راهنمای کامل رفلاکس معده در بارداری؛درمان سوزش سر دل و راهکارهای مختلف خانگی

رفلاکس معده در بارداری از آن مشکلاتی است که خیلی از خانم‌ها در دوران حاملگی تجربه می‌کنند. احساس سوزش سر دل بعد از غذا، ترش کردن یا حتی تلخی دهان معمولاً از اواسط بارداری شروع می‌شود و در ماه‌های آخر شدت بیشتری پیدا می‌کند. اما علت رفلاکس معده در بارداری چیست؟ آیا طبیعی است یا باید نگران بود؟

در این مقاله از وی مام به زبانی ساده توضیح می‌دهیم چرا رفلاکس در بارداری اتفاق می‌افتد، چه عواملی باعث تشدید آن می‌شود و چطور می‌توان با روش‌های خانگی یا دارو های مجاز آن را کنترل کرد. اگر شما هم با سوزش معده در دوران بارداری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید و می‌خواهید بدانید چه بخورید و از چه چیزهایی پرهیز کنید، ادامه مقاله را بخوانید.

علت رفلاکس معده در بارداری چیست؟

شاید اولین سوالی که با شروع این علائم از خودتان می‌پرسید این باشد که «چرا من؟» یا «چه کار اشتباهی انجام داده‌ام؟». مهم‌ترین نکته‌ای که باید بدانید این است: رفلاکس در بارداری تقصیر شما نیست. این عارضه نتیجه‌ی مستقیم دو تغییر بزرگ و کاملاً طبیعی است که بدن شما برای پرورش جنین تجربه می‌کند: تغییرات هورمونی و تغییرات فیزیکی. بیایید این دو عامل را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم تا تصویر روشنی از آنچه در حال وقوع است، داشته باشید.

تاثیر هورمون ها بر رفلاکس بارداری

از لحظه‌ای که بارداری شما آغاز می‌شود، بدن شروع به تولید مقادیر بسیار زیادی از هورمونی به نام پروژسترون می‌کند. این هورمون نقش حیاتی در حفظ بارداری دارد؛ دیواره رحم را برای پذیرش جنین آماده می‌کند و از انقباضات نابجای عضلات رحم جلوگیری می‌کند تا بارداری شما پایدار بماند. اما اثر پروژسترون تنها به رحم محدود نمی‌شود. این هورمون یک شل‌کننده عضلانی قوی برای تمام عضلات صاف بدن است. یکی از این عضلات، دریچه عضلانی حلقوی شکلی است که بین مری و معده شما قرار دارد و به آن اسفنکتر تحتانی مری یا LES می‌گویند.

وظیفه این دریچه این است که مانند یک دروازه‌بان یک‌طرفه عمل کند؛ باز شود تا غذا وارد معده شود و سپس محکم بسته شود تا از بازگشت غذا و اسید قوی معده به سمت مری جلوگیری کند. پروژسترون با شل کردن این دریچه، باعث می‌شود که دروازه‌بان شما کمی ضعیف‌تر عمل کند. در نتیجه، این دریچه به راحتی باز شده و محتویات اسیدی معده فرصت پیدا می‌کنند تا به سمت بالا، یعنی مری، حرکت کنند و همان احساس سوزش را ایجاد نمایند. پروژسترون همچنین حرکات طبیعی دستگاه گوارش را کند می‌کند و باعث می‌شود غذا برای مدت طولانی‌تری در معده باقی بماند که این خود، احتمال رفلاکس را افزایش می‌دهد.

متن انگلیسی:

Heartburn is a common symptom during pregnancy. Changes in your hormones and body shape can contribute to acid reflux and heartburn. A few dietary and lifestyle changes can usually prevent and relieve symptoms.

