مواجهه با دشواری در مسیر فرزندآوری، تجربه‌ای است که می‌تواند برای بسیاری از زوج‌ها چالش‌برانگیز و نگران‌کننده باشد. زمانی که شما و همسرتان تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرید و علی‌رغم تلاش و عدم استفاده از روش‌های جلوگیری، بارداری اتفاق نمی‌افتد، سوالات و نگرانی‌های زیادی به ذهن خطور می‌کند. در این مقاله جامع از وی مام، قصد داریم به بررسی دلایل مختلفی بپردازیم که می‌توانند منجر به این وضعیت شوند. درک این دلایل، اولین گام برای یافتن راه‌حل مناسب و برداشتن قدم‌های بعدی در مسیر تحقق رویای والد شدن است. به یاد داشته باشید که شما در این مسیر تنها نیستید و علم پزشکی امروز، راه‌حل‌های متعددی را برای کمک به شما ارائه می‌دهد.

درک فرآیند بارداری: یک نگاه کلی

پیش از آنکه به دلایل عدم بارداری بپردازیم، بهتر است نگاهی کوتاه به فرآیند پیچیده و در عین حال شگفت‌انگیز بارداری بیندازیم. درک این مراحل به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید که اختلال در هر یک از این بخش‌ها چگونه می‌تواند مانع از حاملگی شود.

چرخه قاعدگی و تخمک‌گذاری

باروری در زنان ارتباط مستقیمی با چرخه قاعدگی منظم و تخمک‌گذاری دارد. هر ماه، بدن زن برای یک بارداری احتمالی آماده می‌شود. تحت تاثیر هورمون‌ها، یک یا چند تخمک در تخمدان‌ها به بلوغ می‌رسند. در اواسط چرخه، معمولاً حدود 14 روز قبل از شروع قاعدگی بعدی، یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود که به این فرآیند تخمک‌گذاری می‌گویند. تخمک آزاد شده تنها حدود 12 تا 24 ساعت زنده می‌ماند و فرصت لقاح دارد.

نقش اسپرم و لقاح

برای وقوع بارداری، اسپرم سالم مرد باید بتواند خود را به تخمک برساند و آن را بارور کند. اسپرم‌ها پس از انزال وارد واژن شده، از دهانه رحم عبور کرده و خود را به لوله‌های فالوپ می‌رسانند. اگر در زمان تخمک‌گذاری، اسپرم در لوله‌های فالوپ حضور داشته باشد، می‌تواند با تخمک برخورد کرده و عمل لقاح انجام شود. اسپرم می‌تواند تا 5 روز در بدن زن زنده بماند و منتظر تخمک باشد.

لانه‌گزینی و شروع بارداری

پس از لقاح، تخمک بارور شده که حالا سلول تخم نامیده می‌شود، شروع به تقسیم سلولی می‌کند و به سمت رحم حرکت می‌کند. این سفر چند روز طول می‌کشد. پس از رسیدن به رحم، سلول تخم باید در دیواره داخلی رحم که آندومتر نام دارد، لانه‌گزینی کند. اگر لانه‌گزینی با موفقیت انجام شود، بارداری آغاز شده و هورمون‌های بارداری شروع به ترشح می‌کنند.

علت باردار نشدن زنان: شایع‌ترین دلایل

مشکلات باروری می‌تواند هم از جانب زن و هم از جانب مرد باشد، یا گاهی ترکیبی از هر دو. در این بخش به شایع‌ترین دلایلی می‌پردازیم که به سیستم تولید مثل زنان مربوط می‌شوند.

اختلالات تخمک‌گذاری

یکی از اصلی‌ترین دلایل ناباروری در زنان، مشکلات مربوط به تخمک‌گذاری است. اگر تخمک‌گذاری به طور منظم اتفاق نیفتد یا اصلاً رخ ندهد، بارداری غیرممکن خواهد بود.

