در سونوگرافی بارداری قرار جنین طولی است یعنی چه ؟ [+بهترین وضعیت جنین برای زایمان طبیعی از نظر متخصص زنان ]

یکی از جنبه‌های مهم در این دوران، وضعیت قرارگیری جنین در رحم مادر است. شاید شما هم به عنوان یک مادر باردار، بارها و بارها در مورد اصطلاحات قرار جنین طولی و اصطلاحاتی مانند پرزانتاسیون سفالیک به خصوص در سونوگرافی شنیده باشید و سوالات بسیاری در ذهنتان شکل گرفته باشد. آیا قرار جنین طولی طبیعی است؟ وضعیت سفالیک چه اهمیتی دارد؟ اگر موقعیت جنین مناسب نباشد، چه باید کرد؟

نگرانی در مورد وضعیت جنین کاملاً طبیعی است. خوشبختانه، در اکثر موارد، جنین به طور طبیعی در بهترین وضعیت جنین برای زایمان قرار می‌گیرد و جای هیچ گونه نگرانی نیست. اما آگاهی از انواع موقعیت‌های جنین و اهمیت هر کدام، می‌تواند به شما در داشتن یک بارداری آگاهانه و زایمان ایمن‌تر کمک کند.

در این مقاله جامع از وی مام، به موضوع قرار جنین طولی و پرزانتاسیون سفالیک قدم می‌گذاریم و به تمامی سوالات شما در این زمینه پاسخ خواهیم داد. به شما می گوییم قرار جنین طولی یعنی چه و معنی اصطلاح پرزانتاسیون سفالیک در سونوگرافی چیست و انواع موقعیت‌های جنین برای تولد و روش‌های تغییر وضعیت قرارگیری جنین، همه و همه را در این راهنمای کامل بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا با اطمینان خاطر بیشتری به استقبال لحظه شیرین دیدار فرزندتان بروید.

قرار جنین طولی چیست؟

برای درک قرار جنین طولی و پرزانتاسیون سفالیک، ابتدا باید بدانیم وضعیت قرارگیری جنین به چه معناست؟  وضعیت جنین یا نمای جنینی به موقعیت قرارگیری جنین در داخل رحم مادر اشاره دارد. متخصصان زنان و زایمان از این اصطلاحات برای توصیف موقعیت جنین و قسمتی از بدن او که ابتدا وارد کانال زایمان می‌شود، استفاده می‌کنند. دانستن وضعیت جنین برای پزشکان بسیار مهم است، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا تشخیص دهند که آیا زایمان طبیعی امکان‌پذیر است یا نیاز به سزارین وجود دارد.

حال به سراغ قرار جنین طولی می‌رویم. به زبان ساده، قرار جنین طولی است یعنی چه؟ وقتی می‌گوییم جنین در وضعیت طولی قرار دارد، منظورمان این است که ستون فقرات جنین با ستون فقرات مادر هم‌راستا است. تصور کنید که جنین و مادر هر دو به صورت عمودی دراز کشیده‌اند و ستون فقراتشان موازی یکدیگر قرار گرفته است. در قرار جنین طولی، سر جنین معمولاً در قسمت پایین رحم و نزدیک لگن مادر قرار می‌گیرد.

اما قرار جنین طولی سفالیک یعنی چه؟ اصطلاح سفالیک به سر جنین اشاره دارد. وقتی پزشکان می‌گویند پرزانتاسیون سفالیک، منظورشان این است که سر جنین به عنوان اولین قسمت بدن، وارد کانال زایمان می‌شود. بنابراین، قرار جنین طولی و پرزانتاسیون سفالیک هر دو یک معنا دارند و به این معنا هستند که جنین در وضعیت طولی قرار دارد و سرش به سمت پایین است، آماده برای ورود به لگن و شروع فرآیند زایمان.