ترجمه متن:
سوزش سر دل یک علامت شایع در دوران بارداری است. تغییرات در هورمون‌ها و شکل بدن شما می‌تواند به رفلاکس اسید و سوزش سر دل کمک کند. چند تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی معمولاً می‌تواند از علائم جلوگیری کرده و آنها را تسکین دهد.

my.clevelandclinic

عامل دوم، یک دلیل کاملاً مکانیکی و قابل درک است. با گذشت هفته‌ها و ماه‌ها، جنین شما رشد می‌کند و به همراه آن، رحم نیز بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا فضای کافی برای او فراهم کند. این رحم در حال رشد، مانند یک بادکنک که به آرامی در حال باد شدن است، به ارگان‌های داخلی دیگر فشار وارد می‌کند. معده شما یکی از اولین ارگان‌هایی است که این فشار را احساس می‌کند. رحم بزرگ شده، معده را به سمت بالا فشرده می‌کند و فضای داخلی آن را کاهش می‌دهد. این فشار فیزیکی، مانند فشار دادن یک بطری نوشابه، محتویات معده را به سمت تنها راه خروجی بالایی، یعنی دریچه ضعیف‌شده مری، هل می‌دهد. به همین دلیل است که بسیاری از زنان متوجه می‌شوند که رفلاکس آنها با پیشرفت بارداری، به خصوص در سه ماهه دوم و سوم، شدیدتر می‌شود. در سوزش معده در بارداری دوقلو، این فشار حتی بیشتر است و علائم می‌تواند زودتر و با شدت بیشتری خود را نشان دهد.

رفلاکس معده در بارداری از کی شروع میشه؟

زمان‌بندی شروع و شدت رفلاکس برای هر فردی متفاوت است، اما یک الگوی کلی وجود دارد. برخی از زنان ممکن است سوزش معده در اوایل بارداری را نیز تجربه کنند. رفلاکس معده در هفته های اول بارداری عمدتاً ناشی از افزایش سریع سطح هورمون پروژسترون است. با این حال، معمولاً اوج علائم از سه ماهه دوم شروع شده و در رفلاکس معده در سه ماهه سوم بارداری به بیشترین حد خود می‌رسد. در این مرحله، شما با ترکیبی از بالاترین سطح هورمون‌ها و بیشترین فشار فیزیکی از سوی رحم بزرگ‌شده مواجه هستید. بنابراین اگر احساس می‌کنید با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی، علائمتان بدتر شده است، این یک روند کاملاً طبیعی و قابل انتظار است.

درمان خانگی و تغذیه مناسب برای رفلاکس بارداری

خبر خوب این است که شما مجبور نیستید این ۹ ماه را با درد و ناراحتی سپری کنید. قبل از اینکه به سراغ داروها بروید، راهکارهای بسیار موثر و کاملاً ایمنی در زمینه تغذیه و سبک زندگی وجود دارد که می‌تواند به طور چشمگیری علائم شما را کاهش دهد. این روش‌ها خط اول درمان سوزش سر دل در بارداری هستند.

برای سوزش معده در بارداری چی بخوریم؟

انتخاب مناسب غذاها می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. تمرکز خود را بر روی غذاهایی بگذارید که به طور طبیعی اسید کمی دارند و به آرام کردن معده کمک می‌کنند. زنجبیل برای رفلاکس معده در بارداری یک گزینه عالی است؛ این ماده طبیعی به تسکین حالت تهوع کمک کرده و دارای خواص ضدالتهابی برای دستگاه گوارش است. می‌توانید چند برش نازک زنجبیل تازه را در آب داغ دم کرده و به عنوان چای بنوشید. میوه‌های کم‌اسید مانند موز، خربزه، طالبی و سیب انتخاب‌های بسیار خوبی هستند.

موز به دلیل داشتن بافت نرم، می‌تواند به پوشاندن دیواره تحریک‌شده مری کمک کند. محصولات لبنی کم‌چرب مانند ماست و کفیر، به ویژه انواع پروبیوتیک، به تعادل باکتری‌های مفید روده و بهبود هضم کمک می‌کنند. غلات کامل مانند جو دوسر، نان سبوس‌دار و برنج قهوه‌ای نیز گزینه‌های عالی هستند، زیرا فیبر موجود در آنها به جذب اسید اضافی معده کمک می‌کند. سبزیجات سبز مانند بروکلی، مارچوبه، لوبیا سبز و کرفس نیز همگی قلیایی و کم‌اسید هستند.

