علائم رفلاکس معده معمولاً با احساس سوزش بعد از غذا، طعم تلخ یا ترش در دهان، یا حتی بوی بد دهان خود را نشان می‌دهد. اما این فقط شروع ماجراست. بعضی‌ها ممکن است بدون هیچ سوزشی، دچار سرفه خشک، گرفتگی صدا یا احساس گیر کردن غذا در گلو شوند و ندانند که این‌ها هم از نشانه‌های رفلاکس هستند. در موارد شدیدتر، حتی تنگی نفس، درد قفسه سینه یا تپش قلب هم ممکن است به خاطر بازگشت اسید معده به مری ایجاد شود.

در این مقاله از وی‌مام به‌صورت کامل و با زبانی ساده توضیح می‌دهیم علائم رفلاکس معده چیست، از کجا بفهمیم دچار آن شده‌ایم، و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم. همچنین به نشانه‌های کمتر شناخته‌شده مثل رفلاکس خاموش، علائم در نوزادان و علائم خطرناک هم می‌پردازیم تا تصویر کاملی از این مشکل به دست آورید.

اگر گاهی بعد از غذا احساس سوزش، طعم ترش یا فشار در سینه دارید و می‌خواهید بدانید دلیلش چیست، ادامه مقاله را از دست ندهید.

از کجا بفهمیم رفلاکس معده داریم؟

برای پاسخ به این سوال کلیدی، ابتدا باید با سربازان خط مقدم این بیماری آشنا شویم؛ علائمی که مستقیماً از بازگشت اسید به مری ناشی می‌شوند و شایع‌ترین دلایل مراجعه افراد به پزشک هستند. این‌ها علائم تیپیک رفلاکس معده هستند که اگر به طور مکرر آن‌ها را تجربه می‌کنید، به احتمال زیاد با این مشکل روبرو هستید. درک دقیق این نشانه‌ها به شما کمک می‌کند تا بفهمید در بدن شما چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

احساس سوزش سر دل

این علامت، ستاره اصلی و شناخته‌شده‌ترین نشانه رفلاکس معده است. احساس سوزش سر دل بعد از غذا که در پزشکی به آن Heartburn می‌گویند، یک حس سوزش ناراحت‌کننده است که معمولاً از ناحیه بالای شکم یا پایین قفسه سینه شروع شده و به سمت بالا، یعنی گلو و گردن، حرکت می‌کند. این حس دقیقاً پشت استخوان جناغ سینه احساس می‌شود. این سوزش به دلیل تماس اسید قوی معده با دیواره حساس و محافظت‌نشده مری رخ می‌دهد. دیواره معده برای مقاومت در برابر اسید خود، یک لایه مخاطی ضخیم دارد، اما مری فاقد این لایه محافظ است و تماس با اسید به سرعت باعث تحریک و التهاب آن می‌شود.
این علائم سوزش معده معمولاً در شرایط خاصی بدتر می‌شوند:
بعد از غذا خوردن: به خصوص وعده‌های غذایی حجیم، چرب یا تند.
هنگام دراز کشیدن یا خوابیدن: در این حالت، جاذبه زمین دیگر کمکی به نگه داشتن اسید در معده نمی‌کند و بازگشت آن آسان‌تر می‌شود.
هنگام خم شدن: این کار نیز فشار داخل شکم را افزایش داده و اسید را به سمت بالا هل می‌دهد.
بنابراین، اگر می‌پرسید ترش کردن معده نشانه چیست؟، در اغلب موارد پاسخ، بازگشت اسید و اولین نشانه از وجود رفلاکس است.

متن انگلیسی:

Symptoms that get worse after eating, bending or lying down may further suggest you have GERD. This includes chest pain, or heartburn, which occurs just above the stomach, caused by the contents of the stomach coming up into your esophagus.

