شاید برای خیلی‌ها «میگرن» فقط یک کلمه پزشکی باشه، اما برای کسی که تجربه‌ش کرده، میگرن یعنی توقف زندگی. یعنی ساعاتی که نور، صدا یا حتی یک حرکت ساده می‌تونه مثل پتک روی سر فرود بیاد. میگرن فقط یک سردرد شدید نیست؛ یک اختلال عصبی پیچیده‌ست که می‌تونه روابط، کار و حتی ساده‌ترین لذت‌های روزمره رو مختل کنه. با این حال، هنوز هم خیلی‌ها میگرن رو با یک «سردرد معمولی» اشتباه می‌گیرن و همین باعث میشه افراد زیادی سال‌ها بدون تشخیص درست، در سکوت رنج بکشن.

در این مقاله جامع از وی مام، قرار نیست فقط درباره درد حرف بزنیم. می‌خوایم دقیق و ساده بررسی کنیم که میگرن دقیقاً به چه دلیل به وجود میاد، چه علائمی داره، چه انواعی از اون وجود داره و مهم‌تر از همه، چه راهکارهای علمی و کاربردی برای کنترل و درمانش در دسترسه. هدف ما اینه که شما بتونید با آگاهی و آرامش بیشتری زندگی‌تون رو پس بگیرید و نذارید این طوفان عصبی بر آینده‌تون حکومت کنه.

میگرن چیست و چگونه بفهمیم میگرن داریم؟

اولین قدم برای مقابله با هر مشکلی، شناخت دقیق آن است. پاسخ به سوال «از کجا بفهمیم که میگرن داریم؟» بسیار حیاتی است، زیرا تشخیص درست، مسیر درمان را کاملاً تغییر می‌دهد. میگرن یک بیماری عصبی است، نه صرفاً یک سردرد شدید. این یعنی مشکل از یک فعالیت غیرعادی در مغز شما سرچشمه می‌گیرد که باعث یک آبشار از اتفاقات شیمیایی و التهابی می‌شود. برخلاف سردرد تنشی که معمولاً مانند یک فشار ثابت و دوطرفه است، میگرن یک رویداد پویا با مراحل مختلف است که می‌تواند ساعت‌ها یا حتی روزها طول بکشد و شما را از تمام فعالیت‌های روزمره باز دارد. برای تشخیص صحیح، باید به الگوی کامل حملات خود توجه کنید، نه فقط به خود درد.

چهار مرحله یک حمله میگرن

برای اینکه بفهمید آیا تجربه‌ی شما با مشخصات میگرن مطابقت دارد یا نه، باید با چهار مرحله احتمالی یک حمله کامل میگرن آشنا شوید. البته، همه افراد تمام این مراحل را تجربه نمی‌کنند و حتی در یک فرد، هر حمله می‌تواند با حمله بعدی متفاوت باشد. شناخت این مراحل به شما کمک می‌کند تا حملات را زودتر پیش‌بینی کرده و برای کنترل آن‌ها اقدام کنید.

1. مرحله پیش‌درآمد (Prodrome): این مرحله می‌تواند یک یا دو روز قبل از شروع واقعی سردرد آغاز شود و به عنوان یک علامت هشداردهنده عمل کند. علائم آن اغلب ظریف هستند و ممکن است متوجه ارتباط آن‌ها با میگرن نشوید. بسیاری از بیماران پس از مدتی یاد می‌گیرند که این علائم را به عنوان زنگ خطر شروع حمله بشناسند. این علائم شامل:
   • تغییرات خلق‌وخو: ممکن است بدون دلیل خاصی احساس تحریک‌پذیری، افسردگی یا برعکس، هیجان‌زدگی و انرژی زیاد کنید.
   • خمیازه کشیدن‌های مکرر: خمیازه کشیدن‌هایی که ربطی به خستگی ندارند، یکی از علائم شایع این مرحله است.
   • سفتی و درد در ناحیه گردن: این یکی از رایج‌ترین علائم پیش‌درآمد است که اغلب با علت سردرد اشتباه گرفته می‌شود، در حالی که خود یکی از نشانه‌های شروع حمله میگرن است.
   • هوس‌های غذایی خاص: میل شدید و ناگهانی به خوردن شیرینی‌جات، غذاهای شور یا هر نوع غذای خاص دیگر.
   • افزایش تشنگی و تکرر ادرار: تغییر در تعادل مایعات بدن نیز می‌تواند یکی از این علائم اولیه باشد.
2. مرحله آئورا (Aura): حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به میگرن، این مرحله را تجربه می‌کنند که به آن میگرن کلاسیک یا میگرن با آئورا می‌گویند. آئورا شامل علائم عصبی کاملاً برگشت‌پذیر است که معمولاً قبل از شروع درد یا همزمان با آن رخ می‌دهد و بین ۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. شایع‌ترین نوع آئورا، آئورای بینایی است که می‌تواند ترسناک باشد اما خطرناک نیست و شامل موارد زیر است:
   • دیدن جرقه‌های نور، نقاط روشن، یا خطوط زیگزاگی رنگی.
   • ایجاد یک نقطه کور یا تار در میدان دید که به تدریج بزرگ می‌شود.
   • تاری دید یا دیدن تصاویر موج‌دار، انگار که از پشت یک شیشه خیس به دنیا نگاه می‌کنید.