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در زنان در سنین باروری است که می‌تواند باعث نامنظم شدن یا عدم تخمک‌گذاری شود. وجود کیست‌های متعدد کوچک در تخمدان‌ها، افزایش سطح هورمون‌های مردانه و مقاومت به انسولین از ویژگی‌های این سندرم است.

• نارسایی زودرس تخمدان (POF): در این حالت، تخمدان‌ها قبل از سن 40 سالگی عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند و دیگر به طور منظم تخمک آزاد نمی‌کنند.

• اختلالات هیپوتالاموس-هیپوفیز: هیپوتالاموس و هیپوفیز غده‌هایی در مغز هستند که هورمون‌های تنظیم‌کننده تخمک‌گذاری را تولید می‌کنند. هرگونه اختلال در عملکرد این غدد، مانند استرس شدید، کاهش یا افزایش وزن قابل توجه، یا تومورها، می‌تواند منجر به اختلال در تخمک‌گذاری شود.

• افزایش پرولاکتین: پرولاکتین هورمونی است که عمدتاً برای تولید شیر در دوران شیردهی ترشح می‌شود. افزایش سطح این هورمون در زمانی غیر از شیردهی می‌تواند تخمک‌گذاری را مختل کند.

مشکلات مربوط به لوله‌های فالوپ

لوله‌های فالوپ مسیر عبور تخمک از تخمدان به رحم و همچنین محل اصلی لقاح هستند. هرگونه انسداد یا آسیب در لوله‌های فالوپ می‌تواند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک یا حرکت تخمک بارور شده به سمت رحم شود.

• بیماری التهابی لگن (PID): این عفونت که اغلب ناشی از بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا و سوزاک است، می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار و انسداد در لوله‌های فالوپ شود.

• سابقه جراحی در ناحیه لگن یا شکم: جراحی‌هایی مانند آپاندکتومی یا جراحی برای حاملگی خارج رحمی ممکن است منجر به چسبندگی و آسیب به لوله‌ها شوند.

• اندومتریوز: در این بیماری، بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم (آندومتر) در خارج از رحم، از جمله روی لوله‌های فالوپ، رشد می‌کند و می‌تواند عملکرد آنها را مختل کند.

اندومتریوز

اندومتریوز همانطور که اشاره شد، وضعیتی است که در آن بافت مشابه آندومتر در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت می‌تواند روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، و سایر اندام‌های لگنی قرار گیرد. اندومتریوز می‌تواند باعث درد شدید قاعدگی، درد هنگام مقاربت و ناباروری شود. تأثیر آن بر باروری می‌تواند از طریق ایجاد التهاب، چسبندگی، آسیب به لوله‌ها و تخمدان‌ها و یا اختلال در کیفیت تخمک باشد.

مشکلات رحمی

ساختار و سلامت رحم برای لانه‌گزینی موفق و رشد جنین ضروری است. مشکلات ساختاری یا بیماری‌های رحمی می‌توانند مانع از بارداری یا ادامه آن شوند.

• فیبروم‌های رحمی (میوم‌ها): اینها توده‌های خوش‌خیم عضلانی هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. بسته به اندازه و محل قرارگیری، فیبروم‌ها می‌توانند با ایجاد تغییر در شکل رحم یا مسدود کردن لوله‌های فالوپ، در باروری اختلال ایجاد کنند.

• پولیپ‌های آندومتر: پولیپ‌ها رشد بیش از حد بافت آندومتر هستند که به داخل حفره رحم برجسته می‌شوند. آنها می‌توانند در لانه‌گزینی اختلال ایجاد کنند.

• ناهنجاری‌های ساختاری مادرزادی رحم: برخی زنان با رحم‌هایی با شکل غیرطبیعی (مانند رحم دوشاخ یا سپتوم‌دار) متولد می‌شوند که می‌تواند بارداری را دشوار کند.

• چسبندگی‌های داخل رحمی (سندرم آشرمن): این چسبندگی‌ها معمولاً پس از جراحی‌های داخل رحمی مانند کورتاژ ایجاد می‌شوند و می‌توانند فضای رحم را کاهش داده و مانع لانه‌گزینی شوند.

