برای خیلی از مادرها، شنیدن خبر دوقلو باردار بودن هم پر از هیجان و هم پر از سؤال و نگرانیه. تصور کن با ذوق منتظری ضربان قلب کوچولوت رو بشنوی و یهو دکتر می‌گه: «تبریک! دوتا بچه داری!»
اما خب، گاهی بارداری دوقلویی می‌تونه شرایط خاص و پیچیده‌تری داشته باشه. یکی از این موارد نادر، حالتیه که بهش می‌گن دوقلوهای مونوآمنیوتیک یا همون «دوقلو در یک کیسه آب». اسمش شاید یه‌کم ترسناک به نظر بیاد، ولی نترس ، فقط نیاز به مراقبت و توجه بیشتری داره.
توی این مطلب از وی‌مام قراره خیلی ساده و بی‌پرده درباره‌ی این نوع بارداری حرف بزنیم: اینکه دقیقاً یعنی چی، چطوری تشخیص داده میشه، چه خطراتی ممکنه داشته باشه و چطور میشه با مراقبت درست، یه بارداری سالم و موفق رو تجربه کرد. پس با ما همراه باش تا با خیال راحت‌تری این مسیر خاص و دوبرابر شیرین رو ادامه بدی.

آشنایی با انواع بارداری دوقلویی از نظر تعداد کیسه آب و جفت

قبل از آنکه به طور خاص به دوقلوهای مونوآمنیوتیک بپردازیم، بهتر است نگاهی کلی به انواع بارداری دوقلویی داشته باشیم. به طور کلی، بارداری دوقلویی بر اساس تعداد جفت (کوریون) و کیسه آمنیوتیک (آمنیون) به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که نوع جفت و کیسه آب می‌تواند بر خطرات و مراقبت‌های دوران بارداری تاثیر بسزایی بگذارد.

حاملگی دوقلویی در دو کیسه جدا و دو جفت جدا

این شایع‌ترین نوع بارداری دوقلویی است، به ویژه در دوقلوهای غیر همسان. در این حالت، هر جنین دارای یک کیسه جداگانه و یک جفت مجزا است. به عبارتی ساده‌تر، هر کدام از دوقلوها در خانه اختصاصی خود زندگی می‌کنند و از جفت جداگانه‌ای تغذیه می‌شوند. این نوع بارداری کمترین خطرات را نسبت به سایر انواع دوقلویی دارد و معمولاً مشابه بارداری تک قلو پیش می‌رود. در حاملگی دوقلویی دی کوریونیک دی آمنیوتیک ، احتمال همجنس یا غیر همجنس بودن دوقلوها وجود دارد. به یاد داشته باشید که تمامی دوقلوهای غیر همسان در این دسته قرار می‌گیرند، اما دوقلوهای همسان نیز می‌توانند به صورت دی کوریونیک دی آمنیوتیک باشند، به خصوص اگر در روزهای ابتدایی لقاح (تا روز سوم) تخمک لقاح‌یافته تقسیم شود.

حاملگی دوقلو در دو کیسه جدا و یک جفت

در این نوع بارداری، دوقلو در دو کیسه جدا قرار دارند، اما جفت مشترک دارند. به عبارت دیگر، دوقلوها هر کدام خانه مجزای خود را دارند، اما تغذیه آن‌ها از یک منبع مشترک، یعنی جفت، صورت می‌گیرد. حاملگی دوقلویی مونوکوریونیک دی آمنیوتیک معمولاً در دوقلوهای همسان رخ می‌دهد، زمانی که تقسیم تخمک لقاح‌یافته بین روزهای 4 تا 8 بعد از لقاح اتفاق بیفتد. این نوع بارداری به نسبت دی کوریونیک دی آمنیوتیک، خطرات بیشتری دارد، به ویژه سندرم انتقال خون دوقلو به دوقلو (TTTS) که در اثر جریان خون نامتعادل بین دوقلوها از طریق جفت مشترک ایجاد می‌شود.

