جفت به عنوان پلی حیاتی بین مادر و جنین نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند. در این مقاله، به بررسی پرفیوژن جفت و نارسایی جفت خواهیم پرداخت؛ موضوعاتی که تأثیر مستقیمی بر سلامت جنین و روند بارداری دارند. در این میان، فرآیندی حیاتی به نام پرفیوژن جفت، یعنی جریان خون درون جفت، نقش کلیدی در سلامت بارداری و جنین ایفا می‌کند. اما گاهی اوقات، این جریان حیاتی دچار اختلال شده و وضعیتی به نام نارسایی جفت رخ می‌دهد که می‌تواند عواقب جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد.

در این مقاله جامع  از وی مام ، قصد داریم به مبحث پرفیوژن جفت و نارسایی جفت قدم بگذاریم و به زبانی ساده، به تمام سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم. از پرفیوژن جفتی چیست؟ و نارسایی جفت چیست؟ گرفته تا علائم نارسایی جفت، درمان نارسایی جفت و راهکارهای پیشگیری از آن، همه و همه را در این راهنمای کامل بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا پرده از رازهای این عضو حیاتی و اختلالات مربوط به آن برداریم و گامی مهم در جهت داشتن بارداری سالم‌تر برداریم.

پرفیوژن جفتی دقیقا چیست؟

برای درک بهتر نارسایی جفت، ابتدا باید بدانیم پرفیوژن جفتی چیست؟ به زبان ساده، پرفیوژن به معنای جریان خون در یک عضو یا بافت است. بنابراین، پرفیوژن جفتی به جریان خون درون جفت اشاره دارد. جفت، این عضو مسطح و دایره‌ای شکل که در دوران بارداری در رحم شکل می‌گیرد، نقش یک واسطه حیاتی بین مادر و جنین را ایفا می‌کند. عملکرد اصلی جفت، فراهم کردن بستر مناسب برای تبادل مواد مغذی، اکسیژن و مواد زائد بین مادر و جنین است.

پرفیوژن به چه معناست؟ در یک تعریف دقیق‌تر، پرفیوژن فرآیندی است که طی آن خون در جفت جریان می‌یابد و این تبادل مواد حیاتی را تضمین می‌کند. تصور کنید یک سیستم لوله‌کشی پیچیده و ظریف که در آن خون مادر به رگ‌های خونی جفت وارد شده و در تماس نزدیک با رگ‌های خونی جنین قرار می‌گیرد. در این تماس، اکسیژن و مواد مغذی از خون مادر به خون جنین منتقل شده و مواد زائد از خون جنین به خون مادر بازمی‌گردد تا از بدن مادر دفع شوند. این تبادل شگفت‌انگیز، عملکرد جفت را رقم می‌زند و حیات جنین را تضمین می‌کند.

اهمیت پرفیوژن جفت بر کسی پوشیده نیست. پرفیوژن جفت کافی برای رشد و تکامل سالم جنین امری ضروری و حیاتی است. اگر جریان خون در جفت به میزان کافی نباشد، جنین با کمبود اکسیژن و مواد مغذی مواجه شده و این مسئله می‌تواند منجر به عوارض جدی و خطرناکی شود. یکی از مهم‌ترین عوارض کاهش پرفیوژن جفت، محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) است که در آن جنین به طور مناسب رشد نمی‌کند. در موارد شدیدتر، پرفیوژن ناکافی جفت حتی می‌تواند منجر به مرگ داخل رحمی جنین (مرده‌زایی) شود.

جالب است بدانید که میانگین پرفیوژن نرمال جفت در طول دوران بارداری افزایش می‌یابد. مطالعات نشان داده‌اند که مقدار میانگین جریان خون جفتی در هفته‌های اولیه بارداری (هفته‌های 19-20) حدود 89.4 میلی‌لیتر بر 100 گرم در دقیقه بوده و در هفته‌های پایانی بارداری (هفته‌های 37-38) به حدود 155.3 میلی‌لیتر بر 100 گرم در دقیقه می‌رسد. این افزایش تدریجی پرفیوژن جفت نشان‌دهنده نیاز روزافزون جنین به اکسیژن و مواد مغذی در طول دوران رشد است.

