفتاب برای محافظت از پوست در برابر سرطان و پیری زودرس ضروری هستند، اما با مسدود کردن اشعه UVB، فرآیند تولید ویتامین دی در پوست را نیز تقریباً به طور کامل متوقف می‌کنند.
• آلودگی هوا: ذرات معلق در هوای شهرهای بزرگ می‌توانند مانند یک فیلتر عمل کرده و از رسیدن اشعه UVB به سطح زمین جلوگیری کنند.
• زندگی در عرض‌های جغرافیایی بالا: در مناطقی که از خط استوا دور هستند، زاویه تابش خورشید در فصول پاییز و زمستان به گونه‌ای است که اشعه UVB کافی برای تولید ویتامین دی به زمین نمی‌رسد.

چه کسانی بیشتر در معرض کمبود ویتامین دی هستند؟

علاوه بر سبک زندگی، برخی عوامل فیزیولوژیک و شرایط پزشکی نیز می‌توانند افراد خاصی را بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین دی قرار دهند:

• افراد با پوست تیره: رنگدانه ملانین که باعث تیرگی پوست می‌شود، مانند یک ضدآفتاب طبیعی عمل کرده و تولید ویتامین دی را کاهش می‌دهد. این افراد برای تولید مقدار مشابهی از ویتامین دی، به زمان بیشتری برای قرار گرفتن در معرض آفتاب نیاز دارند.
• سالمندان و افراد مسن: با افزایش سن، توانایی پوست برای تولید ویتامین دی کاهش می‌یابد. همچنین، افراد مسن معمولاً زمان کمتری را در خارج از منزل سپری می‌کنند.
• افراد دارای اضافه وزن یا چاقی: ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است. در افراد چاق، چربی بدن مقادیر زیادی از ویتامین دی را به خود جذب کرده و از ورود آن به جریان خون جلوگیری می‌کند.
• نوزادان شیرخوار: شیر مادر، با وجود تمام فواید بی‌نظیرش، منبع غنی از ویتامین دی نیست. به همین دلیل، مصرف قطره ویتامین دی برای تمام نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند، ضروری است.
• بیماران مبتلا به مشکلات گوارشی: بیماری‌هایی مانند سلیاک، کرون و فیبروز کیستیک می‌توانند جذب ویتامین دی از روده را مختل کنند.

علائم کمبود ویتامین دی چیست؟

یکی از دلایلی که کمبود ویتامین دی را «اپیدمی خاموش» می‌نامند، این است که علائم کمبود ویتامین دی اغلب غیراختصاصی، مبهم و تدریجی هستند و به راحتی می‌توانند با خستگی‌های روزمره یا مشکلات دیگر اشتباه گرفته شوند. شناخت این زنگ خطرها به شما کمک می‌کند تا به موقع به این کمبود پنهان پی ببرید.

علائم عمومی

این گروه از علائم، شایع‌ترین نشانه‌هایی هستند که افراد مبتلا به کمبود ویتامین دی تجربه می‌کنند.

• خستگی و بی‌حالی مداوم: کمبود ویتامین دی باعث بی حالی می شود؟ بله، این یکی از شایع‌ترین شکایات است. احساس خستگی شدید و خواب آلودگی که حتی با استراحت کافی نیز برطرف نمی‌شود، می‌تواند ارتباط مستقیمی با سطح پایین ویتامین دی داشته باشد.
• درد استخوان و کمر: همانطور که گفتیم، ویتامین دی برای جذب کلسیم ضروری است. کمبود آن می‌تواند منجر به دردهای مبهم اما مداوم در استخوان‌ها، به خصوص در ناحیه کمر، لگن و پاها شود.
• درد عضلانی و ضعف: کمبود ویتامین دی و درد مفاصل و استخوان اغلب با هم دیده می‌شوند. بسیاری از افرادی که از دردهای عضلانی مزمن رنج می‌برند، در واقع دچار کمبود شدید ویتامین دی هستند.
• بیمار شدن مکرر: اگر مدام دچار سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی می‌شوید، ممکن است سیستم ایمنی شما به دلیل کمبود ویتامین دی ضعیف شده باشد.

تاثیر بر روان و اعصاب

تاثیر کمبود ویتامین دی بر سلامت روان و سیستم عصبی، یکی از حوزه‌های تحقیقاتی بسیار مهم است.