مشکلات دهانه رحم

دهانه رحم (سرویکس) نقش مهمی در عبور اسپرم به داخل رحم دارد. مشکلات مربوط به دهانه رحم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تنگی دهانه رحم: که می‌تواند عبور اسپرم را دشوار کند.

• کیفیت نامناسب مخاط دهانه رحم: مخاط دهانه رحم در حوالی تخمک‌گذاری باید رقیق و لغزنده باشد تا به حرکت اسپرم کمک کند. تغییرات هورمونی یا عفونت‌ها می‌توانند کیفیت این مخاط را تحت تأثیر قرار دهند.

علت باردار نشدن در مردان

ناباروری تنها مختص زنان نیست و تقریباً در نیمی از موارد ناباروری زوجین، عامل مردانه نیز دخیل است. مشکلات باروری در مردان اغلب به کیفیت و کمیت اسپرم مربوط می‌شود.

مشکلات تولید اسپرم

این دسته از مشکلات شایع‌ترین علت ناباروری در مردان هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• تعداد کم اسپرم (الیگواسپرمی): تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی در مایع منی.

• کیفیت پایین اسپرم: این شامل حرکت ضعیف اسپرم (آستنواسپرمی)، یعنی اسپرم‌ها توانایی حرکت موثر به سمت تخمک را ندارند، و شکل غیرطبیعی اسپرم (تراتواسپرمی)، یعنی اسپرم‌ها ساختار مناسب برای نفوذ به تخمک را ندارند، می‌شود.

• عدم وجود اسپرم در مایع منی (آزواسپرمی): این وضعیت می‌تواند ناشی از مشکلات تولید اسپرم در بیضه‌ها یا انسداد در مسیر خروج اسپرم باشد.

عوامل مختلفی می‌توانند بر تولید اسپرم تأثیر بگذارند، از جمله اختلالات هورمونی، مشکلات ژنتیکی (مانند سندرم کلاین فلتر)، عفونت‌ها (مانند اوریون)، قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد، برخی داروها و سموم محیطی.

مشکلات انتقال اسپرم

حتی اگر اسپرم سالم تولید شود، مشکلاتی در مسیر انتقال آن می‌تواند مانع از رسیدن اسپرم به مایع منی شود.

• انسداد در مجاری انزالی: این انسدادها می‌توانند ناشی از عفونت‌های قبلی، جراحی‌ها (مانند وازکتومی)، یا مشکلات مادرزادی باشند.

• واریکوسل: این وضعیت شایع، اتساع وریدهای بیضه است که می‌تواند دمای بیضه‌ها را افزایش داده و بر تولید و کیفیت اسپرم تأثیر منفی بگذارد. واریکوسل یکی از شایع‌ترین علل قابل درمان ناباروری مردان است.

• مشکلات انزال: مانند انزال رتروگراد (پس‌رونده) که در آن مایع منی به جای خروج از آلت تناسلی، به داخل مثانه برمی‌گردد، یا عدم توانایی در انزال.

عوامل هورمونی در مردان

همانند زنان، هورمون‌ها نقش مهمی در باروری مردان ایفا می‌کنند. اختلالات در سطح هورمون‌هایی مانند تستوسترون، FSH و LH که توسط هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه‌ها تنظیم می‌شوند، می‌تواند تولید اسپرم را مختل کند.

عوامل ژنتیکی

برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کلاین‌فلتر یا حذف‌های کوچک در کروموزوم Y می‌توانند باعث کاهش شدید یا عدم تولید اسپرم شوند.

عوامل مشترک و سبک زندگی موثر در باروری

علاوه بر دلایل اختصاصی مربوط به زنان و مردان، برخی عوامل عمومی و مرتبط با سبک زندگی نیز وجود دارند که می‌توانند بر قدرت باروری هر دو جنس تأثیر بگذارند.