ترجمه متن:
علائمی که پس از غذا خوردن، خم شدن یا دراز کشیدن بدتر می‌شوند، ممکن است بیشتر نشان دهنده ابتلا به رفلاکس معده باشند. این علائم شامل درد قفسه سینه یا سوزش سر دل است که درست بالای معده رخ می‌دهد و ناشی از ورود محتویات معده به مری است.

nm.org

طعم تلخ و ترش در دهان

دومین علامت کلاسیک، بازگشت محتویات معده یا Regurgitation است. در این حالت، شما به طور ناگهانی بازگشت مایعی ترش یا تلخ را از معده به سمت گلو و دهان خود حس می‌کنید. گاهی اوقات ممکن است حتی ذرات کوچک غذای هضم نشده نیز همراه این مایع بازگردند. این اتفاق به دلیل نقص عملکرد دریچه بین مری و معده رخ می‌دهد که نمی‌تواند به طور کامل بسته بماند. این طعم تلخ و ترش در دهان می‌تواند بسیار ناخوشایند باشد و اغلب پس از آروغ زدن یا به صورت خود به خودی اتفاق می‌افتد و یکی از واضح‌ترین نشانه های رفلاکس معده است.

آیا درد قفسه سینه علائم رفلاکس است؟

این یکی از نگران‌کننده‌ترین علائم رفلاکس است. گاهی اوقات، سوزش سر دل آنقدر شدید و قوی است که به صورت یک درد تیز یا فشارنده در قفسه سینه احساس می‌شود. این درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس معده می‌تواند به قدری شدید باشد که با درد ناشی از حمله قلبی اشتباه گرفته شود و سالانه افراد زیادی را با نگرانی به اورژانس می‌کشاند.
اما چگونه می‌توان این دو را از هم افتراق داد؟

• درد رفلاکس معمولاً حالت سوزشی دارد، اغلب پس از غذا خوردن رخ می‌دهد، با دراز کشیدن بدتر می‌شود و با مصرف داروهای آنتی‌اسید (ضد اسید) بهبود می‌یابد.
• درد قلبی اغلب به صورت یک حس فشار، سنگینی یا فشردگی توصیف می‌شود، ممکن است به بازوی چپ، گردن، فک یا پشت تیر بکشد و معمولاً با فعالیت فیزیکی تشدید شده و با استراحت بهتر می‌شود. همچنین ممکن است با علائمی مانند تنگی نفس، تعریق سرد و سرگیجه همراه باشد.

نکته بسیار مهم: شما هرگز نباید سعی کنید این دو را در خانه از هم تشخیص دهید. هرگونه درد قفسه سینه یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و باید فوراً توسط پزشک بررسی شود. اگر کوچکترین شکی دارید، حتماً با اورژانس تماس بگیرید.

رفلاکس معده به کجا می زند؟

شاید تعجب کنید اگر بدانید که رفلاکس معده همیشه خودش را با علائم گوارشی نشان نمی‌دهد. در بسیاری از افراد، اسید معده به بخش‌های بالاتر دستگاه گوارش و تنفسی نفوذ کرده و علائمی را ایجاد می‌کند که به آن‌ها علائم غیرمعمول یا آتیپیک می‌گویند. این وضعیت که به آن رفلاکس حنجره و حلق (LPR) یا رفلاکس خاموش نیز گفته می‌شود، می‌تواند بسیار گیج‌کننده باشد، زیرا ممکن است فرد اصلاً دچار سوزش سر دل کلاسیک نشود. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که رفلاکس معده چه علائمی دارد که شاید هرگز به معده ربطشان ندهید.

