در دنیای امروز نگرانی‌ها و سؤالات پیرامون قرص اورژانسی و پیشگیری اورژانسی از بارداری به یکی از دغدغه‌های مهم زنان تبدیل شده، به خصوص زمانی که به دنبال یک روش پیشگیری اضطراری از بارداری هستند. قرص اورژانسی، این ناجیِ مواقع ضروری، می‌تواند در شرایط خاص بسیار کارآمد باشد، اما آیا استفاده از آن محدودیت دارد؟ و اگر دارد، این محدودیت‌ها بر چه اساسی تعیین می‌شوند؟

در این مقاله جامع از وی مام ، قصد داریم به تمامی این سوالات پاسخ دهیم و پرده از ابهامات مربوط به قرص اورژانسی برداریم. از اینکه قرص اورژانسی چیست و چگونه عمل می‌کند، تا عوارض قرص اورژانسی و تعداد دفعات مجاز مصرف آن در سال، همه چیز را به دقت بررسی خواهیم کرد. همچنین به این سوال مهم پاسخ می‌دهیم که آیا قرص اورژانسی خطرناکه؟ و اگر نه، چه نکاتی را باید در نظر داشته باشید. در نهایت، جایگزین قرص اورژانسی را نیز معرفی خواهیم کرد تا شما با دیدی بازتر و اطلاعات کامل‌تر، بتوانید بهترین تصمیم را برای سلامتی خود بگیرید. پس با ما همراه باشید تا در این سفر آگاهی‌بخش، قدم به قدم پیش برویم.

قرص اورژانسی چیست؟

شاید برای شروع، بهتر باشد کمی بیشتر با ماهیت قرص اورژانسی آشنا شویم. به زبان ساده، قرص اورژانسی نوعی روش پیشگیری از بارداری است که به صورت اضطراری و پس از رابطه جنسی محافظت نشده یا در صورت شکست روش پیشگیری معمول (مانند پاره شدن کاندوم) استفاده می‌شود. این قرص‌ها حاوی دوز بالایی از هورمون‌ها هستند که عمدتاً به دو صورت عمل می‌کنند:

1. جلوگیری یا تاخیر در تخمک‌گذاری: قرص اورژانسی می‌تواند با تاثیر بر هورمون‌های بدن، فرآیند تخمک‌گذاری را به تعویق بیندازد یا به طور کلی از آن جلوگیری کند. به این ترتیب، تخمک آزاد نمی‌شود و فرصتی برای لقاح و بارداری ناخواسته از بین می‌رود.
2. جلوگیری از لقاح: در صورتی که تخمک‌گذاری از قبل انجام شده باشد، قرص اورژانسی می‌تواند با ایجاد تغییراتی در مخاط دهانه رحم، حرکت اسپرم‌ها را به سمت تخمک دشوارتر کند و از رسیدن آن‌ها به تخمک و لقاح جلوگیری نماید.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که قرص اورژانسی یک روش هورمونی قوی است و دوز هورمون‌های موجود در آن به مراتب بیشتر از قرص‌های ضد بارداری روزانه است. به همین دلیل، تاکید می‌شود که قرص اورژانسی صرفاً برای مواقع اضطراری طراحی شده و به هیچ عنوان نباید به عنوان یک روش پیشگیری روتین و همیشگی مورد استفاده قرار گیرد. استفاده مکرر از این قرص می‌تواند عوارض جانبی ناخوشایندی به همراه داشته باشد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

قرص اورژانسی چند بار در سال مجاز است؟

حال به مهم‌ترین سوال این مقاله می‌رسیم: قرص اورژانسی چند بار در سال مجاز است؟ شاید تصور کنید که برای مصرف قرص اورژانسی در سال محدودیت مشخصی وجود دارد. اما خبر خوب این است که هیچ محدودیت رسمی برای تعداد دفعات مصرف قرص اورژانسی در سال وجود ندارد. به عبارت دیگر، از نظر پزشکی، شما می‌توانید قرص اورژانسی را هر چند بار که لازم باشد در طول سال استفاده کنید.

با این حال، تاکید می‌کنیم که مهم‌ترین نکته، عدم استفاده روتین و مداوم از قرص اورژانسی است. درست است که محدودیت عددی وجود ندارد، اما استفاده بیش از 3 بار در سال (این عدد صرفا یک مثال است و بر اساس منابع مختلف ممکن است متفاوت باشد) می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که شما نیاز به بررسی و انتخاب روش‌های پیشگیری منظم‌تر و مناسب‌تر دارید.

در واقع، مصرف مکرر قرص اورژانسی نه تنها توصیه نمی‌شود، بلکه نشانه ای از عدم استفاده شما از روش‌های پیشگیری مناسب‌تر است. اگر شما به طور مرتب نیاز به استفاده از قرص اورژانسی پیدا می‌کنید، بهتر است به جای تکیه بر این روش اضطراری، به فکر انتخاب یک روش پیشگیری منظم و کارآمدتر باشید.