سن و تاثیر آن بر باروری زنان و مردان

سن یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر باروری، به‌ویژه در زنان است. با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمک‌ها به طور طبیعی کاهش می‌یابد. این کاهش از حدود 30 سالگی شروع شده و پس از 35 سالگی سرعت بیشتری می‌گیرد و پس از 40 سالگی شانس بارداری طبیعی به شدت کم می‌شود. در مردان نیز با افزایش سن، اگرچه به شدت زنان نیست، اما ممکن است کیفیت اسپرم و قدرت باروری تا حدی کاهش یابد.

وزن و باروری (اضافه وزن و کمبود وزن)

وزن بدن نیز نقش مهمی در تعادل هورمونی و باروری دارد. اضافه وزن و چاقی، هم در زنان و هم در مردان، می‌تواند با ایجاد اختلالات هورمونی، مشکلات تخمک‌گذاری در زنان و کاهش کیفیت اسپرم در مردان همراه باشد. از سوی دیگر، کمبود وزن شدید نیز می‌تواند عملکرد هورمونی را مختل کرده و منجر به توقف تخمک‌گذاری در زنان شود.

تغذیه مناسب برای افزایش شانس بارداری

داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سالم سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم می‌تواند به بهبود سلامت عمومی و باروری کمک کند. مصرف کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند اسید فولیک، آهن، روی و آنتی‌اکسیدان‌ها برای سلامت تولید مثل مهم است.

ورزش و تاثیر آن بر قدرت باروری

ورزش منظم و متعادل می‌تواند به حفظ وزن مناسب، کاهش استرس و بهبود سلامت کلی کمک کند که همگی برای باروری مفید هستند. با این حال، ورزش بسیار شدید و بیش از حد، به‌ویژه در زنان، می‌تواند منجر به اختلالات هورمونی و مشکلات تخمک‌گذاری شود.

دخانیات، الکل و مواد مخدر

مصرف دخانیات (سیگار و قلیان)، الکل و مواد مخدر اثرات بسیار مخربی بر باروری زنان و مردان دارد. این مواد می‌توانند به تخمک‌ها و اسپرم‌ها آسیب برسانند، تعادل هورمونی را بر هم بزنند، خطر سقط جنین و ناهنجاری‌های مادرزادی را افزایش دهند و روند درمان‌های باروری را نیز با مشکل مواجه کنند.

استرس و تاثیر آن بر باروری

استرس مزمن و شدید می‌تواند سیستم هورمونی بدن را تحت تأثیر قرار داده و منجر به اختلال در تخمک‌گذاری در زنان و کاهش تولید اسپرم در مردان شود. اگرچه استرس به تنهایی عامل اصلی ناباروری نیست، اما می‌تواند به مشکلات موجود دامن بزند. بسیاری از افراد در جستجوی پاسخ به این سوال هستند که ایا استرس مانع بارداری میشود؟ باید گفت که استرس شدید می‌تواند در این فرآیند اختلال ایجاد کند. یادگیری روش‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و مشاوره می‌تواند مفید باشد.

بیماری‌های زمینه‌ای و داروها

برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت کنترل نشده، بیماری‌های تیروئید، بیماری‌های خودایمنی و برخی عفونت‌ها می‌توانند بر باروری تأثیر بگذارند. همچنین، مصرف برخی داروها، از جمله داروهای شیمی‌درمانی، برخی داروهای ضدفشار خون، داروهای ضدافسردگی و استروئیدها نیز ممکن است اثرات منفی بر قدرت باروری داشته باشند. حتماً با پزشک خود در مورد تمام بیماری‌ها و داروهای مصرفی‌تان مشورت کنید.

