بارداری خارج از رحم: مثبت شدن بیبی چک تا ضخامت اندومتر
- نویسنده: دکتر محمد مهدی حسن زاده
- انتشار:
- بدون نظر
- بروزرسانی: 4 روز پیش
آیا میدونستید که بارداری خارج رحمی میتونه سلامت و حتی جان مادر رو به خطر بندازه؟ شاید اسمش رو شنیده باشید، اما دقیقاً ندونید یعنی چی و چه مشکلاتی ممکنه داشته باشه. اگه باردار هستید یا قصد بارداری دارید، شناخت این موضوع خیلی مهمه.
تو این مطلب، به شکل کامل و روشن درباره بارداری خارج رحمی صحبت میکنیم، علائمش رو بررسی میکنیم، روشهای تشخیصش رو میگیم و مهمتر از همه، راههای درمان و مراقبت برای مواجهه با این شرایط رو معرفی میکنیم. با ما همراه باشید تا همه نکات مهم رو یاد بگیرید.
بارداری خارج رحمی یعنی چی؟

برای درک بهتر این عارضه، ابتدا باید بدانیم در یک بارداری طبیعی چه اتفاقی میافتد. در حالت عادی، بعد از لقاح تخمک و اسپرم، تخمک بارور شده به سمت رحم حرکت میکند و در آنجا لانه گزینی میکند. رحم، این خانه امن و گرم، بهترین مکان برای رشد و نمو جنین است. اما در بارداری خارج رحمی یا حاملگی خارج از رحم، این اتفاق نمیافتد. تخمک بارور شده به جای رحم، در مکانی دیگر لانه گزینی میکند و شروع به رشد میکند.
شایعترین مکان برای بارداری خارج رحمی، لوله فالوپ است. لولههای فالوپ، این مسیرهای باریک و ظریف، وظیفه انتقال تخمک از تخمدان به رحم را بر عهده دارند. وقتی تخمک بارور شده در این لولهها گیر میافتد و شروع به رشد میکند، به آن بارداری لولهای میگویند. اما متاسفانه، بارداری خارج رحمی فقط محدود به لولههای فالوپ نیست. گاهی اوقات، این اتفاق در مکانهای دیگری مانند تخمدان، حفره شکمی و حتی دهانه رحم نیز رخ میدهد.
نکته بسیار مهم این است که بارداری خارج رحمی به هیچ وجه نمیتواند به طور طبیعی ادامه پیدا کند. جنین در خارج از رحم فضای کافی برای رشد ندارد و از طرفی، بافتهای اطراف رحم توانایی حمایت از رشد جنین را ندارند. به همین دلیل، بارداری خارج رحمی نه تنها برای جنین قابل ادامه نیست، بلکه میتواند خطرات جدی و حتی مرگباری برای مادر به همراه داشته باشد. بنابراین، تشخیص زودهنگام بارداری خارج رحمی و اقدام برای درمان آن، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
بارداری خارج از رحمی چه علائمی دارد؟
علائم بارداری خارج رحمی میتواند در ابتدا بسیار مبهم و شبیه به علائم بارداری طبیعی باشد. شاید در ابتدا متوجه تفاوت خاصی نشوید. بسیاری از زنان مبتلا به حاملگی خارج از رحم، علائم اولیه بارداری مانند عقب افتادن قاعدگی، حساسیت سینهها و حالت تهوع را تجربه میکنند. حتی اگر تست بارداری انجام دهید، نتیجه مثبت خواهد بود. اما متاسفانه، این بارداری نمیتواند به سرانجام برسد.
با گذشت زمان و رشد تخمک بارور شده در محل نامناسب، علائم بارداری خارج رحمی کم کم خود را نشان میدهند و هشدار میدهند که مشکلی جدی در حال وقوع است. اولین نشانههای هشداردهنده معمولاً شامل خونریزی خفیف واژینال و درد لگن است. این درد بارداری خارج رحمی میتواند متفاوت باشد. ممکن است به صورت درد مبهم و کوچک شروع شود و به تدریج شدیدتر شود.
درد بارداری خارج رحمی چگونه است؟ این درد میتواند به صورت درد تیز و خنجری یا درد گرفتگی احساس شود و معمولاً در یک طرف شکم متمرکز است.