قرص اورژانسی چه عوارضی دارد؟

همانطور که اشاره شد، قرص اورژانسی به دلیل دوز بالای هورمون‌ها، می‌تواند عوارض جانبی مختلفی را به همراه داشته باشد. البته لازم به ذکر است که این عوارض معمولاً موقت هستند و جای نگرانی جدی ندارند، اما آگاهی از آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا با آمادگی بیشتری از این قرص استفاده کنید. از جمله عوارض قرص اورژانسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تهوع و استفراغ: یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی قرص اورژانسی، احساس تهوع و در برخی موارد استفراغ است. این حالت معمولاً خفیف تا متوسط بوده و پس از مدت کوتاهی برطرف می‌شود.
سردرد و سرگیجه: تغییرات هورمونی ناشی از مصرف قرص اورژانسی می‌تواند باعث سردرد و احساس سرگیجه در برخی افراد شود.
خستگی و ضعف: احساس خستگی و ضعف عمومی بدن نیز از دیگر عوارض قرص اورژانسی است که ممکن است پس از مصرف آن تجربه کنید.
درد شکم و حساسیت سینه‌ها: برخی خانم‌ها ممکن است پس از مصرف قرص اورژانسی، درد خفیف شکم و حساسیت در ناحیه سینه‌ها را تجربه کنند.
عوارض قرص اورژانسی بر پریود: یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در مورد عوارض قرص اورژانسی، تاثیر آن بر پریود و قاعدگی است. مصرف قرص اورژانسی می‌تواند باعث نامنظم شدن قاعدگی شود. این نامنظمی می‌تواند به صورت لکه بینی بین دوره‌ها، تغییر در زمان پریود (زودتر یا دیرتر شدن پریود)، و یا تغییر در میزان خونریزی (خونریزی بیشتر یا کمتر از حد معمول) ظاهر شود.

لازم به تاکید است که این عوارض معمولاً موقت بوده و پس از گذشت چند روز یا حداکثر یک سیکل قاعدگی، برطرف می‌شوند. با این حال، اگر عوارض شدید یا طولانی مدت را تجربه کردید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض قرص اورژانسی بر پریود

همانطور که قبلاً اشاره شد، عوارض قرص اورژانسی بر پریود یکی از نگرانی‌های اصلی خانم‌ها است. مصرف قرص اورژانسی می‌تواند به دلایل مختلفی بر قاعدگی تاثیر بگذارد. مهم‌ترین دلیل این تاثیر، تغییرات هورمونی ناگهانی است که در بدن پس از مصرف قرص اورژانسی رخ می‌دهد. این تغییرات هورمونی می‌توانند بر دیواره رحم و سیکل قاعدگی تاثیر بگذارند و منجر به نامنظم شدن قاعدگی شوند.

نامنظم شدن قاعدگی پس از مصرف قرص اورژانسی معمولاً به صورت‌های زیر ظاهر می‌شود:

• تغییر در زمان پریود: پریود ممکن است زودتر یا دیرتر از موعد همیشگی رخ دهد.
• تغییر در الگوی خونریزی: ممکن است میزان خونریزی در پریود بعدی بیشتر یا کمتر از حد معمول باشد.
• خونریزی بین دو قاعدگی (لکه بینی): ممکن است در فاصله بین دو پریود، خونریزی خفیف یا لکه بینی رخ دهد.

خبر خوب این است که نامنظمی پریود بعد از مصرف قرص اورژانسی طبیعی است و معمولاً جای نگرانی ندارد. این نامنظمی معمولاً موقت بوده و بعد از یک یا دو سیکل قاعدگی، پریود به حالت عادی خود بازمی‌گردد. با این حال، اگر نامنظمی پریود طولانی شد یا شما نگرانی خاصی در مورد تغییرات پریود خود دارید، بهتر است برای اطمینان خاطر و بررسی دقیق‌تر، به پزشک مراجعه کنید.

قرص اورژانسی خطرناکه؟

این سوالی است که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول می‌کند: قرص اورژانسی خطرناکه؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که قرص اورژانسی، در صورت استفاده صحیح و غیر مکرر، خطرناک نیست. بسیاری از نگرانی‌ها در مورد خطرات قرص اورژانسی ناشی از باورهای غلط و اطلاعات نادرست است.

یکی از شایعات رایج در مورد قرص اورژانسی، ایجاد ناباروری است. باید بدانید که قرص اورژانسی به هیچ عنوان باعث ناباروری نمی‌شود. این قرص صرفاً یک روش پیشگیری موقت است و تاثیر دائمی بر باروری شما ندارد. عوارض جانبی آن نیز، همانطور که گفته شد، معمولاً موقت هستند و به سلامت بلندمدت شما آسیبی نمی‌رسانند.

