خواب سنگین و سخت بیدار شدن نوزاد نشانه چیست؟ | از دلایل طبیعی تا علائم خطرناک
- نویسنده: دکتر حامد دلجوئی
- انتشار:
- بدون نظر
- بروزرسانی: 4 روز پیش
شاید تا همین چند وقت پیش، بزرگترین آرزوی شما این بود که نوزادتان کمی بیشتر و آرامتر بخوابد. اما حالا که با یک کوچولوی خوشخواب طرف هستید که ساعتها در خواب عمیق فرو رفته، نگرانی جدیدی جایگزین خستگی شده است: “چرا اینقدر سنگین میخوابد؟ آیا این طبیعی است؟”. اگر این سوالات ذهن شما را درگیر کرده، به شما اطمینان میدهیم که تنها نیستید. در این راهنمای جامع از وبسایت «وی مام»، ما دقیقاً به همین دغدغه مهم میپردازیم. میخواهیم با هم مرز باریک بین یک خواب عمیق و سالم را با یک خوابآلودگی نگرانکننده روشن کنیم. با ما همراه باشید تا به صورت کامل علت سخت بیدار شدن نوزاد از خواب را بررسی کرده و ابزارهای لازم برای ارزیابی وضعیت دلبندتان با اطمینان خاطر را در اختیارتان قرار دهیم.
خواب سنگین نوزاد نشانه چیست؟ مرز بین خواب طبیعی و رخوت
در پاسخ باید بگوییم، خواب سنگین در نوزادان، به خصوص در چند ماه اول زندگی، در اکثر موارد نه تنها طبیعی بلکه نشانهای از رشد سالم و تکامل سریع مغز است. اما این خواب سنگین باید با یک الگوی سالم همراه باشد؛ یعنی نوزاد در فواصل زمانی مناسب (هر ۲ تا ۴ ساعت) به طور طبیعی یا با کمی تحریک بیدار شود، با اشتها شیر بخورد و دوباره به خواب رود. تفاوت کلیدی بین این حالت با وضعیت نگرانکننده، در مفهوم “رخوت” یا بیحالی نهفته است.
چرا این تمایز اهمیت دارد؟ زیرا درک تفاوت بین یک نوزاد “خوشخواب” و یک نوزاد “بیحال” اولین و مهمترین گام در شناسایی مشکلات احتمالی پزشکی است. یک نوزاد خوشخواب در حال رشد و استراحت است، در حالی که یک نوزاد بیحال ممکن است در حال ارسال سیگنال کمک باشد.
چرا نوزادان اینقدر زیاد میخوابند؟
یک نوزاد تازه متولد شده، یک کارخانه رشد ۲۴ ساعته است. او در خارج از رحم، همان رشد انفجاری مغز و بدن را که در سه ماهه سوم بارداری داشت، ادامه میدهد. این فرآیند عظیم، به انرژی فوقالعادهای نیاز دارد و خواب، ابزار اصلی بدن برای تامین این انرژی و مدیریت این پروژه بزرگ است.
- رشد مغز: در سال اول زندگی، مغز کودک بیش از دو برابر میشود. بخش عظیمی از این فرآیند، از جمله ایجاد اتصالات حیاتی بین نورونها، در هنگام خواب، به ویژه خواب عمیق، اتفاق میافتد.
- ترمیم و رشد فیزیکی: هورمون رشد انسانی (HGH) به طور عمده در طول خواب عمیق ترشح میشود. این هورمون برای رشد استخوانها، عضلات و ترمیم بافتهای بدن ضروری است.
- پردازش اطلاعات: مغز نوزاد مانند یک اسفنج، در ساعات بیداری در حال جذب اطلاعات از محیط اطراف است. خواب، به خصوص فاز خواب سبک (REM)، زمانی است که مغز این اطلاعات را پردازش، دستهبندی و ذخیره میکند.
به طور متوسط، یک نوزاد تازه متولد شده ممکن است ۱۶ تا ۲۰ ساعت در شبانهروز بخوابد. این خواب به صورت تکهتکه و در بازههای ۱ تا ۴ ساعته است و هنوز الگوی شب و روز مشخصی ندارد.