   انواع دیگر آئورا که شیوع کمتری دارند شامل آئورای حسی (حس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی که معمولاً از نوک انگشتان شروع شده و به سمت بازو و صورت حرکت می‌کند) یا آئورای گفتاری (مشکل موقتی در پیدا کردن کلمات یا بریده بریده صحبت کردن) است.

3. مرحله حمله (Attack): این مرحله همان چیزی است که اکثر مردم از میگرن می‌شناسند: سردرد طاقت‌فرسا. این درد معمولاً به تدریج شروع شده و در عرض یک تا دو ساعت به اوج شدت خود می‌رسد. ویژگی‌های اصلی آن عبارتند از:
   • درد ضربان‌دار و تپنده: حسی شبیه به اینکه قلب شما در سرتان یا پشت چشمتان می‌زند.
   • محل درد: معمولاً در یک طرف سر (در ناحیه شقیقه، پیشانی یا پشت چشم) شروع می‌شود، اگرچه می‌تواند دوطرفه باشد یا در طول حمله جابجا شود.
   • شدت درد: متوسط تا شدید که با فعالیت‌های فیزیکی ساده مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها بدتر می‌شود.
   • علائم همراه: این علائم به اندازه خود درد، ناتوان‌کننده هستند و شامل حالت تهوع شدید (در بیش از ۸۰٪ بیماران) و گاهی استفراغ، و همچنین حساسیت شدید به نور، صدا و بو می‌باشند.

   این مرحله اگر درمان نشود، می‌تواند از ۴ ساعت تا ۷۲ ساعت (سه روز کامل) طول بکشد و فرد را کاملاً از کار و زندگی بیندازد.

4. مرحله پس‌درد (Postdrome): پس از فروکش کردن درد شدید، مرحله پس‌درد فرا می‌رسد که به آن «خماری میگرن» نیز می‌گویند. بیش از ۸۰٪ بیماران این مرحله را تجربه می‌کنند. در این مرحله که می‌تواند تا ۲۴ ساعت طول بکشد، فرد احساس خستگی شدید، گیجی، ضعف، درد عضلانی و مشکل در تمرکز می‌کند. هر حرکت ناگهانی سر ممکن است باعث یک درد خفیف و گذرا شود.

نکته تکمیلی: اگر شما به طور مکرر سردردهای شدیدی را تجربه می‌کنید که با حالت تهوع یا حساسیت به نور و صدا همراه است و شما را از انجام کارهای روزمره بازمی‌دارد، حتی اگر آئورا نداشته باشید، به احتمال بسیار زیاد مبتلا به میگرن هستید. بهترین کار برای تشخیص قطعی، مراجعه به پزشک و ارائه شرح حال دقیق از سردردهایتان است.

برای آشنایی با گزینه‌های دارویی مؤثر، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی بهترین قرص برای میگرن چیست؟ را مطالعه کنید.

میگرن بر اثر چیست؟

این سوال میلیون دلاری است: میگرن چگونه ایجاد میشود؟ برای دهه‌ها، باور عمومی و حتی پزشکی این بود که میگرن صرفاً ناشی از گشاد و تنگ شدن رگ‌های خونی در سر است. اما امروزه می‌دانیم که داستان بسیار پیچیده‌تر و ریشه‌ای‌تر است. میگرن یک بیماری ژنتیکی است که باعث می‌شود مغز فرد به محرک‌های خاصی بیش از حد واکنش نشان دهد و یک آبشار التهابی را آغاز کند. بیایید این پازل را با هم بچینیم تا درک بهتری از این فرآیند پیدا کنیم.

نقش ژنتیک و مغز بیش‌فعال

اولین و مهم‌ترین قطعه پازل، ژنتیک است. پاسخ به سوال «ایا میگرن ژنتیکی است؟» یک بله محکم است. طبق آمار انجمن میگرن آمریکا، اگر یکی از والدین شما میگرن داشته باشد، شانس ابتلای شما حدود ۵۰٪ است و اگر هر دو والدین مبتلا باشند، این شانس به ۷۵٪ می‌رسد. این یعنی شما با یک استعداد ذاتی و یک سیستم عصبی حساس‌تر برای ابتلا به میگرن به دنیا می‌آیید. این استعداد ژنتیکی باعث می‌شود که مغز شما در حالت «آماده‌باش» دائمی باشد.