• افسردگی و نوسانات خلقی: مطالعات متعددی ارتباط بین سطح پایین ویتامین دی و افزایش خطر ابتلا به افسردگی را نشان داده‌اند. به خصوص «افسردگی فصلی» که در ماه‌های سرد و کم‌آفتاب سال رخ می‌دهد، ارتباط نزدیکی با کاهش سطح این ویتامین دارد.
• سرگیجه و سردرد: ایا کمبود ویتامین دی باعث سرگیجه میشود؟ اگرچه سرگیجه دلایل متعددی دارد، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود ویتامین دی می‌تواند با نوعی از سرگیجه‌های وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) مرتبط باشد. همچنین، برخی افراد مبتلا به سردردهای مزمن، پس از جبران کمبود ویتامین دی، بهبود قابل توجهی را گزارش کرده‌اند.

علائم ظاهری کمبود ویتامین دی چیست؟

علائم ظاهری کمبود ویتامین دی ممکن است کمتر شناخته شده باشند، اما می‌توانند سرنخ‌های مهمی به ما بدهند.

• ریزش مو: کمبود ویتامین دی باعث ریزش مو میشود؟ بله. ویتامین دی در چرخه رشد فولیکول‌های مو نقش دارد و کمبود شدید آن می‌تواند منجر به ریزش موی شدید یا آلوپسی آره‌آتا (ریزش موی سکه‌ای) شود.
• مشکلات پوستی: عوارض کمبود ویتامین دی بر پوست می‌تواند شامل خشکی پوست، اگزما و تشدید بیماری پسوریازیس باشد. همچنین، بهبود دیرهنگام زخم‌ها نیز می‌تواند یکی دیگر از علائم باشد.

برای آشنایی کامل‌تر با اینکه کمبود ویتامین دی چه عوارضی دارد؟ و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد، مطالعه‌ی مقاله‌ی اختصاصی ما بسیار مفید خواهد بود.

علائم کمبود ویتامین دی در زنان چیست؟

علائم کمبود ویتامین دی در زنان می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی و نیازهای فیزیولوژیک در دوره‌های مختلف، شدت و بروز متفاوتی داشته باشد.

• کمبود ویتامین دی در بارداری: تاثیر کمبود ویتامین دی بر جنین و مادر بسیار جدی است. این کمبود خطر ابتلا به مسمومیت بارداری (پره‌اکلامپسی)، دیابت بارداری و نیاز به سزارین را افزایش می‌دهد. همچنین، می‌تواند بر رشد اسکلتی جنین تاثیر گذاشته و او را در معرض خطر کمبود ویتامین دی در بدو تولد قرار دهد. نوسانات خلقی در این دوران شایع است، اما اگر این حالات شدید باشد، در کنار سایر عوامل، بررسی سطح ویتامین دی نیز اهمیت دارد. در چنین شرایطی، دریافت حمایت روانی و مشاوره تخصصی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. خدماتی مانند مشاوره آنلاین اضطراب مادران باردار یک راهکار عالی برای مادران است تا بتوانند نگرانی‌های خود را با یک متخصص در میان بگذارند.
• کمبود ویتامین دی در شیردهی: نیاز به ویتامین دی در این دوران نیز بالاست تا هم سلامت مادر حفظ شود و هم مقداری از آن از طریق شیر به نوزاد منتقل گردد.
• دوران یائسگی: با کاهش سطح استروژن در این دوران، خطر پوکی استخوان به شدت افزایش می‌یابد. ویتامین دی کافی برای جذب کلسیم و حفظ تراکم استخوان در این دوره حیاتی است.

کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان

کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان می‌تواند عواقب جدی و گاهی جبران‌ناپذیری بر رشد آن‌ها داشته باشد. این ویتامین برای ساخت اسکلتی قوی و سالم ضروری است. کمبود شدید آن در این گروه سنی منجر به بیماری «راشیتیسم» یا نرمی استخوان می‌شود که با علائمی مانند پاهای پرانتزی، تاخیر در رشد، ضعف عضلانی و مشکلات دندانی همراه است.

علائم کمبود ویتامین دی در نوزادان می‌تواند شامل بی‌قراری، تعریق زیاد سر و تاخیر در بسته شدن ملاج باشد. به همین دلیل است که آکادمی اطفال آمریکا مصرف روزانه ۴۰۰ واحد بین‌المللی قطره ویتامین دی را برای تمام نوزادان شیرخوار از بدو تولد توصیه می‌کند.

نحوه درمان کمبود ویتامین دی

خبر خوب این است که کمبود ویتامین دی به راحتی قابل تشخیص و درمان است. اگر به وجود این کمبود در بدن خود شک دارید، یک نقشه راه مشخص برای بازگشت به سطح سلامتی وجود دارد.