خواب عمیق در مقابل رخوت
اینجا نقطه کلیدی بحث ماست. چگونه این دو را از هم تشخیص دهیم؟
- نوزاد با خواب عمیق طبیعی:
- بین فواصل خواب، دورههای بیداری فعال دارد.
- وقتی بیدار میشود، هوشیار است، چشمهایش را باز میکند و به اطراف نگاه میکند.
- با قدرت و اشتها سینه مادر یا شیشه شیر را میگیرد و به طور موثر میمکد.
- پس از بیدار شدن، گریه قوی و پرانرژی دارد.
- قوام بدنی (تونوس عضلانی) خوبی دارد و وقتی او را در آغوش میگیرید، بدنش شل و وارفته نیست.
- نوزاد دچار رخوت یا بیحالی:
- بیدار کردن او بسیار دشوار است و به نظر میرسد علاقهای به بیدار شدن ندارد.
- حتی وقتی بیدار میشود، چشمانش را به سختی باز نگه میدارد و گیج به نظر میرسد.
- علاقهای به شیر خوردن نشان نمیدهد یا مکیدن او بسیار ضعیف و بیاثر است و زود خسته میشود.
- گریهاش ضعیف، نالهمانند یا بسیار کمجان است.
- بدنش کاملاً شل و وارفته است، مانند یک عروسک پارچهای.
سناریوی عملی ویمام: تصور کنید نوزاد شما ۴ ساعت متوالی خوابیده است. شما او را برای شیر دادن بلند میکنید. در حالت طبیعی، ممکن است کمی غر بزند، اما با نوازش و صحبت، چشمانش را باز میکند، به دنبال سینه میگردد و با ولع شروع به خوردن میکند. در حالت رخوت، شما او را بلند میکنید، بدنش کاملاً شل است، چشمانش را به سختی باز میکند و به تحریک شما پاسخ نمیدهد. حتی اگر سینه را در دهانش بگذارید، یا نمیگیرد یا چند مک ضعیف میزند و دوباره به خواب میرود. این تفاوت، همان پرچم قرمز است.
در برخی شرایط لازم است کودک حتی در خواب عمیق بهدلایل پزشکی یا تغذیهای بیدار شود. آشنایی با روشهای بیدار کردن نوزاد در این موارد اهمیت زیادی دارد.
علت بیدار نشدن نوزاد در شب برای شیر: آیا طبیعی است؟

در پاسخ باید بگوییم، بیدار نشدن نوزاد برای شیر در شب، به خصوص در چند هفته اول پس از تولد، معمولاً طبیعی نیست و نیازمند اقدام فعال از سوی والدین است. اگرچه ممکن است داشتن یک نوزاد “خوشخواب” که شبها بیدار نمیشود وسوسهانگیز به نظر برسد، اما این امر میتواند منجر به مشکلات جدی مانند کاهش وزن، کمآبی و تشدید زردی شود.
چرا این موضوع اینقدر حیاتی است؟ زیرا در هفتههای ابتدایی، معده نوزاد بسیار کوچک است و ذخایر انرژی محدودی دارد. او برای حفظ سطح قند خون، تامین آب بدن و دریافت کالری کافی برای وزنگیری، به تغذیه مکرر (حداقل هر ۲ تا ۳ ساعت یکبار) نیاز دارد.
چرا تغذیه مکرر در هفتههای اول اینقدر مهم است؟
- جلوگیری از افت قند خون (هیپوگلیسمی): مغز نوزاد برای عملکرد صحیح به گلوکز نیاز دارد. فواصل طولانی بین وعدههای غذایی میتواند باعث افت خطرناک قند خون شود که خود منجر به بیحالی بیشتر و ایجاد یک چرخه معیوب میشود.
- تامین آب بدن (هیدراتاسیون): شیر مادر یا شیر خشک، تنها منبع مایعات برای نوزاد است. نخوردن شیر برای ساعات طولانی میتواند به سرعت منجر به کمآبی بدن شود که علائم آن شامل کاهش تعداد پوشکهای خیس، خشکی دهان و فرورفتگی ملاج (نقطه نرم روی سر) است.
- مدیریت زردی (Jaundice): تغذیه مکرر به کارکرد بهتر رودهها و دفع بیلیروبین (عامل زردی) از طریق مدفوع کمک میکند. خوابآلودگی خود یکی از علائم زردی است و اگر نوزاد به دلیل زردی خوابآلود باشد و شیر نخورد، زردی او تشدید خواهد شد.