سلول‌های عصبی در مغز افراد میگرنی به راحتی تحریک می‌شوند و در پاسخ به تغییرات جزئی در محیط داخلی (مانند هورمون‌ها) یا خارجی (مانند نور شدید)، یک موج از فعالیت الکتریکی غیرعادی را آغاز می‌کنند. این پدیده را «تحریک‌پذیری بیش از حد قشر مغز» می‌نامند. این مغز حساس، زمینه را برای شروع حملات فراهم می‌کند.

درد میگرن چگونه ایجاد میشود؟

وقتی مغز بیش‌فعال شما توسط یک «محرک» (که در ادامه به آن می‌پردازیم) تحریک می‌شود، یک سری اتفاقات زنجیره‌وار رخ می‌دهد که به آن آبشار میگرنی می‌گویند. این موج فعالیت الکتریکی، عصب بزرگی به نام «عصب سه‌قلو» را فعال می‌کند. این عصب، بزرگترین عصب حسی در سر است و مسئول انتقال حس از صورت، دهان، بینی و پرده‌های پوشاننده مغز (مننژ) به مغز است. فعال شدن این عصب باعث آزاد شدن موادی شیمیایی به نام «نوروپپتیدها» در اطراف رگ‌های خونی مغز می‌شود. مهم‌ترینِ این مواد که در دهه‌های اخیر کشف شده و انقلابی در درمان میگرن ایجاد کرده، پپتیدی به نام CGRP (پپتید مرتبط با ژن کلسی‌تونین) است. آزاد شدن CGRP باعث دو اتفاق اصلی می‌شود:

1. باعث گشاد شدن و ملتهب شدن شدید رگ‌های خونی در پرده‌های حساس به درد مغز می‌شود.
2. سیگنال‌های درد را به شدت تقویت کرده و از طریق عصب سه‌قلو به ساقه مغز و سپس به بخش‌های بالاتر مغز که مسئول درک درد هستند، ارسال می‌کند.

نتیجه این آبشار التهابی، یک درد شدید، ضربان‌دار و طاقت‌فرسا به همراه علائم دیگری مانند تهوع و حساسیت به نور و صدا است که ما آن را به نام حمله میگرن می‌شناسیم.

محرک‌ها (Triggers)

اگر ژنتیک اسلحه پر شده باشد، محرک‌ها ماشه‌ای هستند که شلیک می‌کنند. شناسایی و مدیریت محرک‌های شخصی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های کنترل میگرن است. هر فردی مجموعه محرک‌های خاص خود را دارد. تهیه یک «دفترچه یادداشت سردرد» که در آن زمان حملات، شدت آن‌ها، غذاهایی که خورده‌اید، وضعیت خواب و سطح استرس خود را یادداشت کنید، می‌تواند به شناسایی این محرک‌ها کمک شایانی کند.

• عوامل هورمونال: این مهم‌ترین علت میگرن در خانمها است. نوسانات سطح هورمون استروژن در طول چرخه قاعدگی، یک محرک بسیار قوی است. افت شدید استروژن درست قبل یا در حین پریود، می‌تواند باعث شروع حملات شدید میگرن شود که به آن «میگرن قاعدگی» می‌گویند و اغلب به درمان‌های معمول مقاوم‌تر است.
• عوامل غذایی: برخی غذاها و نوشیدنی‌ها در افراد حساس می‌توانند باعث شروع حمله شوند. این به معنای آلرژی نیست، بلکه یک واکنش شیمیایی در مغز است. غذا های مفید برای میگرن معمولاً غذاهای تازه، کامل و فرآوری‌نشده هستند، در حالی که محرک‌های رایج عبارتند از:
  • الکل (به خصوص شراب قرمز به دلیل داشتن تیرامین و هیستامین)
  • کافئین (هم مصرف زیاد و هم ترک ناگهانی آن در افرادی که عادت به مصرف روزانه دارند)
  • شکلات، پنیرهای کهنه، گوشت‌های فرآوری‌شده (مانند سوسیس و کالباس که حاوی نیترات هستند)
  • شیرین‌کننده مصنوعی آسپارتام و افزودنی مونوسدیم گلوتامات (MSG)
• عوامل محیطی و سبک زندگی:
  • استرس: استرس یکی از شایع‌ترین محرک‌هاست (بیش از ۷۰٪ بیماران آن را گزارش می‌دهند). جالب اینجاست که نه تنها خود دوره استرس، بلکه دوره آرامش پس از یک دوره استرس شدید (مثلاً روز اول تعطیلات) نیز می‌تواند باعث شروع حمله شود که به آن «میگرن آخر هفته» می‌گویند.
  • تغییرات خواب: هم کم‌خوابی و هم پرخوابی می‌تواند الگوی طبیعی مغز را به هم زده و باعث حمله شود. حفظ یک برنامه خواب منظم، حتی در روزهای تعطیل، بسیار مهم است.
  • محرک‌های حسی: نورهای شدید و چشمک‌زن (نور خورشید، چراغ‌های فلورسنت، صفحه نمایش)، صداهای بلند و مداوم، و بوهای تند (عطر، بنزین، دود سیگار) می‌توانند مغز حساس میگرنی را بیش از حد تحریک کنند.
  • تغییرات آب و هوا: تغییرات ناگهانی در فشار هوا، طوفان، رطوبت یا دمای شدید نیز از محرک‌های شایع هستند.