در گزارش‌های سونوگرافی هم ممکن است با اصطلاح پرزانتاسیون سفالیک در سونوگرافی روبرو شوید. پس آموختیم که این اصطلاح به سادگی نشان می‌دهد که در زمان انجام سونوگرافی، وضعیت جنین طولی بوده و سر جنین به عنوان قسمت پیشرو، در موقعیت مناسب قرار داشته است. به عبارت دیگر، پرزانتاسیون سفالیک در سونوگرافی، خبر خوبی است که نشان می‌دهد جنین در موقعیت جنین طولی و مناسب برای زایمان طبیعی قرار دارد.

شما می‌توانید با انجام ورزش‌های خاصی به قرارگیری بهتر جنین در لگن کمک کنید. این ورزش‌ها همچنین به باز شدن لگن برای یک زایمان راحت‌تر کمک می‌کنند. برای یادگیری این حرکات، حتما مقاله ۷ ورزش موثر برای باز شدن لگن و زایمان طبیعی را ببینید.

چرا وضعیت سفالیک، بهترین وضعیت جنین برای زایمان است؟

حال که با مفهوم قرار جنین طولی و پرزانتاسیون سفالیک آشنا شدیم، سوال مهمی مطرح می‌شود: رایج‌ترین وضعیت جنین برای زایمان چیست؟ و چرا وضعیت سفالیک به عنوان بهترین وضعیت جنین برای زایمان شناخته می‌شود؟ 

پاسخ این سوال به مکانیسم طبیعی زایمان برمی‌گردد. وضعیت سفالیک یا همان قرار جنین طولی و سر در پایین، به این دلیل بهترین موقعیت جنین محسوب می‌شود که سر جنین، بزرگترین و سخت‌ترین قسمت بدن اوست. وقتی سر جنین ابتدا وارد کانال زایمان می‌شود، راه را برای عبور سایر قسمت‌های بدن هموار می‌کند. به عبارتی دیگر، سر جنین مانند یک اهرم عمل می‌کند و با باز کردن دهانه رحم و لگن مادر، فرآیند زایمان را تسهیل می‌کند.

وضعیت سفالیک نه تنها زایمان را آسان‌تر می‌کند، بلکه زایمان کم‌خطرتر را نیز به همراه دارد. وقتی جنین در وضعیت سر به پایین قرار دارد، احتمال بروز مشکلاتی مانند گیر کردن شانه‌ها یا افتادگی بند ناف به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که پزشکان و ماماها، وضعیت سفالیک را وضعیت ایده‌آل جنین برای زایمان می‌دانند و تلاش می‌کنند تا در صورت امکان، جنین در این موقعیت قرار بگیرد.

در مقابل، سایر موقعیت‌های جنین مانند وضعیت بریچ یا وضعیت عرضی، می‌توانند زایمان را دشوارتر و پرخطرتر کنند. در بخش‌های بعدی به طور مفصل به این موضوع خواهیم پرداخت. اما به طور خلاصه، می‌توان گفت که وضعیت سفالیک برای زایمان طبیعی بهترین موقعیت جنین برای تولد است. به همین دلیل است که وضعیت سفالیک، رایج‌ترین وضعیت جنین برای زایمان نیز محسوب می‌شود، زیرا طبیعت به گونه‌ای طراحی شده است که اکثر جنین‌ها به طور خودکار در این موقعیت قرار می‌گیرند.

مقایسه پرزانتاسیون سفالیک و بریچ

در بخش قبل، از مزایای وضعیت سفالیک برای زایمان گفتیم. اما در مقابل پرزانتاسیون سفالیک، پرزانتاسیون بریچ قرار دارد.اصطلاح قرار جنین طولی و پرزانتاسیون بریچ در سونو گرافی ، به وضعیتی اشاره دارد که جنین در وضعیت طولی قرار گرفته، اما به جای سر، باسن یا پاها به عنوان اولین قسمت بدن وارد کانال زایمان می‌شوند.