- افزایش وزن مناسب: نوزادان در روزهای اول پس از تولد مقداری از وزن خود را از دست میدهند و انتظار میرود طی ۱۰ تا ۱۴ روز به وزن تولد خود بازگردند. این هدف تنها با تغذیه مکرر و موثر محقق میشود.
باورهای رایج در مقابل دیدگاه علمی
- باور رایج در فرومهایی مانند نینیسایت: “خوش به حالت! بچه من یکسره بیداره. بذار بخوابه، گشنه بشه خودش بیدار میشه.”
- دیدگاه علمی و تخصصی ویمام: این باور میتواند بسیار خطرناک باشد. یک نوزاد تازه متولد شده، به خصوص نوزادانی که زردی دارند یا کمی زودتر به دنیا آمدهاند، ممکن است آنقدر انرژی نداشته باشند که گرسنگی خود را با گریه اعلام کنند. آنها به جای بیدار شدن، ممکن است با خوابیدن بیشتر، انرژی خود را ذخیره کنند که این امر آنها را در معرض خطرات ذکر شده قرار میدهد. قانون کلی این است: هرگز اجازه ندهید یک نوزاد زیر دو هفته، بیش از ۴ ساعت بدون غذا بماند.
تاثیر بر شیر مادر
برای مادرانی که با شیر خود نوزاد را تغذیه میکنند، این موضوع اهمیت دوچندان دارد. تولید شیر بر اساس قانون عرضه و تقاضا عمل میکند. مکیدن مکرر نوزاد، سیگنالهای لازم را به بدن مادر برای تولید شیر بیشتر ارسال میکند. اگر نوزاد برای ساعات طولانی شیر نخورد، بدن مادر این پیام را دریافت میکند که نیاز به تولید شیر کمتری است و این میتواند به تدریج منجر به کاهش ذخیره شیر مادر شود.
از چه زمانی میتوان اجازه داد نوزاد طولانیتر بخوابد؟
این یک نقطه عطف هیجانانگیز برای والدین خسته است! به طور کلی، پس از اینکه نوزاد:
- به وزن تولد خود رسیده و روند وزنگیری او توسط پزشک تایید شده است.
- هیچ مشکل پزشکی خاصی (مانند زردی شدید) ندارد.
- حداقل یک ماه سن دارد.
میتوانید به تدریج اجازه دهید که فواصل خواب شبانه او طولانیتر شود. در این مرحله، میتوانید منتظر بمانید تا خود نوزاد برای شیر بیدار شود، حتی اگر این فاصله به ۴ یا ۵ ساعت هم برسد. اما این گذار حتماً باید با نظارت بر وزنگیری و تعداد پوشکهای خیس و با مشورت پزشک اطفال انجام شود.
خواب زیاد نوزاد خطرناک است؟ علائم هشداری که باید جدی بگیرید

در پاسخ باید بگوییم، بله، در برخی شرایط خواب زیاد نوزاد میتواند یک علامت خطرناک و نشاندهنده یک مشکل پزشکی زمینهای باشد. همانطور که توضیح دادیم، مرز بین خواب سالم و رخوت، در واکنش نوزاد به محیط و توانایی او برای تغذیه موثر نهفته است. اگر سخت بیدار شدن نوزاد با علائم دیگری همراه باشد، باید آن را به عنوان یک “پرچم قرمز” جدی تلقی کرده و فوراً به دنبال ارزیابی پزشکی باشید.
این بخش از مقاله برای ترساندن شما طراحی نشده، بلکه هدف آن توانمندسازی شما برای تشخیص به موقع علائم هشداردهنده است. به یاد داشته باشید، غریزه والدین یک ابزار تشخیصی قدرتمند است. اگر احساس میکنید چیزی درست نیست، به احتمال زیاد حق با شماست.
زردی (Jaundice)
زردی فیزیولوژیک در نوزادان شایع است، اما سطوح بسیار بالای بیلیروبین (مادهای که باعث زردی میشود) میتواند سمی باشد و از سد خونی-مغزی عبور کرده و به مغز آسیب برساند. یکی از اولین و مهمترین علائم زردی شدید، خوابآلودگی و بیحالی است.