با این حال، مهم است که به خاطر داشته باشید مصرف مکرر قرص اورژانسی ضرر دارد. به این معنی که استفاده روتین و مدوام از قرص اورژانسی به جای روش‌های پیشگیری منظم، توصیه نمی‌شود. دلایل این امر عبارتند از:

1. کاهش اثربخشی: قرص اورژانسی در مقایسه با روش‌های پیشگیری منظم مانند قرص‌های ضد بارداری روزانه یا آی یو دی، اثربخشی کمتری دارد. استفاده مکرر از آن به جای روش‌های موثرتر، ریسک بارداری ناخواسته را افزایش می‌دهد.
2. اختلال در سیکل قاعدگی: مصرف مکرر قرص اورژانسی می‌تواند به شدت چرخه قاعدگی شما را مختل کند و پیش‌بینی زمان پریود را دشوار سازد.
3. عوارض جانبی آزاردهنده: هرچند عوارض جانبی قرص اورژانسی معمولاً موقت هستند، اما مصرف مکرر آن‌ها می‌تواند این عوارض را تشدید کرده و برای شما آزاردهنده باشد.
4. عدم محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی: قرص اورژانسی فقط از بارداری جلوگیری می‌کند و هیچ محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی (STI) ندارد. در صورتی که رابطه جنسی محافظت نشده داشته‌اید، همواره خطر ابتلا به این بیماری‌ها وجود دارد.

قرص اورژانسی را چند بار در ماه میشود مصرف کرد؟

سوال دیگری که ممکن است برایتان پیش بیاید این است که قرص اورژانسی را چند بار در ماه میشود مصرف کرد؟ پاسخ به این سوال مشابه پاسخ سوال قبلی است. از نظر تئوری، محدودیت مشخصی برای مصرف قرص اورژانسی در ماه وجود ندارد. اما در عمل، مصرف چند بار در ماه به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و نشان‌دهنده استفاده نادرست از قرص اورژانسی است.

مصرف مکرر قرص اورژانسی در یک ماه می‌تواند عوارض جانبی را تشدید کرده و سیکل قاعدگی شما را به شدت مختل کند. علاوه بر این، همانطور که گفته شد، اثربخشی قرص اورژانسی در مقایسه با روش‌های پیشگیری منظم کمتر است و استفاده مکرر از آن ریسک بارداری ناخواسته را افزایش می‌دهد.

بنابراین، اگر شما در یک ماه بیش از یک بار نیاز به استفاده از قرص اورژانسی پیدا می‌کنید، توصیه اکید می‌کنیم که به پزشک مراجعه کنید و در مورد انتخاب یک روش پیشگیری مناسب و منظم مشورت بگیرید. بهترین راه حل، پیشگیری از بارداری به صورت روتین و مداوم است، نه تکیه بر روش‌های اضطراری به صورت مکرر.

جایگزین قرص اورژانسی

خوشبختانه، امروزه روش‌های پیشگیری از بارداری بسیار متنوعی در دسترس هستند که می‌توانند به عنوان جایگزین قرص اورژانسی برای پیشگیری روتین و منظم مورد استفاده قرار گیرند. این روش‌ها نه تنها اثربخشی بالاتری نسبت به قرص اورژانسی دارند، بلکه در بسیاری از موارد، هزینه کمتری نیز به همراه دارند و می‌توانند به تنظیم سیکل قاعدگی نیز کمک کنند (در برخی روش‌ها). از جمله روش‌های پیشگیری از بارداری منظم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. قرص‌های ضد بارداری روزانه: این قرص‌ها حاوی دوز پایین‌تری از هورمون‌ها هستند و به صورت روزانه مصرف می‌شوند. قرص‌های ضد بارداری روزانه از جمله روش‌های بسیار موثر و رایج پیشگیری از بارداری هستند.
2. آی یو دی (IUD): آی یو دی یک وسیله کوچک است که توسط پزشک در داخل رحم قرار داده می‌شود و می‌تواند تا چند سال از بارداری جلوگیری کند. آی یو دی‌ها به دو نوع هورمونی و غیرهورمونی (مسی) تقسیم می‌شوند.
3. ایمپلنت: ایمپلنت یک میله کوچک است که زیر پوست بازو کار گذاشته می‌شود و به تدریج هورمون آزاد می‌کند. ایمپلنت روشی بسیار موثر و طولانی‌مدت برای پیشگیری از بارداری است.
4. آمپول پیشگیری: آمپول‌های پیشگیری حاوی هورمون هستند و به صورت ماهیانه یا سه ماهه تزریق می‌شوند.
5. چسب پوستی: چسب پوستی نیز حاوی هورمون است و به صورت هفتگی بر روی پوست چسبانده می‌شود.
6. کاندوم: کاندوم علاوه بر پیشگیری از بارداری، از انتقال بیماری‌های مقاربتی نیز جلوگیری می‌کند. کاندوم تنها روش پیشگیری است که همزمان از بارداری و بیماری‌های مقاربتی محافظت می‌کند.