حاملگی دوقلو در یک کیسه آب مشترک و یک جفت مشترک

و اما می‌رسیم به موضوع اصلی بحث ما، دوقلوهای مونوکوریون مونوآمنیون یا همان دوقلو در یک کیسه آب. این نادرترین نوع بارداری دوقلویی است و در حدود ۱ درصد از بارداری‌های دوقلوهای همسان رخ می‌دهد. در این حالت، دوقلوها هم جفت مشترک دارند و هم در یک کیسه بارداری مشترک زندگی می‌کنند. تصور کنید دو نوزاد در یک گهواره با هم شریک باشند! این وضعیت به دلیل خطرات بالقوه، نیازمند مراقبت‌های بسیار دقیق و تخصصی است. دوقلوهای مونوکوریون مونوآمنیون همیشه دوقلوهای همسان هستند و جنسیت دوقلو دریک کیسه همواره یکسان خواهد بود. تشکیل این نوع دوقلویی زمانی اتفاق می‌افتد که تقسیم تخمک لقاح‌یافته بسیار دیر، یعنی بعد از روز هشتم لقاح رخ دهد. دیدن عکس جنین دوقلو در یک کیسه می‌تواند برای بسیاری از افراد جذاب و در عین حال کمی عجیب باشد، اما به خوبی نمایانگر وضعیت خاص این نوع بارداری است.

چرا دوقلوهای مونوآمنیوتیک در معرض خطر هستند؟

همانطور که اشاره شد، خطرات دوقلو در یک کیسه نسبت به سایر انواع بارداری دوقلویی بیشتر است. دلیل اصلی این افزایش خطر، اشتراک در کیسه آمنیوتیک است. وقتی دو جنین در یک کیسه آب قرار دارند، فضای محدود و عدم وجود غشاء جداکننده، احتمال بروز عوارض خاصی را افزایش می‌دهد. بیایید به مهم‌ترین خطرات دوقلو در یک کیسه نگاهی دقیق‌تر بیندازیم:

پیچیدن بند ناف

این شاید مهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین خطر در دوقلوهای مونوآمنیوتیک باشد. از آنجا که دوقلوها در یک کیسه آب هستند، بند ناف آن‌ها نیز در همان فضا قرار دارد و به راحتی می‌تواند به دور گردن، بدن یا بند ناف دوقلوی دیگر بپیچد و درهم تنیده شود. درهم تنیدگی بند ناف می‌تواند جریان خون و اکسیژن‌رسانی به جنین‌ها را مختل کند و در موارد شدید، منجر به آسیب مغزی یا حتی مرگ جنین شود. متاسفانه، پیشگیری از درهم تنیدگی بند ناف در دوقلوهای مونوآمنیوتیک امکان‌پذیر نیست، اما مانیتورینگ دقیق و منظم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت این عارضه کمک کند.

مادران با درگیری این موضوع معمولا علائمی شبیه به سیاتیک هم دارند! آش نخورده و دهان سوخته …
میشود با کنترل و مدیریت سیاتیک در بارداری معمولا این موارد رو درمان کرد که در مقاله ای مختص به خودش کامل توضیح دادم برای وی مامی های عزیز.

سندرم انتقال خون از دوقلو به دوقلو (TTTS)

اگرچه سندرم TTTS بیشتر در دوقلوهای مونوکوریونیک دی آمنیوتیک ( 2 کیسه جدا با جفت مشترک )  شایع است، اما در دوقلوهای مونوآمنیوتیک نیز احتمال وقوع آن وجود دارد. به دلیل جفت مشترک در دوقلوها، ممکن است جریان خون بین دو جنین نامتعادل شود. در این حالت، یک جنین (دهنده) خون کمتری دریافت می‌کند و رشدش کند می‌شود، در حالی که جنین دیگر (گیرنده) خون بیش از حد دریافت کرده و دچار اضافه بار گردش خون می‌شود. سندرم TTTS می‌تواند عوارض جدی برای هر دو جنین به همراه داشته باشد و در صورت عدم درمان، تهدیدکننده زندگی آن‌ها باشد.