اگر خونریزی در بارداری خارج رحمی از لوله فالوپ به داخل شکم نشت کند، ممکن است علائم دیگری نیز ظاهر شوند. یکی از این علائم، درد شانه است. شاید عجیب به نظر برسد، اما خونریزی داخلی میتواند عصب فرنیک که به دیافراگم و شانه عصبدهی میکند را تحریک کند و باعث ایجاد درد در ناحیه شانه شود. همچنین، ممکن است احساس نیاز به دفع مدفوع داشته باشید، حتی اگر واقعاً نیازی به دفع نباشد. این علائم بسته به محل تجمع خون و اعصابی که تحریک شدهاند، متفاوت است.
اما مراقب علائم اورژانسی بارداری خارج رحمی باشید! اگر تخمک بارور شده به رشد خود در داخل لوله فالوپ ادامه دهد، ممکن است باعث پارگی لوله فالوپ شود. پارگی لوله فالوپ یک وضعیت بسیار خطرناک و اورژانسی است که منجر به خونریزی شدید داخلی خواهد شد. علائم اورژانسی بارداری خارج رحمی عبارتند از:
- درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
- سرگیجه شدید
- غش کردن
- شوک
این علائم نشان دهنده یک وضعیت اورژانسی هستند و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند. نادیده گرفتن این علائم میتواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
بارداری خارج رحمی یکی از تلخترین تجربیاته. یه تجربه تلخ دیگه، بارداری پوچه که در اون جنین تشکیل نمیشه یا رشدش متوقف میشه. مهمه که با علائم این وضعیت هم آشنا باشید. پیشنهاد میکنیم مقاله ما در مورد خطرناکترین رنگ ترشحات در بارداری پوچ رو بخونید.
علائم بارداری خارج رحمی از کی شروع میشود؟
معمولاً این علائم بعد از هفته 6 تا 8 بارداری ظاهر میشوند، اما ممکن است در برخی از زنان زودتر یا دیرتر نیز بروز کنند. مهم این است که به هرگونه درد غیرطبیعی و خونریزی در دوران بارداری توجه کنید و در صورت مشاهده، فوراً با پزشک خود مشورت کنید.
بارداری خارج رحمی کی مشخص می شود؟ زمان تشخیص و اهمیت آن
بارداری خارج رحمی کی مشخص می شود؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از زنان را به خود مشغول میکند. معمولاً بارداری خارج رحمی در هفته 6 تا 8 بارداری تشخیص داده میشود. در این زمان، با انجام سونوگرافی میتوان ساک حاملگی را در داخل رحم مشاهده کرد. اگر ساک حاملگی در رحم دیده نشود و علائم بارداری خارج رحمی نیز وجود داشته باشد، پزشک به این عارضه مشکوک میشود.
بارداری خارج رحمی کی خودشو نشون میده؟ همانطور که گفتیم، علائم بارداری خارج رحمی معمولاً بعد از هفته 6 تا 8 بارداری ظاهر میشوند. اما در برخی موارد، ممکن است علائم زودتر یا دیرتر بروز کنند. مهم این است که در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرطبیعی در دوران بارداری، به خصوص درد لگن و خونریزی واژینال، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص زودهنگام بارداری خارج رحمی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. هرچه زودتر این عارضه تشخیص داده شود، درمان آن آسانتر و عوارض آن کمتر خواهد بود. در مراحل اولیه، ممکن است بتوان با دارو از پیشرفت بارداری خارج رحمی جلوگیری کرد و از جراحی اجتناب کرد. اما اگر بارداری خارج رحمی دیر تشخیص داده شود و لوله فالوپ پاره شود، ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی و حتی برداشتن لوله فالوپ باشد. بنابراین، آگاهی از علائم بارداری خارج رحمی و مراجعه به موقع به پزشک، کلید حفظ سلامت مادر در صورت بروز این عارضه است.