پرزانتاسیون بریچ انواع مختلفی دارد:

بریچ فرانک (Frank Breech): در این حالت، باسن جنین به سمت پایین است و پاها به سمت بالا و کنار سر جنین کشیده شده‌اند.
بریچ کامل (Complete Breech): در این حالت، باسن جنین به سمت پایین است، اما زانوها خم شده و پاها در کنار باسن قرار دارند.
بریچ پا (Footling Breech): در این حالت، یک یا هر دو پای جنین به سمت پایین هستند و به عنوان اولین قسمت بدن وارد کانال زایمان می‌شوند.

مقایسه پرزانتاسیون سفالیک و پرزانتاسیون بریچ از نظر زایمان طبیعی، تفاوت‌های چشمگیری را نشان می‌دهد. در پرزانتاسیون سفالیک، همانطور که گفتیم، سر جنین راه را برای سایر قسمت‌های بدن باز می‌کند و زایمان معمولاً به راحتی پیش می‌رود. اما در پرزانتاسیون بریچ، باسن یا پاها، که کوچکتر و نرم‌تر از سر هستند، ابتدا وارد کانال زایمان می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند گیر کردن سر جنین در لگن مادر شود.

به همین دلیل، زایمان بریچ معمولاً با خطرات بریچ بیشتری نسبت به زایمان سفالیک همراه است. احتمال آسیب به جنین، افتادگی بند ناف و نیاز به مداخلات پزشکی بیشتر در زایمان بریچ افزایش می‌یابد. به همین دلیل، در بسیاری از موارد پرزانتاسیون بریچ، پزشکان سزارین را به عنوان روش ایمن‌تر زایمان توصیه می‌کنند.

با این حال، در شرایط خاصی، ممکن است زایمان طبیعی در پرزانتاسیون بریچ امکان‌پذیر باشد. این شرایط شامل مواردی مانند بریچ فرانک، جنین با وزن متوسط، لگن مناسب مادر و حضور پزشک متخصص و مجرب است. اما حتی در این شرایط نیز، زایمان بریچ همچنان با ریسک بیشتری نسبت به زایمان سفالیک همراه است و تصمیم‌گیری در مورد روش زایمان باید با دقت و با در نظر گرفتن تمامی جوانب صورت گیرد. در نهایت، هدف اصلی، زایمان ایمن و حفظ سلامت مادر و نوزاد است.

جفت قدامی و خلفی چیستند و چه تاثیری بر وضعیت جنین دارند؟

در سونوگرافی‌های بارداری، ممکن است اصطلاحات جفت قدامی و جفت خلفی را نیز بشنوید. جفت خلفی و قدامی چیست؟ و آیا جفت قدامی یا جفت خلفی تاثیری بر وضعیت جنین دارند؟

به زبان ساده، جفت عضوی است که در دوران بارداری در رحم مادر تشکیل می‌شود و وظیفه تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را بر عهده دارد. موقعیت جفت در رحم مادر می‌تواند متفاوت باشد. اگر جفت در قسمت جلویی رحم (نزدیک شکم مادر) قرار گرفته باشد، به آن جفت قدامی می‌گویند. و اگر جفت در قسمت پشتی رحم (نزدیک ستون فقرات مادر) قرار گرفته باشد، به آن جفت خلفی می‌گویند.

حال سوال اینجاست که آیا پرزانتاسیون سفالیک و جفت قدامی یا پرزانتاسیون سفالیک و جفت خلفی تفاوتی با هم دارند و تاثیری بر روند زایمان دارند؟

به طور کلی، موقعیت جفت به تنهایی تاثیر مستقیمی بر وضعیت جنین و نوع زایمان ندارد. چه جفت قدامی باشد و چه جفت خلفی، جنین همچنان می‌تواند در وضعیت سفالیک قرار بگیرد و زایمان طبیعی به خوبی پیش برود. مهم‌ترین عامل در تعیین نوع زایمان، همچنان قرار جنین طولی سر در موقعیت سفالیک است.