آیا رفلاکس معده باعث سرفه خشک می شود؟

پاسخ کوتاه و قاطع به این سوال، بله است. سرفه خشک مزمن یکی از شایع‌ترین علائم غیرگوارشی رفلاکس است. اما این اتفاق چگونه رخ می‌دهد؟ دو مکانیسم اصلی برای آن وجود دارد:
۱. مسیر مستقیم (آسپیراسیون): قطرات بسیار ریز اسید معده از مری بالا آمده و به جای ورود به دهان، به اشتباه وارد حنجره و نای می‌شوند. این ورود اسید به راه‌های هوایی، باعث تحریک شدید و ایجاد یک رفلکس دفاعی به شکل سرفه می‌شود. این سرفه‌ها اغلب در شب و هنگام دراز کشیدن که بازگشت اسید آسان‌تر است، بدتر می‌شوند.
۲. مسیر غیرمستقیم (رفلکس عصبی): حتی اگر اسید وارد ریه‌ها نشود، وجود آن در قسمت پایینی مری می‌تواند اعصابی را تحریک کند که با راه‌های هوایی مشترک هستند. این تحریک عصبی، یک سیگنال به مغز فرستاده و باعث انقباض راه‌های هوایی و ایجاد سرفه می‌شود.
علاوه بر سرفه، علائم رفلاکس معده و تنگی نفس نیز ممکن است رخ دهد. تحریک راه‌های هوایی توسط اسید می‌تواند علائمی بسیار شبیه به آسم، مانند خس‌خس سینه و احساس کمبود هوا ایجاد کند. در بسیاری از موارد، آسمی که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد، در واقع ناشی از رفلاکس درمان نشده است.
گرفتگی صدا و ارتباط آن با رفلاکس نیز از همین مکانیسم ناشی می‌شود. تارهای صوتی که در حنجره قرار دارند، به تماس با اسید بسیار حساس هستند. التهاب ناشی از اسید باعث می‌شود فرد، به خصوص در هنگام صبح، با صدای گرفته و خشن از خواب بیدار شود یا در طول روز نیاز مداوم به صاف کردن گلوی خود داشته باشد.

آیا علت بوی بد دهان به رفلاکس معده ارتباطی دارد؟

اگر با وجود رعایت کامل بهداشت دهان و دندان، همچنان از بوی بد دهان (هالیتوزیس) رنج می‌برید، رفلاکس می‌تواند متهم اصلی باشد. علت بوی بد دهان و رفلاکس معده به بازگشت مداوم گازهای معده و ذرات غذای هضم نشده به دهان مربوط می‌شود. این مواد محیطی مناسب برای رشد باکتری‌های مولد بو ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، اسید معده بسیار خورنده است. تماس مکرر آن با دندان‌ها می‌تواند به مینای دندان، یعنی لایه محافظ خارجی آن، آسیب جدی وارد کند. این فرسایش اسیدی، دندان‌ها را ضعیف‌تر، حساس‌تر و مستعد پوسیدگی می‌کند. دندانپزشکان اغلب اولین کسانی هستند که متوجه این علائم می‌شوند.

احساس گیر کردن غذا در گلو

یکی از آزاردهنده‌ترین و عجیب‌ترین علائم، احساس گیر کردن غذا در گلو است، در حالی که واقعاً هیچ چیزی آنجا نیست. این حس که در پزشکی به آن “احساس گلوبوس” یا Globus Sensation می‌گویند، می‌تواند باعث نگرانی فرد از وجود یک توده یا مشکل جدی شود. اما در اغلب موارد، این حس ناشی از اسپاسم و انقباض عضلات حلق به دلیل تحریک مداوم ناشی از بخارات اسید معده است. بدن در تلاش برای محافظت از خود در برابر اسید، عضلات این ناحیه را منقبض می‌کند و این انقباض به صورت حس وجود یک لقمه گیرکرده، درک می‌شود.

آیا رفلاکس معده باعث تپش قلب میشود؟

تجربه رفلاکس معده و تپش قلب به صورت همزمان می‌تواند بسیار ترسناک باشد. اگرچه این علامت به اندازه موارد دیگر شایع نیست، اما ارتباطی بین این دو وجود دارد. عصب واگ، یکی از مهم‌ترین اعصاب بدن، هم به قلب و هم به دستگاه گوارش عصب‌دهی می‌کند. تحریک این عصب به دلیل وجود اسید در مری، در برخی افراد مستعد، می‌تواند باعث ایجاد آریتمی‌های خفیف یا احساس تپش قلب شود. با این حال، همانند درد قفسه سینه، هرگز نباید تپش قلب را به سادگی به رفلاکس نسبت داد. این علامت همیشه نیازمند بررسی دقیق توسط متخصص قلب برای رد کردن علل جدی‌تر است.