برای درمان رفلاکس در بارداری از کدام غذاها باید پرهیز کرد؟

همانطور که برخی غذاها به شما کمک می‌کنند، برخی دیگر می‌توانند آتش رفلاکس را شعله‌ورتر کنند. شناسایی و پرهیز از این غذاهای محرک، یک گام کلیدی در مدیریت علائم است. غذاهای چرب و سرخ‌شده در صدر این لیست قرار دارند. هضم این غذاها به زمان بیشتری نیاز دارد و باعث می‌شود معده برای مدت طولانی‌تری پر بماند و اسید بیشتری تولید کند. غذاهای تند و پرادویه، اگرچه ممکن است برای شما لذت‌بخش باشند، اما می‌توانند دیواره مری را تحریک کنند.

غذاهای اسیدی مانند مرکبات (پرتقال، لیمو)، گوجه‌فرنگی و محصولات آن (سس، رب)، سرکه و نوشابه‌های گازدار نیز باید با احتیاط مصرف شوند. شکلات، قهوه و چای حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند باعث شل شدن بیشتر دریچه مری شوند. پیاز و سیر، به خصوص به صورت خام، برای بسیاری از افراد محرک هستند. سعی کنید یک دفترچه یادداشت غذایی داشته باشید و بنویسید پس از خوردن چه غذاهایی علائمتان بدتر می‌شود تا بتوانید الگوی شخصی خود را پیدا کنید.

بایدها (غذاهای مفید)	نبایدها (غذاهای محرک)
موز و خربزه (میوه‌های کم‌اسید)	مرکبات و گوجه فرنگی (اسیدی)
جو دوسر و برنج قهوه‌ای (غلات کامل)	غذاهای سرخ‌شده و چرب (دیرهضم)
ماست و کفیر (پروبیوتیک‌ها)	شکلات و قهوه (شل‌کننده دریچه معده)
زنجبیل تازه (ضدتهوع و آرام‌بخش)	غذاهای تند و پرادویه (محرک)

راه های کاهش رفلاکس در دوران حاملگی

علاوه بر رژیم غذایی، چندین تغییر ساده در عادات روزمره می‌تواند به طرز چشمگیری به شما کمک کند. به جای سه وعده غذایی حجیم، سعی کنید پنج یا شش وعده غذایی کوچک و سبک در طول روز داشته باشید. این کار از پر شدن بیش از حد معده و وارد آمدن فشار به دریچه مری جلوگیری می‌کند. آهسته غذا بخورید و هر لقمه را به خوبی بجوید. سریع غذا خوردن باعث بلعیدن هوا و افزایش فشار داخل معده می‌شود.

سعی کنید مایعات را بین وعده‌های غذایی بنوشید، نه همراه با آنها. نوشیدن حجم زیادی از مایعات همراه با غذا، حجم معده را افزایش داده و رفلاکس را تشدید می‌کند. از پوشیدن لباس‌های تنگ، به خصوص در ناحیه شکم و کمر، خودداری کنید. لباس‌های راحت و گشاد به کاهش فشار روی معده کمک می‌کنند. همچنین، سعی کنید پس از غذا خوردن، حداقل برای یک ساعت در حالت نشسته یا ایستاده باقی بمانید و از خم شدن یا انجام کارهای سنگین خودداری کنید.

بهترین نحوه خوابیدن برای کنترل رفلاکس شبانه در بارداری چگونه است؟

سوزش معده در شب می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و خواب راحت را از شما بگیرد. دلیل این امر ساده است: وقتی دراز می‌کشید، نیروی جاذبه دیگر به نگه داشتن اسید در معده کمکی نمی‌کند. برای مقابله با این مشکل، هرگز با معده پر به رختخواب نروید. آخرین وعده غذایی یا میان‌وعده خود را حداقل سه ساعت قبل از خواب میل کنید. مهم‌ترین تکنیک، بالاتر قرار دادن سر و بالاتنه نسبت به معده است.