با این حال، در برخی موارد نادر، جفت قدامی ممکن است باعث شود که حرکات جنین کمی کمتر احساس شود، به دلیل اینکه جفت به عنوان یک بالشتک بین جنین و شکم مادر قرار می‌گیرد. همچنین، در سونوگرافی‌های اولیه بارداری، جفت قدامی ممکن است دیدن جنین را کمی دشوارتر کند. اما این موارد تاثیر چندانی بر روند بارداری و زایمان ندارند.

 اگر در سونوگرافی خود با اصطلاحات جفت قدامی یا جفت خلفی مواجه شدید، نگران نباشید. موقعیت جفت یک موضوع طبیعی در بارداری است و به طور معمول تاثیری بر وضعیت جنین و زایمان و جفت ندارد. مهم‌ترین نکته این است که وضعیت جنین طولی و پرزانتاسیون سفالیک باشد، که نشان‌دهنده آمادگی جنین برای یک زایمان طبیعی است.

انواع موقعیت‌های جنین برای تولد و عوامل موثر بر آن

تا اینجا، بیشتر بر وضعیت سفالیک و بریچ تمرکز کردیم. اما انواع موقعیت‌های جنین برای تولد تنها به این دو مورد محدود نمی‌شود. علاوه بر وضعیت طولی که در آن ستون فقرات جنین و مادر هم‌راستا هستند، وضعیت عرضی و وضعیت مایل نیز وجود دارند.

در وضعیت عرضی، جنین به صورت افقی در رحم قرار می‌گیرد و ستون فقرات او عمود بر ستون فقرات مادر است. در وضعیت مایل، جنین به صورت مورب بین وضعیت طولی و عرضی قرار می‌گیرد. هم وضعیت عرضی و هم وضعیت مایل، معمولاً برای زایمان طبیعی مناسب نیستند و در اکثر موارد نیاز به سزارین وجود دارد.

علاوه بر وضعیت قرارگیری جنین که به آن « Fetal Lie» می گویند ، وضعیت بدنی جنین هم اهمیت دارد که به آن « Fetal Attitude» می گویند. وضعیت بدنی جنین به نحوه قرارگیری اندام‌های جنین در کنار یکدیگر اشاره دارد. وضعیت بدنی جنین ایده‌آل برای زایمان، حالتی است که در آن چانه جنین به سینه چسبیده، دست‌ها و پاها به سمت مرکز سینه جمع شده و بدن جنین به شکل خمیده و جمع و جور درآمده باشد. این وضعیت بدنی جنین به عبور راحت‌تر او از کانال زایمان کمک می‌کند.

به طور خلاصه انواع موقعیت جنین برای تولد شامل موارد زیر هستند :

انواع موقعیت‌های جنین:

1. موقعیت سفالیک (رأس‌به‌پایین): رایج‌ترین و ایده‌آل‌ترین حالت برای زایمان طبیعی که در آن سر جنین رو به پایین قرار دارد.
2. موقعیت بریچ (پا‌به‌پایین): در این حالت، پاها یا باسن جنین به سمت پایین است که می‌تواند زایمان طبیعی را دشوار کند. بریچ به سه نوع تقسیم می‌شود:
   • بریچ فرانک: باسن جنین پایین است و پاها به سمت بالا کشیده شده‌اند.
   • بریچ ناکامل: یک یا هر دو پای جنین خم شده‌اند و به سمت پایین قرار گرفته‌اند.
   • بریچ کامل: باسن پایین است و هر دو زانو خم شده‌اند.
3. موقعیت عرضی: جنین به‌صورت افقی در رحم قرار دارد که معمولاً نیاز به سزارین دارد.
4. موقعیت خلفی: سر جنین به سمت پایین است اما پشت او به ستون فقرات مادر چسبیده که ممکن است زایمان را طولانی‌تر و سخت‌تر کند.