پرفیوژن شریانی معکوس دوقلو (TRAP sequence)

این عارضه بسیار نادر، اما بسیار جدی است و به طور خاص در بارداری‌های مونوکوریونیک (چه دی آمنیوتیک و چه مونوآمنیوتیک) رخ می‌دهد. در TRAP sequence، یکی از دوقلوها (اصطلاحا دوقلوی پمپ کننده ) به طور غیرطبیعی خون را به دوقلوی دیگر (دوقلوی گیرنده) پمپ می‌کند. دوقلوی گیرنده معمولاً دچار ناهنجاری‌های شدید ساختاری می‌شود و ممکن است قلب نداشته باشد یا به درستی تشکیل نشده باشد. در مقابل، دوقلوی پمپ به دلیل فشار مضاعف بر قلب، در معرض خطر نارسایی قلبی قرار می‌گیرد.

زایمان زودرس

احتمال زایمان زودرس در تمامی بارداری‌های دوقلویی، به ویژه در دوقلوهای مونوکوریون مونوآمنیون، بالاتر از بارداری‌های تک قلو است. به دلیل خطرات ذکر شده و نیاز به مانیتورینگ دقیق، پزشکان ممکن است تصمیم بگیرند که زایمان را زودتر از موعد مقرر انجام دهند. زایمان زودرس می‌تواند عوارض متعددی برای نوزادان نارس به همراه داشته باشد، از جمله مشکلات تنفسی، تغذیه‌ای و عصبی.

نقایص مادرزادی و ناهنجاری‌ها

مطالعات نشان داده‌اند که دوقلوهای همسان به طور کلی، و به ویژه دوقلوهای مونوکوریونیک، در معرض خطر کمی بیشتر نقایص مادرزادی و ناهنجاری‌ها نسبت به دوقلوهای غیر همسان و تک قلوها قرار دارند. اگرچه علت دقیق این افزایش خطر هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد به فرآیند تقسیم تخمک لقاح‌یافته و عوامل ژنتیکی مربوط باشد.

تفاوت در وزن هنگام تولد

به دلیل جفت مشترک در دوقلوها و احتمال بروز سندرم TTTS، ممکن است تفاوت در وزن هنگام تولد بین دوقلوهای مونوآمنیوتیک بیشتر از سایر انواع دوقلویی باشد. عدم تطابق وزن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات تغذیه‌ای و رشدی در یکی از دوقلوها باشد و نیازمند توجه و بررسی دقیق‌تر است.

بارداری دوقلوی مونو/مونو به خاطر جفت مشترک، با ریسک‌های خاصی همراهه. یکی از این عارضه‌های نادر و خطرناک، سندروم پرفیوژن شریانی معکوسه که فقط در این نوع دوقلوها دیده می‌شه. برای آگاهی از این خطر جدی، حتما مقاله همه چیز درباره پرفیوژن شریانی معکوس در دوقلوها رو بخونید.

روش تشخیص دوقلو های مونوکوریون مونوآمنیون چگونه است ؟

تشخیص دوقلو های مونوکوریون مونوآمنیون معمولاً از طریق سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری صورت می‌گیرد. بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص نوع بارداری دوقلویی، قبل از هفته ۱۴ بارداری است، چرا که در این زمان ساختارهای جفت و کیسه آمنیوتیک به خوبی قابل مشاهده هستند. در سونوگرافی، پزشک به دنبال نشانه‌هایی می‌گردد که مشخص کننده دوقلوهای مونوکوریون مونوآمنیون باشد، از جمله:

• مشاهده یک کیسه بارداری واحد که هر دو جنین در آن قرار دارند.
• وجود تنها یک جفت برای هر دو جنین.
• عدم وجود غشاء جداکننده بین دو جنین در کیسه آب.

مانیتورینگ دقیق و منظم، رکن اصلی مراقبت‌های دوران بارداری در دوقلوهای مونوآمنیوتیک است. هدف از مانیتورینگ، تشخیص زودهنگام خطرات احتمالی، به ویژه درهم تنیدگی بند ناف و سندرم TTTS، و انجام اقدامات درمانی به موقع است. مانیتورینگ معمولاً شامل موارد زیر است:

• سونوگرافی‌های مکرر: فواصل سونوگرافی‌ها در بارداری دوقلوهای مونوآمنیوتیک معمولاً کوتاه‌تر از بارداری‌های معمولی است. سونوگرافی‌ها به منظور بررسی رشد جنین‌ها، میزان مایع آمنیوتیک، جریان خون بین دوقلوها و بررسی وضعیت بند ناف انجام می‌شوند.
• اکوکاردیوگرافی جنین: این نوع سونوگرافی تخصصی برای بررسی دقیق‌تر قلب جنین‌ها و تشخیص احتمالی ناهنجاری‌های قلبی و همچنین بررسی جریان خون بین دوقلوها انجام می‌شود.
• تست‌های غیر استرس (NST): از حدود هفته ۲۶-۲۸ بارداری، ممکن است تست‌های NST به منظور بررسی ضربان قلب جنین‌ها و واکنش آن‌ها به حرکات جنینی انجام شود.

علاوه بر مانیتورینگ دقیق، مراقبت های ویژه در بارداری مونوآمنیوتیک شامل موارد زیر نیز می‌شود:

توصیه های تغذیه ای: تغذیه مناسب و متعادل برای مادر باردار با دوقلوهای مونوآمنیوتیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مصرف کافی پروتئین، آهن، کلسیم و سایر مواد مغذی ضروری برای رشد و تکامل جنین‌ها توصیه می‌شود.
استراحت کافی: استراحت کافی و اجتناب از فعالیت‌های سنگین به کاهش استرس و بهبود جریان خون رحم کمک می‌کند.
مراقبت های روحی و روانی: بارداری دوقلوهای مونوآمنیوتیک می‌تواند با استرس و نگرانی بیشتری همراه باشد. حمایت روانی از مادر و خانواده، مشاوره و گروه‌های حمایتی می‌توانند در کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان مادر موثر باشند.
آمادگی برای زایمان زودرس: به دلیل احتمال بالای زایمان زودرس در دوقلوهای مونوآمنیوتیک، آمادگی برای این احتمال و کسب اطلاعات در مورد مراقبت از نوزادان نارس ضروری است.
آموزش نشانه های خطر: مادر باردار باید با نشانه های خطر مانند کاهش حرکات جنین، خونریزی، درد شکم، پارگی کیسه آب و … آشنا باشد و در صورت بروز هر یک از این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کند.

جفت مشترک یعنی هر مشکلی برای جفت پیش بیاد، هر دو جنین رو تحت تاثیر قرار میده. مثلا پیر شدن جفت می‌تونه برای هر دو جنین خطرناک باشه. اگه می‌خواید بدونید علت و علائم پیر شدن جفت چیست، این مقاله بهتون کمک می‌کنه.

زایمان و مراقبت های پس از تولد دوقلوهای مونوآمنیوتیک

زایمان دوقلوهای مونوآمنیوتیک معمولاً زودتر از موعد مقرر انجام می‌شود. به دلیل خطرات درهم تنیدگی بند ناف و سایر عوارض احتمالی، پزشکان اغلب توصیه می‌کنند که زایمان بین هفته‌های ۳۲ تا ۳۴ بارداری انجام شود. زایمان سزارین در دوقلوهای مونوآمنیوتیک بسیار شایع‌تر از زایمان طبیعی است. دلیل اصلی این امر، خطرات درهم تنیدگی بند ناف در حین زایمان طبیعی و همچنین احتمال نامناسب بودن وضعیت قرارگیری جنین‌ها برای زایمان واژینال است.

پس از تولد، مراقبت های پس از تولد نوزادان مونوکوریونیک مونوآمنیوتیک ممکن است بسته به شرایط نوزادان متفاوت باشد. به دلیل زایمان زودرس و خطرات احتمالی دوران بارداری، احتمال بستری در NICU (بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان) برای نوزادان دوقلوهای مونوآمنیوتیک بیشتر است. در NICU، نوزادان تحت مراقبت های ویژه نوزادان نارس قرار می‌گیرند، از جمله مراقبت‌های تنفسی، تغذیه‌ای و حمایتی.