اما این کار را با گذاشتن چند بالش زیر سر انجام ندهید، زیرا این کار فقط گردن شما را خم کرده و با افزایش فشار روی شکم، ممکن است رفلاکس را بدتر کند. راه صحیح این است که سر تخت خود را با قرار دادن چند کتاب محکم یا بلوک چوبی زیر پایه‌های بالایی آن، حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر بلندتر کنید. این شیب ملایم به نیروی جاذبه کمک می‌کند تا اسید را در جای خود نگه دارد.

کدام داروی رفلاکس در بارداری مجاز است؟

اگر با وجود رعایت تمام نکات تغذیه‌ای و اصلاح سبک زندگی، همچنان از رفلاکس شدید رنج می‌برید، ممکن است پزشک استفاده از دارو را توصیه کند. نگرانی در مورد مصرف دارو در این دوران کاملاً طبیعی است، اما باید بدانید که گزینه‌های دارویی ایمنی وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند. قانون طلایی این است: هرگز، تحت هیچ شرایطی، بدون مشورت با پزشک یا ماما، هیچ دارویی را در دوران بارداری مصرف نکنید. حتی داروهایی که بدون نسخه به فروش می‌رسند. دریافت مشاوره درست در این زمینه بسیار حیاتی است و خدماتی مانند پاسخگویی ۲۴ ساعته سوالات بارداری می‌تواند به شما در رفع ابهامات و دریافت راهنمایی فوری کمک کند.

اولین و رایج‌ترین گزینه‌ای که پزشکان توصیه می‌کنند، داروهای آنتی‌اسید هستند. این داروها با خنثی کردن اسید موجود در معده، تسکین سریعی را فراهم می‌کنند. در دوران بارداری، آنتی‌اسیدهای حاوی کربنات کلسیم یا هیدروکسید منیزیم، ایمن در نظر گرفته می‌شوند. شربت برای رفلاکس معده در بارداری مانند شربت‌های ترکیبی آلومینیوم-منیزیم (مانند شربت لاکسی ژل برای سوزش معده در بارداری) نیز اغلب تجویز می‌شوند. با این حال، باید از مصرف آنتی‌اسیدهای حاوی سدیم بی‌کربنات (جوش شیرین) به دلیل ایجاد نفخ و تجمع مایعات در بدن، و آنتی‌اسیدهای حاوی آسپیرین، خودداری کنید. همچنین، مصرف بیش از حد آنتی‌اسیدهای حاوی کلسیم می‌تواند منجر به یبوست شود.

اگر آنتی‌اسیدها به تنهایی کافی نباشند، پزشک ممکن است به سراغ دسته قوی‌تری از داروها به نام مسدودکننده‌های گیرنده H2 برود. این داروها به جای خنثی کردن اسید موجود، از منبع، یعنی از تولید آن در معده، می‌کاهند. داروی فاموتیدین برای سوزش معده در بارداری یکی از رایج‌ترین و مطالعه‌شده‌ترین گزینه‌ها در این دسته است که سابقه استفاده ایمن طولانی در دوران بارداری دارد. این داروها اثر طولانی‌تری نسبت به آنتی‌اسیدها دارند و می‌توانند تا ۱۲ ساعت تسکین ایجاد کنند، که این ویژگی آنها را برای کنترل رفلاکس شبانه بسیار مناسب می‌سازد. این داروها نیز باید حتماً با تجویز و تحت نظر پزشک مصرف شوند.