بارداری خارج رحمی چگونه تشخیص داده می شود؟ از آزمایش خون تا سونوگرافی

بارداری خارج رحمی چگونه تشخیص داده می شود؟ تشخیص بارداری خارج رحمی معمولاً با ترکیبی از روشهای مختلف انجام میشود. پزشک با توجه به علائم بالینی، آزمایش خون و سونوگرافی میتواند به تشخیص قطعی برسد.
1- آزمایش خون بارداری خارج رحمی
یکی از اولین اقداماتی که پزشک انجام میدهد، آزمایش خون برای اندازه گیری میزان بتا در بارداری خارج رحمی است. هورمون بارداری (بتا-HCG) در دوران بارداری در خون و ادرار افزایش مییابد. در بارداری طبیعی، سطح این هورمون به طور منظم و قابل پیشبینی افزایش مییابد. اما عدد بتا در بارداری خارج رحمی ممکن است به اندازه بارداری طبیعی افزایش نیابد یا به طور غیرطبیعی افزایش یابد. به طور معمول در بارداری خارج رحمی با بتای بالا مواجه نیستیم و روند افزایش هورمون بارداری کندتر از حد انتظار است.
همچنین، ضخامت اندومتر در بارداری خارج رحمی نیز میتواند اطلاعاتی به پزشک بدهد. اندومتر، لایه داخلی رحم است که در بارداری طبیعی ضخیم میشود تا آماده لانه گزینی جنین شود. در بارداری خارج رحمی، به دلیل عدم وجود ساک حاملگی در رحم، ضخامت اندومتر ممکن است کمتر از حد انتظار باشد.
تشخیص بارداری خارج رحمی با ازمایش خون به تنهایی کافی نیست، اما به پزشک کمک میکند تا به بارداری خارج رحمی مشکوک شود و اقدامات بعدی را انجام دهد.
2- سونوگرافی بارداری خارج رحمی
سونوگرافی، به ویژه سونوگرافی واژینال، مهمترین و دقیقترین روش برای تشخیص بارداری خارج رحمی است. تشخیص بارداری خارج رحمی با سونوگرافی به این صورت است که پزشک با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دقیقی از رحم و لولههای فالوپ تهیه میکند. در سونوگرافی، پزشک به دنبال مشاهده ساک حاملگی در داخل رحم میگردد. در بارداری طبیعی، ساک حاملگی در داخل رحم دیده میشود. اما در بارداری خارج رحمی، ساک حاملگی در رحم دیده نمیشود و ممکن است در لوله فالوپ یا مکانهای دیگر خارج از رحم مشاهده شود.
3- معاینه لگنی
معاینه لگنی نیز میتواند به پزشک در تشخیص کمک کند. در معاینه لگنی، پزشک با لمس اندامهای لگنی، به دنبال درد، حساسیت یا توده غیرطبیعی میگردد. در بارداری خارج رحمی، ممکن است لوله فالوپ متورم و دردناک باشد و پزشک بتواند آن را در معاینه لمس کند.
4- لاپاراسکوپی
در موارد نادر و نامشخص، ممکن است پزشک برای تشخیص قطعی بارداری خارج رحمی، لاپاراسکوپی را توصیه کند. لاپاراسکوپی یک روش جراحی کم تهاجمی است که در آن پزشک با ایجاد برشهای کوچک در شکم، یک لوله باریک مجهز به دوربین (لاپاراسکوپ) را وارد شکم میکند و به طور مستقیم اندامهای لگنی را مشاهده میکند. لاپاراسکوپی نه تنها روشی برای تشخیص است، بلکه میتواند برای درمان بارداری خارج رحمی نیز استفاده شود.
این وضعیت معمولا با خونریزی همراهه. مهمه که تفاوت این خونریزی خطرناک رو با لکهبینیهای عادی بارداری بدونید. برای اطلاعات بیشتر در این مورد، به مقاله ۱۰ پرسش متداول در مورد لکه بینی در بارداری مراجعه کنید.
خطرات بارداری خارج رحمی

خطرات بارداری خارج رحمی بسیار جدی و تهدید کننده زندگی هستند و به همین دلیل است که تشخیص و درمان به موقع این عارضه از اهمیت فوق العادهای برخوردار است. مهمترین و خطرناکترین عارضه بارداری خارج رحمی، پارگی لوله فالوپ است. با رشد جنین در لوله فالوپ، دیواره لوله نازک و ضعیف میشود و در نهایت ممکن است پاره شود.