برای انتخاب بهترین روش پیشگیری از بارداری که به عنوان جایگزین قرص اورژانسی برای شما مناسب باشد، تشویق می‌کنیم با پزشک خود مشورت کنید. پزشک با توجه به شرایط فردی شما، سابقه پزشکی، و سبک زندگی‌تان، می‌تواند بهترین روش را به شما پیشنهاد دهد.

نتیجه گیری

در پایان، امیدواریم که این مقاله جامع توانسته باشد به سوالات شما در مورد قرص اورژانسی و تعداد دفعات مجاز مصرف آن در سال پاسخ دهد. به یاد داشته باشید که قرص اورژانسی یک روش پیشگیری اضطراری و ارزشمند است که می‌تواند در مواقع ضروری به شما کمک کند. اما مصرف مکرر آن توصیه نمی‌شود و روش‌های پیشگیری منظم، گزینه‌های ایمن‌تر، موثرتر و کم‌هزینه‌تری برای پیشگیری روتین از بارداری هستند. همواره به یاد داشته باشید که سلامتی شما در اولویت است و انتخاب روش پیشگیری مناسب، تصمیمی مهم است که باید با آگاهی کامل و در صورت نیاز، با مشورت پزشک اتخاذ شود.

سوالات متداول

آیا مصرف مکرر قرص اورژانسی خطرناک است؟

مصرف مکرر این قرص، به ویژه به عنوان یک روش پیشگیری منظم، می‌تواند منجر به اختلال در سیکل قاعدگی و بروز عوارض جانبی شود. از این رو توصیه می‌شود که این قرص تنها در مواقع اضطراری و به صورت محدود مصرف شود.

عوارض جانبی مصرف زیاد قرص اورژانسی چیست؟

عوارض جانبی رایج شامل حالت تهوع، استفراغ، سردرد، درد شکم و تغییرات در قاعدگی است. این علائم معمولاً موقتی بوده و در مدت کوتاهی از بین می‌روند.

چه تعداد قرص اورژانسی در سال بی‌خطر است؟

هرچند محدودیت رسمی وجود ندارد، اما استفاده بیش از ۳ بار در سال معمولاً نشان‌دهنده نیاز به استفاده از روش‌های پیشگیری منظم‌تر است.

اگر بیشتر از حد مجاز قرص اورژانسی مصرف کنیم چه کار باید کرد؟

در صورت مصرف بیش از حد، توصیه می‌شود به سرعت با پزشک مشورت کنید تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود و روش‌های مناسب پیشگیری بررسی گردد.

آیا قرص اورژانسی باعث ناباروری می‌شود؟

شایعات مبنی بر ناباروری پس از مصرف مکرر این قرص از نظر علمی بی‌پایه است. در صورتی که به صورت صحیح و محدود مصرف شود، هیچ نشانه‌ای از ناباروری گزارش نشده است.

آیا قرص اورژانسی قاعدگی را بهم می‌ریزد؟

بله، مصرف این قرص ممکن است باعث نامنظمی در سیکل قاعدگی شود؛ اما این تغییرات معمولاً موقتی بوده و پس از گذشت چند سیکل طبیعی می‌شوند.

قرص اورژانسی را چند بار می‌توان در ماه استفاده کرد؟

استفاده از این قرص چندین بار در ماه توصیه نمی‌شود و نشان‌دهنده انتخاب نادرست روش پیشگیری است.

آیا قرص اورژانسی برای هر رابطه جنسی بدون محافظت مناسب است؟

این قرص تنها در مواقع اضطراری و به عنوان راهکاری موقتی استفاده می‌شود؛ بنابراین به عنوان روش پیشگیری منظم مناسب محسوب نمی‌شود.

دکتر محمد مهدی حسن زاده

تجربه طولانی من در زمینه دارو و مشاوره سلامت به بیماران عزیز نشان داده است که دسترسی به اطلاعات صحیح و قابل درک، نقش بسیار مهمی در روند بهبود بیماری دارد. تلاش من بر این است که دانش تخصصی و معتبر را به زبان ساده و کاربردی در اختیار شما قرار دهم.
دکتر محمدمهدی حسن‌زاده تروجنی ؛ داروساز

کد نظام پزشکی د-31658

عضو رسمی انجمن داروسازان ایران