در موارد رفلاکس شدید معده در بارداری که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، پزشک ممکن است قوی‌ترین دسته دارویی یعنی مهارکننده‌های پمپ پروتون یا PPIs را در نظر بگیرد. این داروها مانند قرص پنتوپرازول برای سوزش معده در بارداری یا امپرازول، تولید اسید را به شدت سرکوب می‌کنند. اگرچه مطالعات گسترده نشان داده‌اند که این داروها نیز خطر عمده‌ای برای جنین ایجاد نمی‌کنند، اما معمولاً به عنوان آخرین راه‌حل و زمانی که فواید آن به وضوح بر هرگونه ریسک احتمالی غلبه دارد، تجویز می‌شوند. مصرف این داروها نیازمند نظارت دقیق پزشکی است و معمولاً برای کوتاه‌ترین دوره ممکن و با کمترین دوز موثر، تجویز می‌گردند.

پاسخ به باورهای رایج و نگرانی‌های شما

در کنار جنبه‌های پزشکی، باورهای قدیمی و نگرانی‌های زیادی پیرامون رفلاکس بارداری وجود دارد که می‌تواند باعث اضطراب مادران شود. بیایید به چند مورد از شایع‌ترین آنها با نگاهی علمی پاسخ دهیم.

آیا رفلاکس به جنین آسیب می رساند؟

بگذارید خیالتان را کاملاً راحت کنیم: خیر. این یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید به خاطر بسپارید. ایا رفلاکس معده در بارداری خطرناک است؟ پاسخ برای جنین شما منفی است. سوزش سر دل و رفلاکس، هرچقدر هم که برای شما شدید و ناخوشایند باشد، یک مشکل کاملاً مادرانه است و به طور مستقیم هیچ‌گونه آسیبی به جنین در حال رشد شما وارد نمی‌کند. جنین در کیسه آمنیوتیک خود به راحتی در حال رشد است و از این آتش‌سوزی داخلی شما بی‌خبر است. تنها خطر غیرمستقیم زمانی است که رفلاکس به قدری شدید باشد که مانع از غذا خوردن کافی و افزایش وزن مناسب مادر شود، که این موارد نادر هستند و با درمان مناسب قابل کنترل‌اند.

رفلاکس معده و جنسیت جنین چه ارتباطی دارند؟

احتمالاً از مادربزرگ‌ها یا اطرافیان خود شنیده‌اید که «اگر سوزش معده‌ات زیاد است، حتماً بچه‌ات پسر است» یا «دخترها رفلاکس می‌آورند». این باورها و موارد مشابه مانند ارتباط رفلاکس معده در بارداری و جنسیت جنین، هیچ پایه و اساس علمی ندارند. شدت رفلاکس شما هیچ ارتباطی با جنسیت فرزندتان ندارد و کاملاً به فیزیولوژی بدن شما، سطح هورمون‌ها و اندازه رحم بستگی دارد. باور دیگر، ارتباط سوزش معده با میزان موی نوزاد است.

جالب است بدانید که یک مطالعه کوچک در سال ۲۰۰۶، ارتباط آماری ضعیفی بین این دو پیدا کرد که ممکن است به دلیل تأثیر مشابه هورمون‌های بارداری بر روی رشد موی جنین و شل شدن دریچه مری باشد. با این حال، این به هیچ وجه یک ابزار پیش‌بینی قابل اعتماد نیست و بیشتر یک باور قدیمی سرگرم‌کننده است تا یک واقعیت علمی.

رفلاکس معده در بارداری تا چند ماهگی ادامه دارد؟

این سوالی است که هر مادر بارداری که از رفلاکس رنج می‌برد، منتظر پاسخ آن است. خبر بسیار خوب این است که برای تقریباً تمام زنان، علائم رفلاکس به طرز شگفت‌انگیزی بلافاصله پس از زایمان یا طی چند روز پس از آن، به طور کامل از بین می‌رود. با تولد نوزاد، فشار فیزیکی از روی معده شما برداشته می‌شود و سطح هورمون‌ها به سرعت به حالت عادی بازمی‌گردد. این دو عامل باعث می‌شوند که دریچه مری دوباره قدرت خود را به دست آورد و دستگاه گوارش شما به عملکرد طبیعی خود بازگردد. پس صبور باشید؛ این یک چالش موقتی است و پایان خوشی در انتظار شماست.