وضعیت قرارگیری جنین در رحم مادر، تحت تاثیر عوامل موثر بر وضعیت جنین مختلفی قرار دارد. شکل رحم مادر، موقعیت جفت، چندقلویی (به دلیل فضای محدودتر)، حجم مایع آمنیوتیک و هفته‌های بارداری همگی می‌توانند بر وضعیت قرارگیری جنین تاثیرگذار باشند. به عنوان مثال، در هفته‌های ابتدایی بارداری، جنین فضای بیشتری برای حرکت دارد و ممکن است وضعیت جنین به طور مکرر تغییر کند. اما با نزدیک شدن به زمان زایمان، فضا محدودتر می‌شود و جنین معمولاً در وضعیت طولی و سفالیک تثبیت می‌شود.

قرار طولی بهترین حالت برای زایمان طبیعی است. اما گاهی اوقات سر جنین در وضعیت نامناسبی در لگن قرار می‌گیرد که به آن آسینکلیتیسم می‌گویند و می‌تواند زایمان را سخت کند. برای اینکه با این عارضه مهم آشنا شوید، مقاله آسینکلیتیسم جنین چیست و چه خطراتی دارد؟ را مطالعه کنید.

آیا پزشک می‌تواند قبل از تولد جنین را بر‌گرداند یا موقعیت او را تغییر ‌دهد؟

گاهی اوقات، جنین به طور طبیعی در وضعیت سفالیک قرار نمی‌گیرد. در این شرایط، سوال مهمی برای بسیاری از مادران باردار مطرح می‌شود: آیا پزشک می‌تواند قبل از تولد جنین را بر‌گرداند یا موقعیت او را تغییر ‌دهد؟ خوشبختانه، پاسخ مثبت است. روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به تغییر وضعیت جنین و برگرداندن او به وضعیت سفالیک کمک کند.

یکی از رایج‌ترین روش‌ها، چرخش خارجی سفالیک (ECV) است. در این روش غیرتهاجمی، پزشک با استفاده از دست‌های خود و با اعمال فشار ملایم بر روی شکم مادر، تلاش می‌کند تا جنین را برگرداند و به وضعیت سر به پایین هدایت کند. ECV معمولاً در هفته 36 تا 38 بارداری انجام می‌شود و در صورتی که جنین در وضعیت بریچ یا عرضی قرار داشته باشد، می‌تواند یک گزینه مناسب باشد.

علاوه بر ECV، تمرینات بارداری برای چرخش جنین نیز وجود دارد که مادران می‌توانند در خانه انجام دهند. این تمرینات شامل وضعیت‌های خاص بدن مانند قرار گرفتن روی دست‌ها و زانوها و حرکت دادن بدن به جلو و عقب، یا انجام حالت پل (دراز کشیدن به پشت و بالا بردن لگن) است. این تمرینات ممکن است به تغییر وضعیت جنین و تشویق او به چرخیدن به وضعیت سفالیک کمک کنند.

روش‌های دیگری مانند طب سوزنی برای جنین و تکنیک وبستر (نوعی درمان کایروپراکتیک) نیز به عنوان روش‌های مکمل برای تغییر وضعیت جنین مطرح شده‌اند. ادعا می‌شود که این روش‌ها با ریلکس کردن عضلات رحم و لگن مادر، می‌توانند به جنین کمک کنند تا راحت‌تر به وضعیت سفالیک تغییر مکان دهد.

مهم است به یاد داشته باشید که تغییر وضعیت جنین همیشه موفقیت‌آمیز نیست و باید تحت نظر پزشک انجام شود. پزشک شما با بررسی شرایط خاص شما و جنین، بهترین روش را برای برگرداندن جنین به وضعیت سفالیک توصیه خواهد کرد. هدف نهایی، اطمینان از زایمان ایمن و سالم برای شما و فرزند دلبندتان است.

وضعیت جنین یکی از فاکتورهای مهم برای شروع زایمان است. اما علائم دیگری هم وجود دارد که نشان می‌دهد زمان زایمان نزدیک است. برای اینکه با تمام این نشانه‌ها آشنا شوید، به مقاله علائم شروع زایمان غیر از درد و ترشح مراجعه کنید.