گاهی افراد تصور می‌کنند تنها میگرن دلیل بروز دردهای شدید در ناحیه سر است، اما واقعیت این است که عوامل متعددی می‌توانند منجر به بروز سردرد شوند. اگر به دنبال شناخت دقیق‌تر هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی ما درباره ۱۱ علت اصلی سردرد صبحگاهی را مطالعه کنید تا بتوانید تفاوت میان سردردهای ساده و میگرنی را بهتر تشخیص دهید.

چند نوع میگرن داریم؟

وقتی کلمه «میگرن» را می‌شنویم، معمولاً یک نوع خاص از سردرد شدید در ذهن ما تداعی می‌شود. اما واقعیت این است که میگرن یک بیماری با طیف‌های گوناگون و چهره‌های مختلف است. شناخت انواع آن مهم است، زیرا علائم و گاهی رویکرد درمانی آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. پزشکان انواع مختلفی از میگرن را شناسایی کرده‌اند، اما در اینجا به شایع‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

میگرن کلاسیک و میگرن معمولی

این دو نوع، شایع‌ترین انواع میگرن هستند و دسته‌بندی اصلی بر اساس وجود یا عدم وجود مرحله «آئورا» انجام می‌شود.

• میگرن بدون آئورا (Migraine without Aura): این نوع، رایج‌ترین شکل میگرن است و حدود ۷۵٪ بیماران را شامل می‌شود. در این نوع، فرد تمام مراحل دیگر (پیش‌درآمد، حمله و پس‌درد) را تجربه می‌کند، اما مرحله آئورا (علائم بینایی یا حسی قبل از درد) را ندارد. سردرد به طور مستقیم پس از علائم پیش‌درآمد شروع می‌شود.
• میگرن با آئورا (Migraine with Aura): این نوع که به آن میگرن کلاسیک هم می‌گویند، در حدود ۲۵٪ بیماران دیده می‌شود. مشخصه اصلی آن، وجود مرحله آئورا است که همانطور که توضیح دادیم، شامل علائم عصبی موقتی (معمولاً بینایی) قبل یا همزمان با شروع درد است.

انواع کمتر شناخته‌شده اما مهم میگرن

علاوه بر دو نوع اصلی، انواع دیگری از میگرن وجود دارند که علائم آن‌ها ممکن است گیج‌کننده باشد و با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند.

• میگرن چشمی چیست؟ (Ocular or Retinal Migraine): میگرن چشمی یک نوع نادر از میگرن است که در آن، فرد دچار اختلالات بینایی شدید و موقت، مانند کوری موقت، دیدن نقاط کور یا جرقه‌های نور، فقط در یک چشم می‌شود. این علائم معمولاً کمتر از یک ساعت طول می‌کشند و ممکن است با سردرد همراه باشند یا نباشند. تشخیص این نوع میگرن بسیار مهم است، زیرا باید از سایر علل جدی‌تر از دست دادن بینایی در یک چشم، متمایز شود.
• میگرن دهلیزی چیست؟ (Vestibular Migraine): در این نوع میگرن، علامت غالب و اصلی، سرگیجه است. فرد ممکن است دچار حملات ناگهانی و شدید سرگیجه (احساس چرخش خود یا محیط)، عدم تعادل، و حساسیت به حرکت شود. این حملات سرگیجه می‌توانند از چند دقیقه تا چند روز طول بکشند. جالب اینجاست که در حدود نیمی از موارد، این حملات سرگیجه با سردرد همراه نیستند، که این موضوع تشخیص را دشوار می‌کند. بسیاری از افرادی که سال‌ها از سرگیجه‌های بدون دلیل رنج می‌برند، در واقع مبتلا به میگرن دهلیزی هستند.
• میگرن سینوسی چیست؟ این یک نکته بسیار مهم است: از نظر پزشکی، چیزی به نام «میگرن سینوسی» به عنوان یک تشخیص مجزا وجود ندارد. این عبارتی است که اغلب به اشتباه توسط بیماران یا حتی برخی پزشکان به کار می‌رود. در واقع، بسیاری از سردردهایی که به عنوان «سینوزیت» تشخیص داده می‌شوند، در حقیقت حملات میگرن هستند. انجمن سردرد آمریکا بیان می‌کند که تا ۹۰٪ از افرادی که فکر می‌کنند سردرد سینوسی دارند، در واقع میگرن دارند. در این حملات میگرن، فرد علاوه بر سردرد، علائمی مانند فشار در ناحیه صورت، گرفتگی بینی و آبریزش چشم را تجربه می‌کند که به راحتی با سینوزیت اشتباه گرفته می‌شود. تفاوت کلیدی این است که در میگرن، معمولاً حساسیت به نور و صدا و حالت تهوع نیز وجود دارد، در حالی که در سینوزیت واقعی، معمولاً تب و ترشحات چرکی بینی دیده می‌شود.
• میگرن عصبی چیست؟ این نیز یک اصطلاح عامیانه و غیرپزشکی است. «میگرن عصبی» معمولاً توسط مردم برای توصیف دو حالت استفاده می‌شود: یا برای اشاره به میگرنی که به شدت توسط استرس و فشارهای عصبی تحریک می‌شود، یا برای توصیف سردردهای تنشی بسیار شدید. در هر دو صورت، این یک نوع مجزا از میگرن نیست، بلکه توصیفی از تجربه بیمار است. خطرات میگرن عصبی نیز همان خطرات مرتبط با میگرن شدید و کنترل‌نشده است، مانند افت کیفیت زندگی و ریسک مصرف بیش از حد داروها.