علائم رفلاکس معده خاموش چیست؟ 

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، علائم رفلاکس معده خاموش یا LPR، نوعی از رفلاکس است که در آن فرد ممکن است اصلاً سوزش سر دل را تجربه نکند. به همین دلیل به آن “خاموش” یا “علائم رفلاکس مخفی معده” می‌گویند. در این حالت، اسید و آنزیم‌های گوارشی از مری عبور کرده و به حلق و حنجره می‌رسند. علائم این نوع رفلاکس عمدتاً در ناحیه گلو و دستگاه تنفسی فوقانی متمرکز است:

• سرفه مزمن و خشک
• گرفتگی و خشونت صدا
• احساس وجود توده در گلو (گلوبوس)
• نیاز مداوم به صاف کردن گلو
• ترشحات پشت حلق
• مشکل در بلع
• گوش درد (به دلیل ارتباط حلق با گوش میانی)

تشخیص این نوع رفلاکس معمولاً دشوارتر است و نیاز به همکاری متخصص گوش و حلق و بینی و گوارش دارد.

علائم سوزش معده در بارداری چیست؟

سوزش سر دل یکی از شایع‌ترین شکایات مادران باردار است. علائم سوزش معده در بارداری تفاوتی با حالت عادی ندارد، اما علت و شدت آن متفاوت است. دو دلیل اصلی برای شیوع بالای رفلاکس در این دوران وجود دارد:
۱. تغییرات هورمونی: بدن در دوران بارداری مقادیر زیادی هورمون پروژسترون تولید می‌کند. این هورمون باعث شل شدن عضلات صاف بدن می‌شود تا رحم بتواند رشد کند. متاسفانه، این اثر بر روی دریچه بین مری و معده نیز تاثیر گذاشته و آن را شل می‌کند و بازگشت اسید را آسان‌تر می‌سازد.
۲. فشار فیزیکی: با رشد جنین، رحم بزرگ شده و به ارگان‌های داخلی از جمله معده فشار وارد می‌کند. این فشار فیزیکی، محتویات معده را به سمت بالا و به داخل مری هل می‌دهد.
اگر در رابطه با رفلاکس سوالات زیادی در ذهن دارید، می‌توانید از خدمات پاسخگویی ۲۴ ساعته سوالات پزشکی برای دریافت راهنمایی فوری و ایمن از متخصصین استفاده کنید.

علائم رفلاکس معده در نوزادان و کودکان چگونه است؟

سیستم گوارشی نوزادان هنوز به طور کامل تکامل نیافته و دریچه معده آن‌ها ضعیف است. به همین دلیل، بالا آوردن مقداری شیر پس از تغذیه (Spitting up) در آن‌ها بسیار شایع و طبیعی است. اما علائم رفلاکس معده در نوزادان که نیاز به توجه پزشکی دارد (بیماری GERD)، شدیدتر است و شامل موارد زیر می‌شود:

• استفراغ‌های جهنده و مکرر
• گریه و بی‌قراری شدید حین یا پس از شیر خوردن
• امتناع از خوردن شیر یا وزن نگرفتن مناسب
• سرفه، خس‌خس سینه یا مشکلات تنفسی

در علائم رفلاکس معده در کودکان بزرگتر، نشانه‌ها به بزرگسالان شبیه‌تر است، اما ممکن است کودک نتواند به خوبی آن‌ها را توصیف کند و با درد شکم، حالت تهوع مکرر، بوی بد دهان یا سرفه‌های شبانه خود را نشان دهد.

علائم اسید معده عصبی چیست؟

بسیاری از افراد گزارش می‌دهند که علائم رفلاکسشان در دوره‌های پراسترس و اضطراب به شدت بدتر می‌شود. اگرچه استرس به طور مستقیم باعث افزایش تولید اسید نمی‌شود، اما علائم اسید معده عصبی یک پدیده واقعی است. استرس می‌تواند:

• حساسیت مری به مقادیر کمتر اسید را افزایش دهد.
• تخلیه معده را کندتر کند.
• باعث افزایش انقباضات عضلانی و در نتیجه درک شدیدتر درد و سوزش شود.

بنابراین، مدیریت استرس بخش مهمی از کنترل علائم رفلاکس در بسیاری از افراد است.