پارگی لوله فالوپ منجر به خونریزی داخلی شدید میشود. این خونریزی میتواند بسیار سریع و گسترده باشد و باعث شوک هموراژیک شود. شوک هموراژیک یک وضعیت اورژانسی است که در آن به دلیل از دست دادن حجم زیادی از خون، فشار خون به شدت پایین میآید و خونرسانی به اندامهای حیاتی مختل میشود. شوک هموراژیک میتواند منجر به آسیب دائمی به اندامها و حتی مرگ مادر شود.
علاوه بر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی، بارداری خارج رحمی میتواند عوارض دیگری نیز به همراه داشته باشد. در برخی موارد، بارداری خارج رحمی و درمان آن ممکن است به لولههای فالوپ آسیب برساند و احتمال ناباروری را در آینده افزایش دهد. به همین دلیل، زنانی که بارداری خارج رحمی را تجربه کردهاند، ممکن است در بارداریهای بعدی با مشکلاتی روبرو شوند.
علل و عوامل خطر بارداری خارج رحمی: چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

علل بارداری خارج رحمی متنوع هستند، اما شایعترین علت آن، آسیب یا التهاب لولههای فالوپ است. هر عاملی که باعث آسیب دیدن یا مسدود شدن لولههای فالوپ شود، میتواند خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد. وقتی لولههای فالوپ آسیب دیده باشند، تخمک بارور شده نمیتواند به راحتی به سمت رحم حرکت کند و ممکن است در لوله گیر کرده و در همانجا لانه گزینی کند.
عوامل خطر بارداری خارج رحمی عبارتند از:
- سابقه بارداری خارج رحمی: زنانی که قبلاً بارداری خارج رحمی را تجربه کردهاند، بیشتر در معرض خطر تکرار آن هستند.
- عفونت لگنی: عفونتهای مقاربتی مانند کلامیدیا و سوزاک میتوانند باعث التهاب و آسیب به لولههای فالوپ شوند و خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهند.
- بیماری التهابی لگن (PID): بیماری التهابی لگن، عفونت جدی اندامهای تولید مثل زنان است که میتواند ناشی از عفونتهای مقاربتی یا سایر عوامل باشد. PID میتواند به لولههای فالوپ آسیب برساند و خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد.
- درمان ناباروری: برخی از درمانهای ناباروری مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) میتوانند خطر بارداری خارج رحمی را کمی افزایش دهند. این احتمالاً به دلیل دستکاری لولههای فالوپ در طی این روشها است.
- جراحی لوله فالوپ: جراحیهای قبلی بر روی لولههای فالوپ، مانند جراحی برای رفع انسداد لولهها یا ترمیم آسیب دیدگی آنها، میتواند خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد.
- استفاده از IUD: اگرچه بارداری در حین استفاده از IUD (دستگاه داخل رحمی) بسیار نادر است، اما در صورت وقوع بارداری، احتمال بارداری خارج رحمی کمی بیشتر است.
- بستن لوله های رحم (توبکتومی): بستن لوله های رحم یا توبکتومی یک روش دائمی پیشگیری از بارداری است. اما در موارد نادر، ممکن است این روش شکست بخورد و بارداری رخ دهد. در صورت وقوع بارداری پس از توبکتومی، احتمال بارداری خارج رحمی افزایش مییابد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن در دوران قبل از بارداری میتواند خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد. هرچه میزان مصرف سیگار بیشتر باشد، خطر نیز بالاتر است.
- سن بالای 35 سال: زنانی که سن بالای 35 سال دارند، کمی بیشتر در معرض خطر بارداری خارج رحمی هستند.
چگونه از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنیم؟ راهکارهای پیشگیرانه
پیشگیری از بارداری خارج رحمی به طور کامل ممکن نیست، زیرا بسیاری از عوامل خطر آن غیرقابل کنترل هستند. اما با این حال، میتوان با رعایت برخی نکات، خطر ابتلا به این عارضه را کاهش داد.