برای درک بهتر تفاوت میان انواع مختلف این بیماری، مطالعه‌ی مقاله‌ی آشنایی با انواع میگرن را توصیه می‌کنیم.

درد میگرن کجای سر است؟

یکی از پرتکرارترین و اصلی‌ترین سوالاتی که افراد برای تشخیص نوع سردرد خود می‌پرسند این است: «درد میگرن کجای سر است؟». محل درد یکی از کلیدهای مهم برای افتراق میگرن از سایر سردردها، به خصوص سردرد تنشی است. هرچند الگوها می‌توانند متغیر باشند، اما یک نقشه کلاسیک برای درد میگرن وجود دارد.

محل کلاسیک و مشخصه اصلی درد میگرن، یک طرفه بودن آن است. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران، درد را فقط در یک سمت سر خود تجربه می‌کنند. این درد می‌تواند در سمت راست یا چپ باشد و گاهی از یک حمله به حمله دیگر، سمت آن عوض می‌شود. محل‌های دقیق‌تر درد در یک سمت سر عبارتند از:

• ناحیه شقیقه (گیجگاهی): این شایع‌ترین محل است، یک درد عمیق و ضربان‌دار در کنار سر.
• پشت چشم: بسیاری از بیماران درد را طوری توصیف می‌کنند که انگار یک میخ یخی از پشت به کره چشمشان فشار داده می‌شود.
• ناحیه پیشانی: درد می‌تواند در یک سمت پیشانی متمرکز باشد.

با وجود اینکه یک طرفه بودن یک مشخصه کلیدی است، اما مهم است بدانید که در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد، درد میگرن می‌تواند دوطرفه باشد و در تمام سر، به خصوص در ناحیه پیشانی و شقیقه‌ها احساس شود. این موضوع گاهی باعث اشتباه گرفتن آن با سردرد تنشی شدید می‌شود. با این حال، حتی در این موارد، کیفیت درد (ضربان‌دار بودن) و علائم همراه (تهوع، حساسیت به نور و صدا) به تشخیص میگرن کمک می‌کنند. درد همچنین می‌تواند از ناحیه گردن و پشت سر شروع شده و به سمت جلو کشیده شود.

علائم همراه: لشکری که همراه با درد می‌آیند
برای درک کامل میگرن، باید بدانیم که این بیماری بسیار فراتر از محل درد است. علائم همراه به همان اندازه خود درد، ناتوان‌کننده هستند و به تشخیص قطعی کمک می‌کنند:

• تهوع و استفراغ: بیش از ۸۰٪ افراد مبتلا به میگرن دچار تهوع و حدود یک سوم آن‌ها دچار استفراغ می‌شوند. این علامت می‌تواند بسیار شدید باشد و حتی مصرف داروهای خوراکی را دشوار کند.
• حساسیت شدید به محرک‌های حسی:
  • حساسیت به نور (فتوفوبیا): تقریباً تمام بیماران میگرنی در طول حمله، نور را تحمل نمی‌کنند و نیاز دارند در یک اتاق تاریک باشند. نور معمولی اتاق نیز می‌تواند برایشان آزاردهنده باشد.
  • حساسیت به صدا (فنوفوبیا): صداهای معمولی مانند صدای تلویزیون یا صحبت کردن اطرافیان، می‌تواند غیرقابل تحمل و دردناک باشد.
  • حساسیت به بو (اسموفوبیا): بوهای خاصی مانند عطر، غذا یا دود سیگار می‌توانند بسیار ناخوشایند بوده و حتی باعث شروع یا تشدید حمله شوند.
• سرگیجه و عدم تعادل: همانطور که در بخش میگرن دهلیزی گفتیم، سرگیجه می‌تواند یکی از علائم اصلی باشد.
• اختلال در تمرکز (مه مغزی): بسیاری از بیماران در طول حمله و حتی بعد از آن، از مشکل در تمرکز، پیدا کردن کلمات و احساس گیجی و منگی شکایت دارند.