پیگیری های پزشکی پس از ترخیص از بیمارستان نیز برای دوقلوهای مونوآمنیوتیک بسیار مهم است. این پیگیری‌ها به منظور بررسی رشد و تکامل نوزادان، تشخیص و درمان مشکلات احتمالی و اطمینان از سلامت کامل آن‌ها انجام می‌شوند. حمایت از خانواده در این دوران نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. داشتن دوقلوهای مونوآمنیوتیک و گذراندن دوران بارداری و پس از تولد آن‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و حمایت روانی، اطلاعاتی و عملی از والدین ضروری است.

ویژگی‌های یکسان دوقلوهای مونو مونو

دوقلوهای مونو مونو یا همان دوقلوهای مونوآمنیوتیک مونوکوریونیک ، به دلیل منشاء مشترک ژنتیکی، ویژگی‌های یکسان بسیاری دارند. مهم‌ترین ویژگی‌های یکسان دوقلوهای مونو مونو عبارتند از:

1. جنسیت دوقلو دریک کیسه: همانطور که بارها اشاره شد، دوقلوهای مونوآمنیوتیک همواره دوقلوهای همسان هستند و بنابراین، جنسیت آن‌ها همیشه یکسان است. اگر در سونوگرافی متوجه شدید که دوقلو در یک کیسه دارید، می‌توانید مطمئن باشید که هر دو فرزند شما همجنس خواهند بود.
2. شباهت ظاهری بسیار زیاد: دوقلو های همسان به دلیل داشتن ژنتیک یکسان، شباهت ظاهری بسیار زیادی به یکدیگر دارند. این شباهت در دوقلوهای مونوآمنیوتیک که از یک تخمک لقاح‌یافته واحد منشاء می‌گیرند، به اوج خود می‌رسد. تشخیص آن‌ها از یکدیگر ممکن است حتی برای والدین نیز دشوار باشد!
3. ویژگی های شخصیتی و رفتاری مشابه: اگرچه وراثت نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و رفتار افراد دارد، اما عوامل محیطی نیز تاثیرگذار هستند. با این حال، بسیاری از والدین دوقلوهای همسان، به ویژه دوقلوهای مونوآمنیوتیک، شباهت‌های قابل توجهی در ویژگی های شخصیتی و رفتاری فرزندان خود گزارش می‌دهند.

برای اینکه بهتر متوجه پیچیدگی‌های بارداری دوقلو با جفت مشترک بشید، باید اول با خود جفت و عملکردش آشنا باشید. مقاله جامع ما یعنی راهنمای کامل جفت جنین، از عملکرد تا انواع، بهترین نقطه برای شروعه.

کلام آخر 

بارداری دوقلوهای مونوآمنیوتیک یک اتفاق نادر و در عین حال شگفت‌انگیز است. اگرچه این نوع بارداری با خطرات بیشتری نسبت به سایر انواع دوقلویی همراه است، اما با تشخیص زودهنگام، مانیتورینگ دقیق و مراقبت‌های تخصصی پزشکی، می‌توان به طور موثری از سلامت مادر و جنین‌ها محافظت کرد و شانس یک بارداری موفق را به حداکثر رساند.

مهم‌ترین نکته برای مادرانی که با این شرایط مواجه می‌شوند، حفظ آرامش، کسب اطلاعات دقیق و اعتماد به تیم پزشکی متخصص است. با آگاهی و مراقبت مناسب، می‌توانید این دوران خاص را با اطمینان خاطر بیشتری سپری کرده و به آغوش کشیدن فرزندان دوقلوی خود را با سلامتی و شادی تجربه کنید. به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید و پزشکان و متخصصان زیادی در کنار شما هستند تا در این مسیر همراهتان باشند.

سوالات متداول درباره دوقلوهای مونوآمنیوتیک

منبع : pubmed

دکتر محمد مهدی حسن زاده

تجربه طولانی من در زمینه دارو و مشاوره سلامت به بیماران عزیز نشان داده است که دسترسی به اطلاعات صحیح و قابل درک، نقش بسیار مهمی در روند بهبود بیماری دارد. تلاش من بر این است که دانش تخصصی و معتبر را به زبان ساده و کاربردی در اختیار شما قرار دهم.
دکتر محمدمهدی حسن‌زاده تروجنی ؛ داروساز

کد نظام پزشکی د-31658

عضو رسمی انجمن داروسازان ایران