علت باردار نشدن با وجود تخمک گذاری

گاهی اوقات زوجین با وجود اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد زن به طور منظم تخمک‌گذاری می‌کند، باز هم در باردار شدن دچار مشکل هستند. این وضعیت می‌تواند گیج‌کننده باشد. در چنین مواردی، علت باردار نشدن با وجود تخمک گذاری می‌تواند به عوامل دیگری مرتبط باشد:

• مشکلات مربوط به اسپرم: حتی با تخمک‌گذاری منظم، اگر کیفیت، تعداد یا حرکت اسپرم مناسب نباشد، لقاح اتفاق نمی‌افتد.

• انسداد یا آسیب لوله‌های فالوپ: تخمک آزاد شده باید از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت کند و در همین مسیر با اسپرم ملاقات کند. انسداد لوله‌ها مانع این فرآیند می‌شود.

• مشکلات مربوط به لانه‌گزینی: ممکن است تخمک بارور شود، اما به دلیل مشکلاتی در رحم (مانند فیبروم، پولیپ، آندومتریت) یا مشکلات هورمونی (کمبود پروژسترون)، نتواند به درستی در دیواره رحم لانه‌گزینی کند.

• کیفیت پایین تخمک: حتی اگر تخمک‌گذاری رخ دهد، کیفیت تخمک ممکن است به دلیل سن بالا یا عوامل دیگر، برای یک بارداری موفق مناسب نباشد.

• مشکلات مربوط به مخاط دهانه رحم: اگر مخاط دهانه رحم خیلی غلیظ باشد یا حاوی آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم باشد، می‌تواند مانع از عبور اسپرم شود.

• ناباروری با علت ناشناخته: در برخی موارد، علی‌رغم انجام تمام آزمایش‌ها، علت دقیقی برای عدم بارداری یافت نمی‌شود.

علت حامله نشدن بعد از چند سال جلوگیری

بسیاری از زوج‌ها پس از سال‌ها استفاده از روش‌های جلوگیری از بارداری، تصمیم به فرزندآوری می‌گیرند و گاهی با تاخیر در بارداری مواجه می‌شوند. علت حامله نشدن بعد از چند سال جلوگیری می‌تواند متعدد باشد:

• زمان طبیعی برای بارداری: حتی برای زوج‌های کاملاً سالم، باردار شدن ممکن است چند ماه طول بکشد. اینکه قبلاً از روش جلوگیری استفاده می‌کردید، لزوماً به معنای بارداری فوری پس از قطع آن نیست.

• تاثیر سن: اگر سال‌ها از روش جلوگیری استفاده کرده‌اید، ممکن است سن شما افزایش یافته باشد و همانطور که گفته شد، باروری با افزایش سن، به‌ویژه در زنان، کاهش می‌یابد.

• بازگشت باروری پس از برخی روش‌ها: برخی روش‌های جلوگیری هورمونی، مانند آمپول‌های تزریقی، ممکن است نیاز به زمان بیشتری برای بازگشت کامل باروری پس از قطع داشته باشند (گاهی تا چندین ماه).

• آشکار شدن مشکلات زمینه‌ای: گاهی اوقات، یک مشکل باروری پنهان از قبل وجود داشته که با استفاده از روش‌های جلوگیری، فرصتی برای بروز پیدا نکرده است. پس از قطع جلوگیری، این مشکل خود را نشان می‌دهد.

• عوامل روانی: نگرانی و استرس ناشی از عدم بارداری سریع پس از قطع جلوگیری، خود می‌تواند بر باروری تأثیر منفی بگذارد.

لازم به ذکر است که استفاده طولانی مدت از اکثر روش‌های جلوگیری از بارداری (مانند قرص‌های ضدبارداری) معمولاً باعث ناباروری دائمی نمی‌شود و باروری پس از قطع آنها بازمی‌گردد.

علت باردار نشدن بعد از سقط

تجربه سقط جنین می‌تواند بسیار دردناک و ناراحت‌کننده باشد. نگرانی در مورد بارداری مجدد پس از سقط طبیعی است. علت باردار نشدن بعد از سقط می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• زمان لازم برای بهبودی جسمی و روحی: بدن و روان شما پس از سقط نیاز به زمان برای بهبودی دارند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند چند دوره قاعدگی صبر کنید تا پوشش داخلی رحم ترمیم شود و از نظر روحی نیز آمادگی بیشتری داشته باشید.