کلام آخر ویمام

رفلاکس و سوزش سر دل در بارداری، اگرچه ناخوشایند است، اما بخشی طبیعی از مسیر شگفت‌انگیز مادر شدن برای بسیاری از زنان است. به یاد داشته باشید که بدن شما در حال انجام یک کار خارق‌العاده، یعنی پرورش یک انسان جدید است و این عوارض، نشانه‌هایی از همین تغییرات عظیم هستند. با به کارگیری راهکارهای تغذیه‌ای و اصلاح سبک زندگی، و در صورت نیاز، با کمک گرفتن از داروهای ایمن تحت نظر پزشک، می‌توانید این دوران را با راحتی و آرامش بیشتری سپری کنید. هرگز در بیان نگرانی‌های خود و پرسیدن سوالاتتان تردید نکنید. تیم متخصصان زنان و مامایی در وی مام همواره در کنار شما هستند تا با ارائه مشاوره تخصصی، در هر قدم از این مسیر همراه شما باشند و به شما در داشتن یک بارداری سالم و شاد کمک کنند.

آیا رفلاکس و سوزش معده شدید به این معنی است که نوزاد من موی زیادی خواهد داشت؟

این یک باور قدیمی رایج است. هرچند یک مطالعه کوچک ارتباطی بین این دو پیدا کرده که ممکن است به دلیل سطح بالای هورمون‌ها باشد، اما این یک روش قابل اعتماد برای پیش‌بینی نیست. علت اصلی سوزش معده شدید، تغییرات هورمونی و فشار فیزیکی رحم است.

چرا سوزش معده من در شب‌ها و هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود؟

وقتی شما دراز می‌کشید، نیروی جاذبه دیگر نمی‌تواند به نگه داشتن اسید در معده کمک کند. این وضعیت افقی به اسید معده اجازه می‌دهد تا راحت‌تر به سمت مری بازگردد و باعث تشدید علائم سوزش سر دل، به خصوص در هنگام خواب شود.

آیا رفلاکس بلافاصله بعد از زایمان از بین می‌رود؟

بله، برای اکثریت قریب به اتفاق زنان، علائم رفلاکس به سرعت پس از زایمان برطرف می‌شود. با خروج جنین و جفت، فشار روی معده برداشته شده و سطح هورمون‌ها به حالت عادی بازمی‌گردد و در نتیجه عملکرد دریچه معده نیز بهبود می‌یابد.

مصرف روزانه شربت‌های آنتی‌اسید در بارداری مجاز است؟

اگرچه آنتی‌اسیدهای حاوی کلسیم و منیزیم در بارداری ایمن محسوب می‌شوند، اما مصرف روزانه و منظم آنها باید حتماً تحت نظر پزشک باشد. مصرف بیش از حد می‌تواند عوارضی مانند یبوست یا اسهال ایجاد کند و ممکن است نیاز به درمان قوی‌تری داشته باشید.

آیا رفلاکس می‌تواند باعث سرفه‌های خشک در دوران بارداری شود؟

بله. گاهی اوقات قطرات ریز اسید معده می‌تواند تا حلق و حنجره بالا بیاید و تارهای صوتی و راه‌های هوایی را تحریک کند. این تحریک می‌تواند منجر به سرفه‌های خشک و مزمن، گرفتگی صدا یا احساس وجود توده در گلو شود.

برای تسکین فوری سوزش معده در نیمه شب چه کار می‌توانم بکنم؟

نوشیدن یک لیوان کوچک شیر کم‌چرب یا خوردن چند عدد بادام خام می‌تواند به خنثی کردن موقت اسید کمک کند. همچنین، استفاده از یک شربت آنتی‌اسید مجاز (که از قبل با پزشک خود هماهنگ کرده‌اید) می‌تواند تسکین سریعی ایجاد کند. سعی کنید برای چند دقیقه در حالت نشسته قرار بگیرید.

منبع: nhs , my.clevelandclinic