چگونه از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنیم؟ بهترین راهکارها عبارتند از:
- جلوگیری از عفونت های مقاربتی: عفونتهای مقاربتی یکی از مهمترین عوامل خطر بارداری خارج رحمی هستند. با کاهش تعداد شرکای جنسی و استفاده از کاندوم در هنگام رابطه جنسی، میتوان از ابتلا به عفونتهای مقاربتی و در نتیجه، کاهش خطر بیماری التهابی لگن و بارداری خارج رحمی جلوگیری کرد.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر بارداری خارج رحمی را افزایش میدهد. اگر سیگار میکشید، ترک سیگار قبل از اقدام به بارداری، میتواند به کاهش این خطر کمک کند.
- تشخیص و درمان زودهنگام عفونت های لگنی: در صورت مشاهده علائم عفونت لگنی مانند درد لگن، ترشحات غیرطبیعی واژینال و تب، فوراً به پزشک مراجعه کنید و درمان مناسب را دریافت کنید. تشخیص زودهنگام و درمان عفونتهای لگنی میتواند از آسیب به لولههای فالوپ و افزایش خطر بارداری خارج رحمی جلوگیری کند.
- بررسی لوله فالوپ قبل از IVF: اگر قصد انجام IVF دارید، با پزشک خود در مورد بررسی لوله های فالوپ قبل از شروع درمان صحبت کنید. در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد قبل از IVF، لولههای فالوپ آسیب دیده یا مسدود شده برداشته شوند تا خطر بارداری خارج رحمی کاهش یابد.
درمان بارداری خارج رحمی

درمان بارداری خارج رحمی به منظور پایان دادن به بارداری و جلوگیری از عوارض جدی انجام میشود. روش درمان بارداری خارج رحمی به عوامل مختلفی مانند زمان تشخیص، شدت علائم و وضعیت بیمار بستگی دارد. به طور کلی، دو روش اصلی برای درمان بارداری خارج رحمی وجود دارد: درمان دارویی و درمان جراحی.
درمان دارویی بارداری خارج رحمی: متوترکسات، دارویی است که برای درمان پزشکی بارداری خارج رحمی استفاده میشود. متوترکسات یک داروی شیمی درمانی است که رشد سلولهای جفتی را متوقف میکند و باعث از بین رفتن بارداری خارج رحمی میشود. آمپول متوترکسات برای بارداری خارج رحمی معمولاً به صورت عضلانی تزریق میشود. درمان با متوترکسات معمولاً برای بارداری خارج رحمی در مراحل اولیه و زمانی که پارگی لوله فالوپ رخ نداده است، مناسب است.
درمان جراحی بارداری خارج رحمی: جراحی روش دیگری برای درمان بارداری خارج رحمی است. در اکثر موارد، جراحی بارداری خارج رحمی به روش لاپاراسکوپی انجام میشود. لاپاراسکوپی بارداری خارج رحمی یک روش جراحی کم تهاجمی است که در آن پزشک با ایجاد برشهای کوچک در شکم، لاپاراسکوپ را وارد شکم میکند و با استفاده از ابزارهای جراحی ظریف، بارداری خارج رحمی را از لوله فالوپ خارج میکند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به برداشتن لوله فالوپ آسیب دیده نیز باشد.
در موارد اورژانسی مانند پارگی لوله فالوپ و خونریزی شدید داخلی، ممکن است نیاز به لاپاراتومی باشد. لاپاراتومی بارداری خارج رحمی یک روش جراحی باز شکم است که در آن پزشک با ایجاد یک برش بزرگ در شکم، به طور مستقیم به اندامهای لگنی دسترسی پیدا میکند و بارداری خارج رحمی را خارج کرده و خونریزی را کنترل میکند.
درمان بارداری خارج رحمی در طب سنتی: باید تاکید کرد که درمان بارداری خارج رحمی در طب سنتی به هیچ وجه توصیه نمیشود. بارداری خارج رحمی یک عارضه جدی و تهدید کننده زندگی است که نیاز به درمان پزشکی مدرن دارد. هیچ درمان گیاهی یا درمان خانگی موثر و اثبات شدهای برای بارداری خارج رحمی وجود ندارد و اتکا به طب سنتی برای درمان این عارضه میتواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. درمانهای پزشکی مدرن مانند متوترکسات و جراحی، روشهای ایمن و موثری برای درمان بارداری خارج رحمی هستند.