علائم خطرناک رفلاکس معده کدامند؟

در حالی که اکثر علائم رفلاکس معده بزرگسالان آزاردهنده اما قابل مدیریت هستند، برخی نشانه‌ها می‌توانند زنگ خطری برای وجود عوارض جدی‌تر یا یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشند. این مقاله جایگزین تشخیص پزشکی نیست و در صورت مشاهده هر یک از علائم خطرناک رفلاکس معده زیر، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• دیسفاژی (مشکل در بلع): احساس اینکه غذا در گلو یا قفسه سینه شما گیر می‌کند یا بلعیدن با درد همراه است. این می‌تواند نشانه تنگ شدن مری باشد.
• اودینوفاژی (بلع دردناک): درد هنگام قورت دادن غذا یا مایعات.
• کاهش وزن ناخواسته و بی‌دلیل: از دست دادن وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی.
• علائم خونریزی: استفراغی که خونی باشد یا شبیه به تفاله قهوه به نظر برسد، یا مدفوعی که به رنگ سیاه و قیری باشد. این‌ها می‌توانند نشانه خونریزی از مری یا معده باشند.
• کم‌خونی فقر آهن: اگر در آزمایش خون شما بدون دلیل مشخصی کم‌خونی تشخیص داده شود.
• احساس خفگی در شب: بیدار شدن ناگهانی از خواب با سرفه‌های شدید و احساس خفگی.

این علائم را هرگز نادیده نگیرید و برای تشخیص دقیق علت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

کلام آخر ویمام

همانطور که با هم دیدیم، رفلاکس معده یک بیماری با هزار چهره است. از یک سوزش ساده در قفسه سینه گرفته تا سرفه‌های مزمن و گرفتگی صدا، این بیماری می‌تواند بر جنبه‌های مختلفی از سلامت و زندگی روزمره ما تاثیر بگذارد. مهم‌ترین پیام این راهنما این است که به نشانه‌های بدن خود با دقت گوش دهید. شناخت تمام علائم رفلاکس معده، از شایع تا پنهان، اولین و مهم‌ترین قدم برای تشخیص به موقع و مدیریت صحیح این وضعیت است. هرگز علائم خود را، به خصوص اگر مداوم هستند، نادیده نگیرید. مراجعه به پزشک برای تشخیص قطعی و دریافت یک برنامه درمانی مناسب، بهترین راه برای جلوگیری از عوارض بلندمدت و بازگشت به یک زندگی آرام و بدون ناراحتی‌های گوارشی است. در این مسیر، وی مام همیشه در کنار شماست تا با ارائه اطلاعات دقیق و معتبر، شما را در راه رسیدن به سلامتی همراهی کند.

تفاوت علائم رفلاکس معده با ورم معده (گاستریت) چیست؟

علامت اصلی رفلاکس، سوزش سر دل است که به سمت بالا حرکت می‌کند. اما در ورم معده یا گاستریت، علامت اصلی درد و سوزش در ناحیه بالای شکم (سردل) است که معمولاً به جای دیگری تیر نمی‌کشد و ممکن است با تهوع و احساس پری همراه باشد.

آیا رفلاکس معده می‌تواند باعث سرگیجه هم بشود؟

سرگیجه یک علامت مستقیم و شایع برای رفلاکس نیست. با این حال، در موارد نادر، اگر رفلاکس باعث تحریک عصب واگ یا مشکلات تنفسی و اضطراب شدید شود، ممکن است به طور غیرمستقیم احساس سبکی سر یا سرگیجه ایجاد کند. این علامت نیازمند بررسی پزشکی است.

علائم رفلاکس در شب چیست و چرا شب‌ها بدتر می‌شود؟

علائم شبانه شامل سوزش سر دل شدید، سرفه‌های خشک، احساس خفگی و بیدار شدن با طعم ترش در دهان است. این علائم در شب بدتر می‌شوند زیرا در حالت درازکش، جاذبه زمین دیگر مانع بازگشت اسید به مری نمی‌شود و اسید برای مدت طولانی‌تری با دیواره مری در تماس باقی می‌ماند.

چقدر طول می‌کشد تا بفهمیم علائم ما به طور قطعی مربوط به رفلاکس است؟

اگر علائم کلاسیک مانند سوزش سر دل را بیش از دو بار در هفته تجربه می‌کنید، به احتمال زیاد رفلاکس دارید. تشخیص قطعی توسط پزشک و بر اساس شرح حال، معاینه و گاهی پاسخ به درمان دارویی صورت می‌گیرد. در موارد پیچیده، ممکن است نیاز به آندوسکوپی باشد.

منبع: nm.org , my.clevelandclinic