- چرا این اتفاق میافتد؟ بیلیروبین بالا مانند یک داروی آرامبخش عمل میکند و باعث میشود نوزاد بیحال شده و به سختی بیدار شود.
- چرخه معیوب: نوزاد خوابآلود شیر نمیخورد. شیر نخوردن باعث کمآبی و کاهش حرکات روده میشود. این امر دفع بیلیروبین از بدن را کند کرده و باعث تشدید زردی میشود.
- چه باید کرد؟ اگر پوست یا سفیدی چشم نوزاد شما زرد به نظر میرسد و همزمان به سختی بیدار میشود، این یک اورژانس پزشکی نیست، اما نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
عفونتها (Infections)
سیستم ایمنی نوزاد هنوز در حال تکامل است و او را در برابر عفونتها آسیبپذیرتر میکند. وقتی بدن نوزاد با یک عامل بیماریزا (باکتری یا ویروس) مبارزه میکند، تمام انرژی خود را صرف این مبارزه میکند که نتیجه آن خوابآلودگی و بیحالی شدید است.
- علائم همراه: خوابآلودگی ناشی از عفونت معمولاً با علائم دیگری همراه است:
- تب: دمای رکتال (مقعدی) بالای ۳۸ درجه سانتیگراد در یک نوزاد زیر سه ماه، یک اورژانس پزشکی است.
- دمای پایین بدن: گاهی در نوزادان، عفونت به جای تب، خود را با دمای پایینتر از حد طبیعی (زیر ۳۶.۵ درجه) نشان میدهد.
- تغییر در رنگ پوست: رنگپریدگی، لکهلکه شدن پوست یا کبودی.
- مشکلات تنفسی: تنفس سریع، ناله کردن یا توقفهای تنفسی.
- تحریکپذیری شدید: وقتی بیدار است، به شدت بیقرار و ناآرام است.
کمآبی بدن (Dehydration) و قند خون پایین
این دو مورد ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر و با تغذیه ناکافی دارند. همانطور که قبلاً اشاره شد، اگر نوزاد به هر دلیلی (مثلاً زردی یا عفونت) شیر کافی نخورد، به سرعت دچار کمآبی و افت قند خون میشود.
- علائم کلیدی کمآبی:
- کاهش تعداد پوشکهای خیس (کمتر از ۶ پوشک خیس در ۲۴ ساعت پس از روز پنجم تولد).
- ادرار زرد تیره و با بوی تند.
- خشکی دهان و لبها.
- گریه بدون اشک (در نوزادان بزرگتر).
- چشمان گود رفته.
- فرورفتگی نقطه نرم روی سر (ملاج).
اگر متوجه هر یک از این علائم هشداردهنده شدید، بسیار مهم است که آرامش خود را حفظ کرده اما سریعاً اقدام کنید. این شرایط، به ویژه در نوزادان کوچک، میتواند به سرعت پیشرفت کند. در چنین مواقعی، تردید جایز نیست و دریافت یک مشاوره فوری پزشکی کودکان میتواند راهگشای شما برای تصمیمگیری صحیح و اقدام به موقع باشد.
گاهی زود بیدار شدن نوزادان در صبح بهخاطر برهم خوردن چرخه خواب شبانه است، بهخصوص اگر خواب شب کودک بسیار سنگین و عمیق باشد.
جدول راهنمای تشخیص سریع
برای کمک به شما در ارزیابی وضعیت، جدول زیر تفاوتهای کلیدی بین یک نوزاد خوشخواب و یک نوزاد بیحال را خلاصه میکند:
| ویژگی | خواب عمیق طبیعی | خوابآلودگی نگرانکننده (رخوت) |
|---|---|---|
| واکنش به تحریک | با تلاشهای ملایم (مثل تعویض پوشک) بیدار شده و برای شیر خوردن هوشیار و فعال میشود. | به سختی بیدار میشود، یا پس از بیداری همچنان گیج، بیعلاقه و ناتوان در مکیدن موثر است. |
| تونوس عضلانی (قوام بدن) | بدن در آغوش گرفتن، قوام طبیعی و مقاومت کمی دارد. | بدن کاملاً شل و وارفته به نظر میرسد (مانند یک عروسک پارچهای). |
| صدای گریه | در صورت نیاز، قوی و پرانرژی است. | ضعیف، نالهمانند، یا بسیار کمجان و بیرمق است. |
چگونه نوزادی که سخت بیدار میشود را برای شیر خوردن فعال کنیم؟
در پاسخ باید بگوییم، بیدار کردن یک نوزاد خوابآلود باید با مجموعهای از تکنیکهای گام به گام و با رعایت اصل “از ملایم به قوی” انجام شود. هدف، فعال کردن حواس نوزاد به آرامی است، نه اینکه او را با یک شوک ناگهانی بترسانیم. این روشها به شما کمک میکنند تا نوزادتان را به اندازه کافی برای یک تغذیه کامل و موثر هوشیار کنید.