نارسایی جفت چیست؟

حال که با مفهوم پرفیوژن جفت آشنا شدیم، به سراغ نارسایی جفت می‌رویم. نارسایی جفت چیست؟ به زبان ساده، نارسایی جفت زمانی رخ می‌دهد که جفت نتواند به درستی وظایف خود را انجام دهد و خونرسانی جفت به جنین به میزان کافی نباشد. به عبارت دیگر، نارسایی جفت به معنای کاهش پرفیوژن جفت و در نتیجه، کاهش انتقال اکسیژن و مواد مغذی به جنین است. این وضعیت که با نام اختلال خونرسانی جفت نیز شناخته می‌شود، می‌تواند عواقب ناخوشایندی برای جنین به همراه داشته باشد.

نارسایی جفت یک وضعیت پیچیده است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در واقع، علل نارسایی جفت متنوع بوده و می‌توانند به عوامل مادری، عوامل مربوط به جفت و عوامل محیطی مرتبط باشند. برخی از مهم‌ترین علل نارسایی جفت عبارتند از:

• بیماری‌های مادر: بیماری‌های زمینه‌ای مادر مانند دیابت بارداری، پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)، فشار خون بارداری و بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس می‌توانند جریان خون جفت را مختل کرده و منجر به نارسایی جفت شوند.
• مشکلات جفت: اختلالات در رشد جفت یا نحوه اتصال جفت به دیواره رحم می‌تواند باعث کاهش پرفیوژن جفت شود. به عنوان مثال، جفت سرراهی یا جفت پایین که در آن جفت در موقعیت نامناسبی در رحم قرار می‌گیرد، می‌تواند منجر به نارسایی جفت شود.
• سبک زندگی مادر: عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر در دوران بارداری می‌توانند باعث تنگ شدن عروق خونی و کاهش جریان خون به جفت شوند و خطر نارسایی جفت را افزایش دهند.
• بارداری‌های چندقلویی: بارداری دوقلو یا چندقلو می‌تواند فشار بیشتری بر جفت وارد کند و احتمال نارسایی جفت را افزایش دهد.
• عفونت‌ها: برخی از عفونت‌ها در دوران بارداری می‌توانند به جفت آسیب برسانند و منجر به نارسایی جفت شوند.

در حالی که پرفیوژن جفت به جریان طبیعی خون و عملکرد سالم جفت اشاره دارد، نارسایی جفت زمانی رخ می‌دهد که این جریان کاهش پیدا کند و جفت عملکرد مطلوب خود را از دست بدهد. بنابراین، در حالی که پرفیوژن جفت نشان‌دهنده سلامت جفت است، نارسایی جفت علامتی از اختلال در عملکرد جفت می‌باشد که می‌تواند عوارض جدی برای جنین داشته باشد.

پرفیوژن ضعیف یا نارسایی جفت، ارتباط نزدیکی با پدیده پیر شدن جفت داره. در واقع، جفت پیر شده نمی‌تونه به خوبی خون‌رسانی کنه. برای اینکه با این مشکل هم آشنا بشید، مقاله پیر شدن جفت یعنی چه و علائم آن چیست؟ رو مطالعه کنید.

علائم نارسایی جفت و عدم خونرسانی جفت به جنین

تشخیص زودهنگام نارسایی جفت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا با تشخیص به موقع و اقدامات درمانی مناسب، می‌توان از بسیاری از عوارض جدی جلوگیری کرد. اما علائم نارسایی جفت چیست؟ متاسفانه، علائم نارسایی جفت همیشه آشکار و واضح نیستند و گاهی اوقات، این وضعیت بدون علامت پیش می‌رود. با این حال، برخی از نشانه‌ها و علائم هشداردهنده وجود دارند که می‌توانند به عدم خونرسانی جفت به جنین اشاره داشته باشند.