یه وضعیت دیگه که به سقط خیلی زودرس منجر میشه، بارداری شیمیاییه. این پدیده هم علائم خاص خودش رو داره. برای اینکه اطلاعاتتون در مورد انواع بارداریهای ناموفق کامل بشه، مقاله همه چیز درباره بارداری شیمیایی رو هم مطالعه کنید.
سخن آخر ویمام
بارداری خارج رحمی یک عارضه جدی و بالقوه خطرناک است که نیازمند آگاهی، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع است. آگاهی از علائم بارداری خارج رحمی، عوامل خطر و روشهای تشخیص و درمان، میتواند به زنان کمک کند تا در صورت بروز این عارضه، به سرعت اقدام کنند و از عواقب جدی آن جلوگیری نمایند. در صورت شک به بارداری خارج رحمی یا بروز هرگونه علائم غیرطبیعی در بارداری، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. با تشخیص و درمان به موقع بارداری خارج رحمی، میتوان خطرات این عارضه را به حداقل رساند و سلامت مادر را حفظ کرد. سلامتی شما ارزشمندترین دارایی شماست، به آن اهمیت بدهید و آگاهانه قدم بردارید.
سوالات متداول
تو بارداری خارج رحمی بیبی چک مثبت میشه؟
بله، تستهای بارداری خانگی (بیبی چک) هورمون بارداری (بتا-HCG) را تشخیص میدهند. بنابراین در بارداری خارج رحمی نیز تست مثبت میشود. با این حال، تشخیص محل دقیق حاملگی نیازمند سونوگرافی یا آزمایشهای تکمیلی است.
احتمال بارداری خارج رحمی با ایمپلنت چقدر است؟
بارداری در هنگام استفاده از IUD یا ایمپلنت بسیار نادر است؛ اما در صورت بارداری، احتمال بارداری خارج رحمی کمی بیشتر است. بنابراین این نوع بارداری باید به دقت توسط پزشک بررسی شود.
درد شکم در بارداری خارج رحمی چگونه است؟
درد معمولاً شدید، مبهم و یکطرفه است. ممکن است ناگهانی بروز کند و همراه با خونریزی یا سرگیجه باشد. در صورت چنین علائمی، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
آیا قرص اورژانسی باعث بارداری خارج رحمی می شود؟
خیر، قرص اورژانسی مانع بارداری میشود و در صورت بارداری، ارتباطی با بارداری خارج رحمی ندارد. محل کاشت تخمک تعیینکننده وضعیت بارداری است.
علائم بارداری خارج رحمی از کی شروع میشود؟
علائم اولیه معمولاً پس از هفته 6 تا 8 بارداری ظاهر میشوند. با گذر زمان، درد شکمی شدید، خونریزی واژینال و سرگیجه ممکن است رخ دهد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.

من دکتر محمد مهدی حسنزاده هستم، داروساز و نویسنده مقالات علمی درباره داروها، تغذیه و سلامت مادر و کودک در ویمام.
عضو نظام پزشکی ایران (شماره نظام: د۳۱۶۵۸)
تحصیلاتم را در دانشگاه علوم پزشکی لرستان به پایان رساندهام و بیش از ۸ سال است در حوزه دارو، سلامت و آموزش علم پزشکی فعالیت میکنم.
در ویمام تلاش میکنم محتوایی علمی، دقیق و در عین حال قابلدرک برای عموم بنویسم تا به آگاهی و تصمیمگیری آگاهانهتر خانوادهها در زمینه مصرف دارو و مراقبتهای دوران بارداری و کودکی کمک کنم.
هدف من این است که علم داروسازی و پزشکی را به زبانی سادهتر و کاربردیتر در اختیار مردم قرار دهم تا مسیر سلامت برای همه روشنتر و آگاهانهتر باشد.
کد نظام پزشکی د-31658
عضو رسمی انجمن داروسازان ایران
- دسته بندی: بارداری و زایمان, بیماری و مراقبت بارداری, مقالات
- برچسب: بارداری, بارداری خارج رحمی