آشنایی با لیست غذاهای مفید و مضر میگرن به شما کمک می‌کند تا رژیم غذایی مناسب‌تری برای کنترل حملات انتخاب کنید.

چگونه میگرن را درمان کنیم؟

وقتی با یک حمله میگرن روبرو می‌شوید، اولین سوال این است که «میگرن با چی خوب میشه؟». خوشبختانه، در دهه‌های اخیر روش‌های جدید درمان میگرن در ایران صورت گرفته است. باید بدانید که چیزی به نام «درمان صددرصد میگرن» که بیماری را برای همیشه ریشه‌کن کند، هنوز وجود ندارد. اما «مدیریت عالی» و کنترل کامل بیماری کاملاً ممکن است. رویکرد مدرن برای درمان میگرن یک برنامه جامع و دوجانبه است: ۱) درمان فاز حاد برای متوقف کردن حمله‌ای که شروع شده، و ۲) درمان پیشگیرانه برای کاهش تعداد و شدت حملات در آینده.

درمان فاز حاد

هدف در این مرحله، تسکین سریع درد و علائم همراه است. کلید موفقیت در این مرحله، مصرف دارو در اولین نشانه شروع حمله است. هرچه بیشتر صبر کنید، دارو کمتر موثر خواهد بود.

• مسکن‌های بدون نسخه (OTC): برای حملات خفیف تا متوسط، مسکن‌های معمولی می‌توانند موثر باشند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن به دلیل خاصیت ضدالتهابی، معمولاً بهتر از استامینوفن عمل می‌کنند. برخی قرص‌های ترکیبی که حاوی آسپرین، استامینوفن و کافئین هستند نیز بسیار موثرند.
• داروهای تخصصی میگرن (تریپتان‌ها): این داروها خط اول درمان برای حملات متوسط تا شدید هستند. تریپتان‌ها (مانند سوماتریپتان، ریزاتریپتان) به طور اختصاصی بر روی گیرنده‌های سروتونین در مغز اثر کرده، باعث انقباض رگ‌های خونی ملتهب شده و جلوی ارسال سیگنال‌های درد را می‌گیرند. این داروها در اشکال مختلفی مانند قرص، اسپری بینی و آمپول موجود هستند. پاسخ به سوال «بهترین قرص میگرن» برای هر فردی متفاوت است و ممکن است لازم باشد چند نوع تریپتان را امتحان کنید تا موثرترین آن را برای خودتان پیدا کنید.
• داروهای جدیدتر: نسل جدیدی از داروها مانند دی‌تان‌ها (که عوارض عروقی کمتری دارند) و گپانت‌ها (که CGRP را مهار می‌کنند) نیز برای درمان فاز حاد در دسترس قرار گرفته‌اند.
• داروهای ضدتهوع: پزشک ممکن است در کنار داروی سردرد، یک داروی ضدتهوع نیز برای شما تجویز کند تا هم حالت تهوع را کنترل کرده و هم به جذب بهتر داروی اصلی کمک کند.

نحوه پیشگیری میگرن

اگر شما در ماه ۴ حمله یا بیشتر را تجربه می‌کنید، یا اگر حملات شما آنقدر شدید است که به درمان‌های حاد پاسخ نمی‌دهد و زندگی شما را مختل کرده است، شما کاندیدای درمان پیشگیرانه هستید. هدف از این درمان، کاهش تعداد، شدت و طول مدت حملات است. این داروهای پیشگیری از میگرن باید هر روز مصرف شوند، چه سردرد داشته باشید و چه نداشته باشید.

• داروهای خوراکی روزانه: دسته‌های مختلفی از داروها که در اصل برای بیماری‌های دیگر ساخته شده‌اند، اثر پیشگیرانه موثری در میگرن دارند. این داروها شامل برخی داروهای فشار خون (مانند پروپرانولول)، برخی داروهای ضد افسردگی (مانند آمی‌تریپتیلین) و برخی داروهای ضد تشنج (مانند توپیرامات) هستند.
• درمان‌های نوین:
  • تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس در نقاط خاصی از سر و گردن، یک درمان تایید شده و بسیار موثر برای میگرن مزمن (بیش از ۱۵ روز سردرد در ماه) است.
  • آنتی‌بادی‌های مونوکلونال ضد CGRP: این جدیدترین و هدفمندترین روش درمان پیشگیرانه است. این داروها که به صورت تزریق ماهانه یا فصلی هستند، به طور اختصاصی مولکول CGRP (عامل اصلی درد و التهاب در میگرن) را مسدود می‌کنند و بسیار موثر و با عوارض جانبی کم هستند.

درمان میگرن در خانه

بهترین روش درمان خانگی میگرن شامل کنترل سبک زندگی و پرهیز از محرک‌ها در مدیریت بلندمدت است. این بخش کاملاً در کنترل خود شماست.