اگر خون رسانی به جنین کم باشد چه میشود؟ در صورتی که خونرسانی به جنین کم باشد و نارسایی جفت رخ دهد، جنین ممکن است با علائم و نشانه‌های زیر مواجه شود:

• کاهش حرکات جنین: یکی از مهم‌ترین علائم عدم خونرسانی جفت به جنین، کاهش حرکات جنین است. مادران باردار معمولاً از حدود هفته 20 بارداری به بعد، حرکات جنین را احساس می‌کنند. اگر متوجه شدید که حرکات جنین به طور قابل توجهی کاهش یافته است یا ضعیف‌تر شده‌اند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
• رشد محدود جنین (IUGR): نارسایی جفت می‌تواند منجر به رشد محدود جنین شود. در سونوگرافی‌های دوران بارداری، پزشک رشد جنین را بررسی می‌کند. اگر رشد جنین کمتر از حد انتظار باشد، ممکن است نشانه‌ای از نارسایی جفت باشد.
• تغییرات در سونوگرافی داپلر: سونوگرافی داپلر جفت یک روش تخصصی سونوگرافی است که جریان خون جفت و عروق خونی جنین را بررسی می‌کند. تغییرات غیرطبیعی در جریان خون جفت در سونوگرافی داپلر می‌تواند نشان‌دهنده نارسایی جفت باشد.

علاوه بر علائم نارسایی جفت در جنین، گاهی اوقات مادر نیز ممکن است علائمی را تجربه کند که به طور غیرمستقیم به نارسایی جفت مرتبط باشند. به عنوان مثال، نارسایی جفت می‌تواند با پره اکلامپسی همراه باشد که با فشار خون بالا و ورم در مادر مشخص می‌شود. همچنین، در برخی موارد، نارسایی جفت می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.

تشخیص خونرسانی کم به جنین چگونه است ؟

تشخیص نارسایی جفت معمولاً بر اساس ترکیبی از معاینات بالینی، سونوگرافی و سونوگرافی داپلر جفت انجام می‌شود. در معاینات بالینی، پزشک سلامت مادر و جنین را ارزیابی می‌کند و به دنبال علائم و نشانه‌های احتمالی نارسایی جفت می‌گردد.

سونوگرافی نقش مهمی در تشخیص نارسایی جفت ایفا می‌کند. در سونوگرافی بارداری، پزشک رشد جنین را اندازه‌گیری می‌کند و شاخص مایع آمنیوتیک (AFI) را بررسی می‌کند. کاهش رشد جنین و کاهش مایع آمنیوتیک می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی جفت باشد.

همانطور که اشاره شد، سونوگرافی داپلر جفت یک ابزار تشخیصی بسیار ارزشمند برای تشخیص نارسایی جفت است. در این نوع سونوگرافی، جریان خون در عروق رحمی و بند ناف بررسی می‌شود. تغییرات غیرطبیعی در جریان خون جفت، مانند افزایش مقاومت عروق خونی یا کاهش سرعت جریان خون، می‌تواند نشان‌دهنده نارسایی جفت باشد.

علاوه بر سونوگرافی، مانیتورینگ جنین (NST) نیز ممکن است برای ارزیابی سلامت جنین و به طور غیرمستقیم، عملکرد جفت انجام شود. در مانیتورینگ جنین، ضربان قلب جنین و حرکات جنین به طور همزمان ثبت می‌شوند. تغییرات غیرطبیعی در ضربان قلب جنین یا کاهش حرکات جنین می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی جفت و کمبود اکسیژن جنین باشد.

این نارسایی می‌تونه باعث استرس جنین و دفع مکونیوم در کیسه آب بشه. این اتفاق می‌تونه برای جنین خطرناک باشه. برای آگاهی از عوارضش، حتما مقاله عوارض خوردن مکونیوم توسط جنین رو بخونید.