• نامنظم شدن چرخه قاعدگی: پس از سقط، ممکن است چند ماهی طول بکشد تا چرخه قاعدگی شما به حالت طبیعی بازگردد و تخمک‌گذاری منظم شود.

• عوامل ایجاد کننده سقط اولیه: گاهی اوقات، علتی که منجر به سقط جنین شده است (مانند مشکلات ژنتیکی، اختلالات هورمونی، یا مشکلات رحمی) هنوز برطرف نشده و می‌تواند مانع از بارداری مجدد یا موفقیت آن شود.

• عوارض نادر سقط: در موارد بسیار نادر، اگر سقط با روش‌هایی مانند کورتاژ انجام شده باشد، ممکن است عوارضی مانند چسبندگی داخل رحمی (سندرم آشرمن) ایجاد شود که بارداری را دشوار می‌کند.

• استرس و اضطراب: نگرانی و ترس از تکرار سقط می‌تواند استرس زیادی ایجاد کند که خود بر باروری تأثیر منفی می‌گذارد.

بسیاری از زنانی که سقط جنین را تجربه می‌کنند، در تلاش‌های بعدی با موفقیت باردار می‌شوند و صاحب فرزند سالم می‌شوند.

ناباروری با علت ناشناخته

در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد، علی‌رغم انجام تمام آزمایش‌ها و بررسی‌های استاندارد برای زن و مرد، هیچ علت مشخصی برای عدم بارداری یافت نمی‌شود. این وضعیت به عنوان ناباروری با علت ناشناخته یا باردار نشدن بدون دلیل شناخته می‌شود. این تشخیص به معنای ناامیدی نیست، بلکه به این معنی است که علم پزشکی فعلی هنوز قادر به شناسایی علت دقیق در این گروه از زوجین نیست. با این حال، بسیاری از روش‌های کمک باروری مانند IUI و IVF می‌توانند برای این زوجین نیز موثر باشند و شانس بارداری آنها را افزایش دهند. گاهی اوقات عوامل بسیار ظریف و غیرقابل اندازه‌گیری در کیفیت تخمک، اسپرم یا فرآیند لقاح و لانه‌گزینی دخیل هستند.

علت باردار نشدن دختر باکره بدون دخول

این سوال ممکن است برای برخی افراد مطرح شود و نیاز به توضیح دقیق دارد. برای وقوع بارداری، اسپرم باید وارد واژن شده و خود را به تخمک برساند. در حالت عادی، این اتفاق از طریق رابطه جنسی همراه با دخول و انزال در داخل واژن رخ می‌دهد. بارداری بدون دخول کامل بسیار نادر است اما از نظر تئوری غیرممکن نیست. اگر مایع منی (حاوی اسپرم) در نزدیکی ورودی واژن ریخته شود، این احتمال وجود دارد که تعدادی اسپرم فعال بتوانند وارد واژن شده و مسیر خود را به سمت تخمک طی کنند، به خصوص اگر دختر در دوره تخمک‌گذاری خود باشد. با این حال، این یک سناریوی بسیار غیرمحتمل برای بارداری است.
علت باردار نشدن دختر باکره بدون دخول معمولاً به این دلیل است که شرایط لازم برای رسیدن اسپرم کافی و سالم به تخمک فراهم نمی‌شود. اگر زوجی به طور فعال برای بارداری از طریق رابطه جنسی کامل تلاش نمی‌کنند، عدم بارداری طبیعی است.

لازم به ذکر است که این موضوع بیشتر بر اساس سناریوهای بسیار خاص و نادر است تا یک علت شایع ناباروری در زوجینی که فعالانه برای بارداری تلاش می‌کنند. نگرانی در مورد بارداری در صورت عدم وجود رابطه جنسی با دخول کامل، معمولاً بی‌مورد است، اما برای اطمینان کامل، مشاوره با پزشک توصیه می‌شود.