تفسیر کمبود ویتامین دی در آزمایش خون

تنها راه قطعی برای تشخیص کمبود ویتامین دی، انجام یک آزمایش خون ساده به نام (OH)D 25 است. این آزمایش، سطح فرم ذخیره‌ای ویتامین دی را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. کمبود ویتامین d در جواب آزمایش بر اساس نتایج زیر تفسیر می‌شود:

• سطح کافی: بین ۳۰ تا ۱۰۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL)
• سطح ناکافی: بین ۲۰ تا ۲۹ نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL)
• کمبود: کمتر از ۲۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL)
• کمبود شدید: کمتر از ۱۲ نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL)

پزشک بر اساس این اعداد، بهترین برنامه درمانی را برای شما تعیین خواهد کرد.

برای کمبود ویتامین دی چی بخوریم؟

باید بدانید که منابع غذایی طبیعی ویتامین دی بسیار محدود هستند و تامین کل نیاز بدن فقط از طریق غذا تقریباً غیرممکن است. با این حال، گنجاندن این مواد در رژیم غذایی می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• ماهی‌های چرب: ماهی سالمون، ساردین، شاه‌ماهی و ماهی تن بهترین منابع طبیعی ویتامین دی هستند.
• زرده تخم‌مرغ و جگر گاو: این مواد نیز حاوی مقادیر کمتری از این ویتامین هستند.
• غذاهای غنی‌شده: امروزه بسیاری از محصولات مانند شیر، ماست، آب پرتقال و غلات صبحانه با ویتامین دی غنی‌سازی می‌شوند. حتماً برچسب محصولات را برای اطمینان بررسی کنید.

راهکار جبران	بهترین منابع / روش‌ها	نکته کلیدی
نور خورشید	قرار دادن دست‌ها و پاها در معرض آفتاب میانه روز (۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهر) برای ۱۰-۲۰ دقیقه	بدون استفاده از کرم ضدآفتاب (در مدت زمان کوتاه).
منابع غذایی	ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین)، زرده تخم مرغ، جگر گاو	منابع غذایی به تنهایی برای درمان کمبود شدید کافی نیستند.
غذاهای غنی‌شده	شیر، ماست، آب پرتقال و غلات صبحانه غنی‌شده با ویتامین D	برچسب محصول را برای اطمینان از وجود ویتامین D بررسی کنید.
مکمل‌ها	قرص‌ها، کپسول‌ها و آمپول‌های ویتامین D3	دوز و نوع مکمل باید حتماً توسط پزشک تعیین شود.

یکی از بهترین روش‌ها، دریافت این ویتامین از منابع طبیعی و غذایی است. اگر می‌خواهید بدانید بهترین منابع ویتامین D کدامند؟ و کدام مواد غذایی یا عادات روزانه می‌توانند به افزایش سطح این ویتامین در بدن کمک کنند، حتماً مقاله‌ی تخصصی ما در این زمینه را مطالعه کنید.

چه قرصی برای کمبود ویتامین دی بخوریم؟

موثرترین راه برای درمان کمبود ویتامین دی شدید، استفاده از مکمل‌هاست. چه قرصی برای کمبود ویتامین دی بخوریم؟ مکمل‌ها معمولاً به شکل ویتامین D3 (کوله‌کلسیفرول) عرضه می‌شوند که فرم طبیعی و موثرتر ویتامین دی است. دوز درمانی باید حتماً توسط پزشک و بر اساس سطح ویتامین دی خون شما تعیین شود.

• دوز درمانی: برای درمان کمبود، پزشک معمولاً دوزهای بالا را تجویز می‌کند. این می‌تواند به صورت یک قرص ۵۰,۰۰۰ واحدی به صورت هفتگی برای ۸ هفته باشد و پس از آن با دوز نگهدارنده ادامه یابد.
• دوز نگهدارنده: پس از رسیدن به سطح نرمال، مصرف دوز نگهدارنده (معمولاً ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد در روز) برای جلوگیری از کمبود مجدد توصیه می‌شود.
• آمپول ویتامین دی: در موارد کمبود بسیار شدید یا مشکلات جذب گوارشی، پزشک ممکن است تزریق آمپول ویتامین دی را تجویز کند.

هرگز به صورت خودسرانه دوزهای بالای ویتامین دی را مصرف نکنید، زیرا مصرف بیش از حد آن می‌تواند سمی باشد.