• پاسخ به «برای درمان میگرن چه بخوریم؟»:
  • وعده‌های غذایی منظم: هرگز وعده‌های غذایی را حذف نکنید تا از افت قند خون جلوگیری کنید.
  • هیدراتاسیون: در طول روز به مقدار فراوان آب بنوشید.
  • شناسایی محرک‌های غذایی: با استفاده از دفترچه یادداشت، غذاهایی که باعث شروع حمله در شما می‌شوند را شناسایی و از آن‌ها پرهیز کنید.
• خواب منظم: هر شب سر یک ساعت مشخص بخوابید و هر صبح سر یک ساعت مشخص بیدار شوید، حتی در روزهای تعطیل.
• مدیریت استرس: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق را یاد بگیرید و به طور منظم تمرین کنید.
• ورزش هوازی منظم: ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی تند، شنا یا دوچرخه‌سواری (حداقل ۳ بار در هفته) می‌تواند به کاهش تعداد و شدت حملات میگرن کمک کند.

هدف درمانی	نوع درمان	مثال‌های رایج
متوقف کردن حمله فعلی	درمان حاد (Abortive)	مسکن‌ها (ایبوپروفن)، تریپتان‌ها (سوماتریپتان)، داروهای ضدتهوع
کاهش تعداد و شدت حملات	درمان پیشگیرانه (Preventive)	داروهای روزانه (پروپرانولول)، تزریق بوتاکس، آنتی‌بادی‌های CGRP
تقویت اثربخشی درمان‌ها	سبک زندگی و درمان خانگی	خواب منظم، مدیریت استرس، رژیم غذایی حذفی، ورزش هوازی

میگرن در بارداری

میگرن در بارداری یک موضوع بسیار مهم و پر از دغدغه است. خبر خوب این است که برای حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از خانم‌ها، حملات میگرن در سه ماهه دوم و سوم بارداری به دلیل افزایش و ثبات سطح استروژن، به طور چشمگیری بهبود می‌یابد یا حتی به طور کامل متوقف می‌شود. با این حال، در سه ماهه اول، ممکن است حملات به دلیل نوسانات شدید هورمونی، بدتر شوند. چالش اصلی در این دوران، محدودیت شدید در استفاده از داروهاست.

راهکارهای ایمن:

• تمرکز بر روش‌های غیردارویی: در دوران بارداری، خط اول درمان باید روش‌های غیردارویی باشد. این شامل استراحت کافی، مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی، حفظ آب بدن، وعده‌های غذایی منظم و استفاده از کمپرس سرد است.
• درمان‌های دارویی مجاز: مصرف بسیاری از داروهای رایج میگرن، به خصوص تریپتان‌ها و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن) در بارداری ممنوع یا محدود است. استامینوفن معمولاً به عنوان ایمن‌ترین مسکن در نظر گرفته می‌شود، اما حتی مصرف آن نیز باید با کمترین دوز موثر و پس از مشورت با پزشک باشد. در موارد شدید، پزشک متخصص ممکن است داروهای خاص و ایمن‌تری را تجویز کند.

هشدار جدی از طرف وی مام: هرگز و تحت هیچ شرایطی در دوران بارداری خودسرانه دارو مصرف نکنید. مدیریت میگرن در این دوره نیازمند یک برنامه درمانی دقیق و شخصی‌سازی شده توسط پزشک است. اگر از میگرن رنج می‌برید و قصد بارداری دارید یا باردار هستید، بهترین و ایمن‌ترین اقدام، دریافت یک ویزیت آنلاین برای دردهای دوران بارداری است. یک متخصص می‌تواند با ارزیابی شرایط شما، ایمن‌ترین و موثرترین راهکارها را برای حفظ سلامت شما و جنینتان ارائه دهد.

میگرن در کودکان و نوجوانان

بله، کودکان و نوجوانان نیز می‌توانند به میگرن مبتلا شوند. تشخیص میگرن در کودکان گاهی دشوار است، زیرا علائم آن‌ها می‌تواند با بزرگسالان متفاوت باشد:

• حملات کوتاه‌تر: حمله میگرن در یک کودک ممکن است فقط یک یا دو ساعت طول بکشد.
• درد دوطرفه: برخلاف بزرگسالان، درد در کودکان اغلب در دو طرف سر و در ناحیه پیشانی است.
• علائم گوارشی غالب: تهوع، استفراغ و درد شکم ممکن است علامت اصلی باشد و سردرد در درجه دوم اهمیت قرار داشته باشد (که به آن میگرن شکمی می‌گویند).

در میگرن در نوجوانان، الگوها بیشتر شبیه به بزرگسالان می‌شود و تغییرات هورمونی دوران بلوغ، به خصوص در دختران، می‌تواند باعث شروع یا تشدید حملات شود. مدیریت میگرن در این سنین بر پایه آموزش در مورد سبک زندگی سالم (خواب کافی، تغذیه مناسب، مدیریت استرس تحصیلی) و استفاده از درمان‌های دارویی ایمن و مناسب سن آن‌ها متمرکز است.