راهکارهایی برای افزایش شانس باروری

اگرچه هیچ تضمینی برای بارداری سریع وجود ندارد، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند شانس شما را برای باردار شدن افزایش دهد، به خصوص اگر مشکل خاصی در باروری نداشته باشید. پاسخ به سوال “چیکار کنم سریع حامله بشم؟” شامل نکات زیر است:

• شناسایی زمان تخمک‌گذاری: داشتن رابطه جنسی در حوالی زمان تخمک‌گذاری (معمولاً چند روز قبل و روز تخمک‌گذاری) شانس لقاح را به حداکثر می‌رساند. می‌توانید از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری، اندازه‌گیری دمای پایه بدن یا بررسی تغییرات مخاط دهانه رحم برای تشخیص زمان تخمک‌گذاری استفاده کنید.

• داشتن رابطه جنسی منظم: داشتن رابطه جنسی دو تا سه بار در هفته، به خصوص در حوالی دوره باروری، تضمین می‌کند که همیشه اسپرم تازه در دستگاه تناسلی زن وجود داشته باشد.

• حفظ سبک زندگی سالم: همانطور که قبلاً بحث شد، تغذیه مناسب، وزن ایده‌آل، ورزش متعادل، پرهیز از دخانیات، الکل و مواد مخدر، و مدیریت استرس همگی به بهبود باروری کمک می‌کنند.

• مصرف مکمل اسید فولیک: به تمام زنانی که قصد بارداری دارند توصیه می‌شود روزانه مکمل اسید فولیک مصرف کنند تا خطر نقص لوله عصبی در جنین کاهش یابد.

• عدم استفاده از روان‌کننده‌ها (لوبریکانت‌ها): برخی از لوبریکانت‌های تجاری می‌توانند برای اسپرم سمی باشند یا حرکت آن را مختل کنند. در صورت نیاز، از لوبریکانت‌های “دوستدار اسپرم” استفاده کنید یا با پزشک خود مشورت نمایید.

• صبر و حوصله: باردار شدن ممکن است زمان‌بر باشد. سعی کنید صبور باشید و از این دوران لذت ببرید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه بسیاری از زوجین در طول یک سال اول تلاش، باردار می‌شوند، اما در برخی موارد نیاز به مراجعه زودتر به پزشک وجود دارد. به طور کلی توصیه می‌شود:

• اگر سن زن کمتر از ۳۵ سال است و پس از یک سال تلاش منظم و بدون استفاده از روش‌های جلوگیری، بارداری اتفاق نیفتاده است.

• اگر سن زن ۳۵ سال یا بیشتر است و پس از شش ماه تلاش منظم و بدون استفاده از روش‌های جلوگیری، بارداری اتفاق نیفتاده است.

• اگر هر یک از زوجین سابقه مشکلات باروری، بیماری‌های زمینه‌ای موثر بر باروری (مانند PCOS، اندومتریوز، مشکلات اسپرم)، یا سابقه جراحی‌های مرتبط با دستگاه تناسلی را دارند، بهتر است زودتر به پزشک مراجعه کنند.

• اگر زن دارای قاعدگی‌های بسیار نامنظم یا عدم قاعدگی است.

• اگر سابقه سقط مکرر (دو یا چند سقط پشت سر هم) وجود دارد.

مراجعه به موقع به پزشک متخصص زنان و زایمان یا متخصص ناباروری می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکل و شروع درمان مناسب کمک کند.

تشخیص و درمان ناباروری

اگر پس از مدت زمان مشخصی باردار نشدید، پزشک مجموعه‌ای از بررسی‌ها و آزمایش‌ها را برای شما و همسرتان تجویز خواهد کرد تا علت یا علل احتمالی ناباروری مشخص شود.

معاینات اولیه و آزمایشات تشخیصی (برای زن و مرد)

برای زنان:

• معاینه فیزیکی و لگنی: برای بررسی سلامت عمومی و اندام‌های تناسلی.