درمان خانگی کمبود ویتامین دی

بهترین درمان خانگی کمبود ویتامین دی، بازگشت به منبع اصلی آن یعنی نور خورشید است. اما چگونه می‌توان به صورت ایمن از این منبع بهره برد؟

• زمان مناسب: بهترین زمان برای تولید ویتامین دی، اواسط روز (بین ساعت ۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهر) است که اشعه UVB در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد.
• مدت زمان کوتاه: شما به ساعت‌ها آفتاب گرفتن نیاز ندارید. برای افراد با پوست روشن، ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قرار دادن دست‌ها، پاها و صورت در معرض آفتاب، چند بار در هفته کافی است. افراد با پوست تیره به زمان بیشتری نیاز دارند.
• بدون ضدآفتاب: در این مدت زمان کوتاه، نباید از کرم ضدآفتاب استفاده کنید. اما مراقب باشید که هرگز دچار آفتاب‌سوختگی نشوید.

اگر نتیجه آزمایش‌تان را گرفته‌اید اما نمی‌دانید سطح ویتامین D شما نرمال است یا نه، بهتر است با نحوه تفسیر آزمایش ویتامین D آشنا شوید. در مقاله‌ی ما به‌صورت ساده و کاربردی توضیح داده‌ایم که هر عدد در برگه آزمایش چه معنایی دارد و چطور باید آن را تفسیر کنید.

کلام آخر ویمام

کمبود ویتامین دی، این اپیدمی خاموش، مشکلی گسترده اما خوشبختانه کاملاً قابل پیشگیری و درمان است. توجه به سیگنال‌های بدن، انجام آزمایش خون دوره‌ای، دریافت هوشمندانه و ایمن نور خورشید، گنجاندن منابع غذایی محدود آن در رژیم غذایی و در صورت لزوم، مصرف مکمل تحت نظر پزشک، کلیدهای اصلی برای حفظ سطح مناسب این ویتامین حیاتی و بهره‌مندی از تمام مزایای آن برای سلامتی استخوان‌ها، سیستم ایمنی و روان شماست.

به یاد داشته باشید که شما مسئول سلامت خود هستید و آگاهی، اولین قدم در این مسیر است. تیم متخصص و حامی وی مام، همواره به عنوان یک منبع علمی و دلسوز، برای کمک به شما در مسیر رسیدن به زندگی سالم‌تر و شاداب‌تر، در کنار شما خواهد بود.

آیا کمبود ویتامین دی باعث چاقی میشود؟

رابطه بین کمبود ویتامین دی و چاقی دوطرفه است. چاقی خطر کمبود ویتامین دی را افزایش می‌دهد، زیرا چربی بدن این ویتامین را به دام می‌اندازد. از طرف دیگر، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که سطح پایین ویتامین دی ممکن است در تجمع چربی در بدن نقش داشته باشد. با این حال، کمبود ویتامین دی به تنهایی علت مستقیم چاقی نیست.

درمان کمبود ویتامین دی چقدر طول میکشد؟

این موضوع به شدت کمبود و دوز درمانی بستگی دارد. با مصرف دوزهای بالای درمانی (مثلاً قرص ۵۰,۰۰۰ هفتگی)، معمولاً حدود ۸ هفته طول می‌کشد تا سطح ویتامین دی به محدوده کافی برسد. پس از آن، برای حفظ این سطح، نیاز به مصرف دوز نگهدارنده روزانه یا ماهانه برای مدت طولانی است.

بهترین زمان مصرف قرص ویتامین دی چه موقع است؟

ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است، به این معنی که برای جذب بهتر به چربی نیاز دارد. بنابراین، بهترین زمان مصرف آن همراه با یک وعده غذایی اصلی مانند ناهار یا شام است که حاوی چربی‌های سالم باشد.

آمپول ویتامین دی بهتر است یا قرص؟

برای اکثر افراد، مصرف منظم قرص (روزانه یا هفتگی) روشی ملایم‌تر و پایدارتر برای افزایش و حفظ سطح ویتامین دی است. آمپول‌ها دوز بسیار بالایی را به یکباره وارد بدن می‌کنند و معمولاً برای موارد کمبود بسیار شدید، مشکلات جذب گوارشی یا برای افرادی که مصرف منظم قرص را فراموش می‌کنند، تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند.

آیا کمبود ویتامین دی باعث ریزش موی شدید میشود؟

بله، ارتباط قوی بین کمبود شدید ویتامین دی و ریزش مو وجود دارد. این ویتامین به تحریک فولیکول‌های جدید و قدیم مو کمک می‌کند. وقتی سطح آن بسیار پایین باشد، این چرخه مختل شده و می‌تواند منجر به ریزش موی قابل توجه یا حتی ریزش موی سکه‌ای (آلوپسی آره‌آتا) شود.

منبع: my.clevelandclinic , medlineplus