قبل از شروع، به یاد داشته باشید که صبر و آرامش شما کلیدی است. این فرآیند ممکن است چند دقیقه طول بکشد. اگر شما مضطرب باشید، این حس به نوزاد نیز منتقل میشود.
تکنیکهای گام به گام برای بیدار کردن نوزاد
این روشها را به ترتیب از شماره ۱ شروع کنید و اگر پاسخ نگرفتید، به مرحله بعد بروید.
- تغییر محیط (تحریک حواس از راه دور):
- باز کردن قنداق یا لباسها: اولین و یکی از موثرترین کارها، باز کردن قنداق یا کم کردن لباسهای نوزاد است. احساس خنکی ملایم هوا روی پوست، اغلب برای بیدار کردن او کافی است.
- افزایش نور محیط: پردهها را کنار بزنید یا چراغ اتاق را روشن کنید. تغییر ناگهانی نور میتواند به تنظیم مجدد ساعت داخلی او کمک کند.
- صحبت کردن و خواندن: با صدای عادی و واضح با او صحبت کنید. نامش را صدا بزنید. برایش شعر یا آواز بخوانید. صدای شما برای او آشنا و جالب است.
- تحریک لمسی ملایم:
- نوازش و ماساژ: به آرامی پشت، دستها و پاهای او را ماساژ دهید. کف پاهای او را با انگشت شست خود به صورت دایرهای مالش دهید.
- تغییر پوزیشن: نوزاد را به حالت نشسته در آغوش خود درآورید یا او را روی شانه خود بگذارید و به آرامی پشتش را بمالید (برای آروغ زدن). این تغییر وضعیت میتواند او را هوشیارتر کند.
- تعویض پوشک: این کار معمولاً یک محرک بسیار قوی است! تماس دستمال مرطوب با پوست و جابجایی پاها، اکثر نوزادان خوابآلود را بیدار میکند.
- روشهای تحریک قویتر (در صورت عدم پاسخ به موارد بالا):
- استفاده از پارچه مرطوب: یک پارچه نرم را با آب خنک (نه سرد و یخی) کمی مرطوب کرده و به آرامی روی پیشانی، گونهها یا گردن نوزاد بکشید. این شوک ملایم معمولاً بسیار کارساز است.
- حمام دادن: اگر هیچ روشی جواب نداد و زمان زیادی از آخرین تغذیه گذشته است، یک حمام کوتاه با آب ولرم میتواند نوزاد را کاملاً هوشیار کند.
کارهایی که هرگز نباید انجام دهید
ایمنی نوزاد شما در اولویت مطلق قرار دارد. تحت هیچ شرایطی برای بیدار کردن نوزاد، کارهای زیر را انجام ندهید:
- تکان دادن شدید نوزاد: این خطرناکترین کاری است که میتوانید انجام دهید. تکان دادن شدید میتواند باعث آسیب مغزی جدی و دائمی شود که به آن سندروم کودک تکانخورده (Shaken Baby Syndrome) میگویند.
- فریاد زدن یا ایجاد صداهای بسیار بلند و ناگهانی: این کار باعث ترس شدید نوزاد میشود.
- استفاده از آب سرد یا یخ: این کار باعث شوک دمایی شده و خطرناک است.
چه زمانی باید تلاش را متوقف کرده و فوراً کمک بخواهید؟
اگر شما تمام روشهای ایمن بالا را امتحان کردهاید و نوزاد شما همچنان:
- کاملاً بیحال و شل است.
- به هیچ یک از تحریکها پاسخ نمیدهد.
- پس از بیدار شدن، توانایی مکیدن موثر را ندارد.