اگر به دنبال راهی طبیعی برای کاهش دردهای میگرنی هستید، مطالعه‌ی مقاله‌ی بهترین دمنوش برای میگرن می‌تواند به شما در انتخاب دمنوش‌های مؤثر و آرام‌بخش کمک کند.

کلام آخر ویمام

در این راهنمای جامع، تلاش کردیم به این سوال مهم پاسخ دهیم که میگرن بر اثر چیست. دیدیم که میگرن یک بیماری عصبی واقعی با ریشه‌های قوی ژنتیکی است، نه یک ضعف شخصیتی یا یک بهانه برای فرار از مسئولیت‌ها. این بیماری نتیجه یک مغز حساس و بیش‌فعال است که به محرک‌های خاصی واکنش نشان داده و یک آبشار التهابی دردناک را آغاز می‌کند. مهم‌ترین پیام این مقاله این است: شما می‌توانید کنترل زندگی خود را از میگرن پس بگیرید.

مدیریت موفق میگرن یک فرآیند مشارکتی و فعالانه بین شما و پزشکتان است. این فرآیند با شناخت دقیق بیماری، شناسایی محرک‌های شخصی از طریق ثبت وقایع روزانه، و پایبندی به یک برنامه درمانی جامع که شامل تغییرات سبک زندگی و در صورت لزوم، درمان‌های دارویی حاد و پیشگیرانه است، به نتیجه می‌رسد. به بدن خود گوش دهید، به الگوهای سردردتان توجه کنید و از درخواست کمک تخصصی نترسید. به یاد داشته باشید که زندگی با درد مداوم، یک تقدیر نیست. با رویکرد صحیح، می‌توانید فرکانس و شدت حملات را به طور چشمگیری کاهش داده و کیفیت زندگی خود را به طور قابل توجهی بهبود بخشید. تیم متخصصان وی مام همیشه در کنار شماست تا با ارائه مشاوره و پشتیبانی، به خصوص در دوران حساس بارداری، به شما در این مسیر کمک کند.

آیا میگرن خطرناک است و می‌تواند باعث سکته مغزی شود؟

اگرچه میگرن، به خصوص میگرن با آئورا، ریسک سکته مغزی را به میزان بسیار کمی افزایش می‌دهد، اما به خودی خود یک بیماری خطرناک و کشنده محسوب نمی‌شود. مدیریت صحیح و کنترل عوامل خطر مانند فشار خون، این ریسک را به حداقل می‌رساند.

چقدر طول می‌کشد تا یک حمله میگرن تمام شود؟

یک حمله میگرن معمولاً بین ۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد. اگر سردرد شما بیش از ۷۲ ساعت به طور مداوم ادامه داشت، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است دچار وضعیتی به نام «استاتوس میگرنوسوس» شده باشید.

آیا تغییرات آب و هوا واقعا می‌تواند باعث شروع میگرن شود؟

بله، برای بسیاری از افراد، تغییرات ناگهانی در فشار بارومتریک، رطوبت و دمای هوا یکی از قوی‌ترین محرک‌ها برای شروع حمله میگرن است. این یک پدیده کاملاً واقعی و تایید شده است که به حساسیت مغز میگرنی به تغییرات محیطی مربوط می‌شود.

برای حالت تهوع شدید در زمان حمله میگرن چه کار کنم؟

برای کنترل تهوع، می‌توانید از دمنوش زنجبیل استفاده کنید. همچنین، پزشک می‌تواند داروهای ضدتهوع موثری را برای شما تجویز کند که نه تنها تهوع را کنترل می‌کنند، بلکه به جذب بهتر داروهای سردرد نیز کمک می‌نمایند. استراحت در یک اتاق خنک و تاریک نیز می‌تواند مفید باشد.

آیا میگرن با افزایش سن بهتر یا بدتر می‌شود؟

الگوی میگرن در طول زندگی تغییر می‌کند. در بسیاری از خانم‌ها، میگرن پس از یائسگی به دلیل ثبات هورمونی بهبود می‌یابد. در برخی افراد نیز با افزایش سن، شدت درد کاهش یافته اما علائم دیگری مانند سرگیجه (میگرن دهلیزی) ممکن است غالب شوند.

آیا می‌توانم برای تسکین درد میگرن از مسکن‌های معمولی استفاده کنم؟

بله، برای حملات میگرن خفیف تا متوسط، مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند موثر باشند. با این حال، اگر این داروها موثر نبودند یا شما به طور مکرر از آن‌ها استفاده می‌کنید، حتماً باید برای دریافت درمان‌های تخصصی‌تر به پزشک مراجعه کنید.

منبع: mayoclinic , my.clevelandclinic