درمان نارسایی جفت 

متاسفانه، درمان قطعی برای نارسایی جفت وجود ندارد و نمی‌توان عملکرد جفت را به طور کامل بهبود بخشید. آیا نارسایی جفت درمان دارد؟ پاسخ کوتاه این است که خیر، نارسایی جفت درمان ندارد، اما اقدامات درمانی و مراقبتی متعددی وجود دارند که می‌توانند به مدیریت نارسایی جفت و بهبود وضعیت جنین و مادر کمک کنند. هدف اصلی درمان نارسایی جفت، حفظ سلامت جنین تا زمان زایمان و جلوگیری از عوارض جدی است.

اگر خونرسانی به جنین کم باشد چه باید کرد؟ در صورتی که نارسایی جفت تشخیص داده شود، پزشک با توجه به شدت نارسایی جفت، سن بارداری و وضعیت جنین، تصمیمات درمانی مناسب را اتخاذ خواهد کرد. برخی از درمان‌های نارسایی جفت و راهکارهای افزایش خونرسانی به جنین عبارتند از:

پایش مداوم جنین: در موارد نارسایی جفت، پایش مداوم جنین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این پایش شامل انجام سونوگرافی و سونوگرافی داپلر به طور منظم برای بررسی رشد جنین و جریان خون جفت، و انجام مانیتورینگ جنین (NST) برای ارزیابی سلامت جنین است.
مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای مادر: اگر نارسایی جفت ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مادر مانند فشار خون بالا یا دیابت بارداری باشد، مدیریت و کنترل این بیماری‌ها می‌تواند به بهبود جریان خون جفت کمک کند.
داروها: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را برای بهبود جریان خون جفت تجویز کند. با این حال، اثربخشی این داروها در درمان نارسایی جفت هنوز به طور کامل ثابت نشده است.
زایمان زودرس: در موارد شدید نارسایی جفت که سلامت جنین به خطر افتاده باشد، زایمان زودرس ممکن است ضروری باشد. تصمیم به زایمان زودرس با توجه به سن بارداری و وضعیت جنین توسط پزشک متخصص گرفته می‌شود.

بهترین راه های خانگی برای افزایش خونرسانی به جنین

علاوه بر درمان‌های پزشکی، برخی راهکارهای خانگی و تغذیه‌ای نیز وجود دارند که می‌توانند به افزایش خونرسانی به رحم و جنین کمک کنند. چگونه خون رسانی به رحم را زیاد کنیم؟ و برای خون رسانی به جنین چی بخوریم؟ توصیه‌های زیر می‌توانند مفید باشند:

• تغذیه مناسب: تغذیه سالم در بارداری و مصرف غذاهای غنی از آهن، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به بهبود خونرسانی به جنین کمک کند. مصرف کافی مایعات و آب نیز برای حفظ حجم خون و جریان خون مناسب ضروری است.
• ورزش منظم: ورزش های سبک در بارداری مانند پیاده‌روی منظم می‌تواند به بهبود گردش خون و خونرسانی به رحم و جنین کمک کند. البته قبل از شروع هرگونه برنامه ورزشی در دوران بارداری، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
• استراحت کافی: استراحت کافی و دوری از استرس می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش فشار خون کمک کند و به طور غیرمستقیم بر خونرسانی به جفت تاثیر مثبت بگذارد.
• ترک سیگار و الکل: همانطور که گفته شد، سیگار کشیدن و مصرف الکل می‌توانند جریان خون جفت را مختل کنند. ترک سیگار و الکل در بارداری برای حفظ سلامت جفت و جنین ضروری است.