کلام آخر وی مام

در این مقاله جامع، به بررسی کامل قرار جنین طولی و پرزانتاسیون سفالیک پرداختیم و جنبه‌های مختلف آن را از تعریف و اهمیت گرفته تا انواع موقعیت‌ها و روش‌های تغییر وضعیت، مورد بحث قرار دادیم. امیدواریم اکنون با دیدی بازتر و اطلاعات کامل‌تر، به استقبال ادامه بارداری و لحظه دیدار فرزندتان بروید.

به یاد داشته باشید که در اکثر موارد، جای نگرانی نیست و جنین به طور طبیعی در وضعیت مناسب برای زایمان قرار می‌گیرد. اما پیگیری وضعیت جنین با پزشک و انجام معاینات منظم بارداری، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت هرگونه نگرانی در مورد وضعیت قرارگیری جنین، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما بهترین راهنما و همراه شما در این مسیر خواهد بود و با ارائه اطلاعات دقیق و راهکارهای مناسب، به شما در داشتن یک بارداری سالم و زایمان ایمن کمک خواهد کرد. با آرزوی سلامتی و شادی برای شما و فرزند دلبندتان!

سوالات متداول قرار جنین طولی

وضعیت قرارگیری جنین به چه معناست؟

وضعیت قرارگیری جنین به موقعیت قرار گرفتن جنین در رحم مادر اشاره دارد و به پزشکان کمک می‌کند تا روش زایمان مناسب را تعیین کنند.

رایج‌ترین وضعیت جنین برای زایمان چیست؟

رایج‌ترین وضعیت جنین برای زایمان، وضعیت سفالیک است که در آن سر جنین به سمت پایین و آماده ورود به لگن مادر است.

آیا پزشک می‌تواند قبل از تولد جنین را بر‌گرداند یا موقعیت او را تغییر ‌دهد؟

بله، روش‌هایی مانند چرخش خارجی سفالیک (ECV) و تمرینات بارداری وجود دارند که می‌توانند به تغییر وضعیت جنین و برگرداندن او به وضعیت سفالیک کمک کنند.

آیا قرار جنین طولی برای زایمان خوب است؟

بله، قرار جنین طولی به همراه پرزانتاسیون سفالیک، بهترین موقعیت جنین برای زایمان طبیعی است، زیرا زایمان را آسان‌تر و کم‌خطرتر می‌کند.

از چه هفته ای جنین باید طولی باشد؟

معمولاً از هفته 32 تا 36 بارداری، جنین به طور طبیعی در وضعیت طولی و سفالیک قرار می‌گیرد و برای زایمان آماده می‌شود.

اگر جنین طولی نباشد چه می شود؟

اگر وضعیت جنین طولی نباشد (مثلاً بریچ یا عرضی)، ممکن است زایمان طبیعی دشوارتر و پرخطرتر باشد و در بسیاری از موارد نیاز به سزارین باشد.

منیع : lancastergeneralhealth

دکتر محمد مهدی حسن زاده

من دکتر محمد مهدی حسن‌زاده هستم، داروساز و نویسنده مقالات علمی درباره داروها، تغذیه و سلامت مادر و کودک در وی‌مام.

عضو نظام پزشکی ایران (شماره نظام: د۳۱۶۵۸)

تحصیلاتم را در دانشگاه علوم پزشکی لرستان به پایان رسانده‌ام و بیش از ۸ سال است در حوزه دارو، سلامت و آموزش علم پزشکی فعالیت می‌کنم.
در وی‌مام تلاش می‌کنم محتوایی علمی، دقیق و در عین حال قابل‌درک برای عموم بنویسم تا به آگاهی و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر خانواده‌ها در زمینه مصرف دارو و مراقبت‌های دوران بارداری و کودکی کمک کنم.
هدف من این است که علم داروسازی و پزشکی را به زبانی ساده‌تر و کاربردی‌تر در اختیار مردم قرار دهم تا مسیر سلامت برای همه روشن‌تر و آگاهانه‌تر باشد.

کد نظام پزشکی د-31658

عضو رسمی انجمن داروسازان ایران