این یک اورژانس پزشکی است. در این حالت دیگر برای بیدار کردن او تلاش نکنید و فوراً با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید یا خود را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید.
این مشکل دقیقا نقطه مقابل خواب سبک و بیدار شدنهای مکرر است. اگر میخواهید با دلایل و راهکارهای درمانی آن مشکل شایعتر هم آشنا شوید، به مقاله جامع ما یعنی درمان قطعی خواب سبک کودک و بیدار شدنهای مکرر مراجعه کنید.
کلام آخر ویمام
در پایان این بررسی جامع، میخواهیم روی مهمترین نکته تاکید کنیم: به غریزه خود به عنوان یک پدر یا مادر اعتماد کنید. شما فرزند خود را بهتر از هرکس دیگری میشناسید. خواب عمیق و طولانی در یک نوزاد سالم که به خوبی وزن میگیرد و در زمان بیداری هوشیار است، یک نعمت و نشانه رشد است. اما اگر علت سخت بیدار شدن نوزاد از خواب شما با بیحالی، کاهش اشتها، ضعف در مکیدن یا هر یک از علائم خطری که برشمردیم همراه باشد، دیگر یک موضوع ساده نیست و نباید نادیده گرفته شود. «وی مام» به شما یادآوری میکند که شما بهترین ارزیاب سلامت دلبندتان هستید. در دنیای مراقبت از نوزاد، احتیاط بیش از حد هرگز اشتباه نیست. در صورت وجود کوچکترین شک و تردید، اقدام سریع و مشورت با پزشک، همیشه بهترین، هوشمندانهترین و امنترین انتخاب برای حفظ سلامت ارزشمندترین دارایی شماست.
یک نوزاد خوشخواب به راحتی برای شیر خوردن بیدار میشود، تغذیه موثر دارد و در زمان بیداری هوشیار است. اما یک نوزاد بیحال به سختی بیدار میشود، بدنی شل دارد، علاقهای به شیر خوردن نشان نمیدهد و گریههای ضعیفی دارد.
بله، به خصوص در ۴ تا ۶ هفته اول زندگی. نوزادان تازه متولد شده باید حداقل هر ۳ تا ۴ ساعت یکبار برای جلوگیری از افت قند خون، کمآبی و کاهش وزن، بیدار شده و تغذیه شوند.
بله، خوابآلودگی یکی از عوارض جانبی شایع و طبیعی واکسیناسیون است. این حالت معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف میشود. تا زمانی که نوزاد علائم خطر دیگری نداشته باشد، جای نگرانی نیست.
در دو هفته اول، نباید اجازه داد نوزاد بیش از ۴ ساعت متوالی بخوابد. پس از اینکه نوزاد به وزن تولد خود رسید و روند رشد مناسبی داشت، میتوان با مشورت پزشک به تدریج این فاصله را افزایش داد.
معمولاً وزنگیری خوب نشانه مثبتی است. اما اگر خواب زیاد با تغییر ناگهانی در رفتار، بیحالی شدید یا سایر علائم خطر (مانند تب یا مشکلات تنفسی) همراه باشد، حتی با وجود وزنگیری خوب، نیاز به بررسی پزشکی دارد.
روشهای ایمن شامل کم کردن لباس، افزایش نور اتاق، تعویض پوشک، ماساژ کف پا و صحبت کردن با اوست. هرگز نباید نوزاد را به شدت تکان دهید. اگر به تحریکات پاسخ نداد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تفاوت بین یک نوزاد 'خوشخواب' با یک نوزاد بیحال و خوابآلود چیست؟
نوزاد من شبها برای شیر بیدار نمیشود، آیا باید او را بیدار کنم؟
آیا واکسن میتواند باعث خواب زیاد و سنگین نوزاد شود؟
یک نوزاد تازه متولد شده حداکثر چند ساعت متوالی میتواند بخوابد؟
اگر نوزاد خوب وزن میگیرد، باز هم خواب زیاد او میتواند نگرانکننده باشد؟
برای بیدار کردن نوزاد خوابآلود چه روشهایی ایمن و موثر هستند؟
منبع: healthychildren
- دسته بندی: بیماریهای شایع کودکان, کودک و اطفال, مقالات
- برچسب: خواب نوزاد, مراقبت از نورادان, نوزادان