چگونه از نارسایی جفت پیشگیری کنیم ؟

اگرچه نارسایی جفت همیشه قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت برخی نکات و مراقبت‌های دوران بارداری، می‌توان خطر نارسایی جفت را کاهش داد. پیشگیری از نارسایی جفت شامل موارد زیر است:

1. مراقبت‌های پزشکی قبل از بارداری و دوران بارداری: انجام معاینات منظم قبل از بارداری و در طول دوران بارداری، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا و دیابت، و رعایت توصیه‌های پزشک می‌تواند به پیشگیری از نارسایی جفت کمک کند.
2. سبک زندگی سالم: داشتن سبک زندگی سالم در بارداری شامل تغذیه سالم، ورزش منظم، ترک سیگار و الکل، و مدیریت استرس می‌تواند به حفظ سلامت جفت و جنین کمک کند.
3. توجه به علائم هشدار: آگاهی از علائم نارسایی جفت و مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه نگرانی می‌تواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر این وضعیت کمک کند.

برای درک کامل این موضوع، باید با خود جفت و عملکرد پیچیده‌ش آشنا باشید. مقاله جامع ما یعنی راهنمای کامل جفت جنین، از ساختار تا انواع، بهترین منبع برای شماست.

جمع بندی

پرفیوژن جفت و نارسایی جفت موضوعات مهمی در سلامت بارداری هستند که آگاهی از آن‌ها برای هر مادر بارداری ضروری است. جفت، این عضو حیاتی، نقش بی‌بدیلی در تغذیه جنین و حفظ سلامت بارداری ایفا می‌کند. نارسایی جفت، اگرچه یک وضعیت نگران‌کننده است، اما با تشخیص زودهنگام، مراقبت‌های مناسب و پیگیری پزشکی، می‌توان تا حد زیادی از عوارض جدی آن جلوگیری کرد و بارداری سالم‌تری را تجربه نمود. امیدواریم این مقاله جامع از وی مام، اطلاعات مفیدی در مورد پرفیوژن جفت و نارسایی جفت در اختیار شما قرار داده باشد و به شما در داشتن بارداری سالم‌تر کمک کند. در صورت داشتن هرگونه سوال یا نگرانی در مورد سلامت بارداری خود، حتماً با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

سوالات متداول درباره پرفیوژن و نارسایی جفت

آیا نارسایی جفت درمان دارد؟

همانطور که گفته شد، نارسایی جفت درمان قطعی ندارد، اما اقدامات درمانی و مراقبتی برای مدیریت آن و حفظ سلامت جنین وجود دارد.

اگر خونرسانی به جنین کم باشد چه باید کرد؟

در صورت تشخیص نارسایی جفت، باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشید و توصیه‌های درمانی و مراقبتی پزشک را به دقت دنبال کنید. پایش مداوم جنین و در صورت لزوم، زایمان زودرس ممکن است ضروری باشد.

آیا نارسایی جفت خطرناک است؟

بله، نارسایی جفت می‌تواند خطرناک باشد و عوارض جدی برای جنین به همراه داشته باشد، از جمله رشد محدود جنین، زایمان زودرس و در موارد شدید، مرگ داخل رحمی جنین.

نارسایی جفت چه تاثیری بر جنین دارد؟

نارسایی جفت می‌تواند منجر به کمبود اکسیژن و مواد مغذی در جنین شود و رشد جنین را مختل کند. همچنین می‌تواند خطر زایمان زودرس و سایر عوارض بارداری را افزایش دهد.

چه کسانی بیشتر در معرض نارسایی جفت هستند؟

زنانی که به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا یا دیابت مبتلا هستند، زنانی که سیگار می‌کشند یا مصرف مواد مخدر دارند، و زنانی که بارداری چندقلویی دارند، بیشتر در معرض نارسایی جفت هستند.

منبع : clevelandclinic

دکتر محمد مهدی حسن زاده

تجربه طولانی من در زمینه دارو و مشاوره سلامت به بیماران عزیز نشان داده است که دسترسی به اطلاعات صحیح و قابل درک، نقش بسیار مهمی در روند بهبود بیماری دارد. تلاش من بر این است که دانش تخصصی و معتبر را به زبان ساده و کاربردی در اختیار شما قرار دهم.
دکتر محمدمهدی حسن‌زاده تروجنی ؛ داروساز

کد نظام پزشکی د-31658

عضو رسمی انجمن داروسازان ایران