• آزمایش‌های هورمونی: برای بررسی سطح هورمون‌های مرتبط با تخمک‌گذاری (مانند FSH، LH، استروژن، پروژسترون، پرولاکتین، هورمون‌های تیروئید و AMH برای ارزیابی ذخیره تخمدان).

• سونوگرافی لگن: برای بررسی رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ و تشخیص مشکلاتی مانند فیبروم، کیست تخمدان یا PCOS.

• عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی – HSG): برای بررسی باز بودن لوله‌های فالوپ و شکل حفره رحم.

• هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی: در صورت نیاز، برای بررسی دقیق‌تر حفره رحم یا اندام‌های لگنی.

برای مردان:

• معاینه فیزیکی: برای بررسی سلامت عمومی و اندام‌های تناسلی.

• آنالیز مایع منی (آزمایش اسپرم): این مهم‌ترین آزمایش برای ارزیابی باروری مردان است و تعداد، حرکت، شکل و سایر ویژگی‌های اسپرم را بررسی می‌کند.

• آزمایش‌های هورمونی: در صورت نیاز، برای بررسی سطح تستوسترون و سایر هورمون‌های مرتبط.

• سونوگرافی بیضه: در صورت لزوم، برای بررسی ساختار بیضه‌ها و تشخیص مشکلاتی مانند واریکوسل.

روش‌های درمانی رایج

پس از تشخیص علت ناباروری، پزشک بهترین روش درمانی را به شما پیشنهاد خواهد داد. روش‌های درمانی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• دارودرمانی: استفاده از داروهایی برای تحریک تخمک‌گذاری (مانند کلومیفن یا لتروزول)، تنظیم هورمون‌ها، یا درمان عفونت‌ها.

• تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI): در این روش، اسپرم شسته شده و آماده‌شده همسر (یا اهداکننده) در زمان تخمک‌گذاری مستقیماً به داخل رحم زن تزریق می‌شود. این روش معمولاً برای مواردی مانند مشکلات خفیف اسپرم، مشکلات دهانه رحم یا ناباروری با علت ناشناخته استفاده می‌شود.

• لقاح آزمایشگاهی (IVF): در IVF، تخمک‌ها از تخمدان زن جمع‌آوری شده و در آزمایشگاه با اسپرم همسر (یا اهداکننده) لقاح داده می‌شوند. جنین‌های تشکیل‌شده سپس به داخل رحم زن منتقل می‌شوند. IVF یکی از موثرترین روش‌های درمان ناباروری است و برای طیف وسیعی از مشکلات مانند انسداد لوله‌ها، اندومتریوز شدید، مشکلات شدید اسپرم و ناباروری با علت ناشناخته کاربرد دارد.

• جراحی: در برخی موارد، جراحی برای اصلاح مشکلات ساختاری مانند فیبروم، پولیپ، چسبندگی‌ها، اندومتریوز یا واریکوسل در مردان ممکن است لازم باشد.

اهمیت حمایت روانی و مشاوره

مسیر تشخیص و درمان ناباروری می‌تواند از نظر احساسی و روانی بسیار فرسایشی باشد. حمایت روانی و مشاوره نقش بسیار مهمی در کمک به زوجین برای مقابله با استرس، اضطراب، ناامیدی و حفظ رابطه سالم در این دوران دارد. صحبت با یک مشاور متخصص در زمینه ناباروری یا پیوستن به گروه‌های حمایتی می‌تواند بسیار مفید باشد.

نتیجه‌گیری

رویارویی با مشکل عدم بارداری بدون جلوگیری می‌تواند تجربه‌ای دشوار باشد، اما مهم است که بدانید شما تنها نیستید و راه‌های زیادی برای کمک به شما وجود دارد. در این مقاله از وی مام، تلاش کردیم تا دلایل مختلفی که می‌توانند منجر به این وضعیت شوند را از جنبه‌های گوناگون بررسی کنیم. از اختلالات تخمک‌گذاری و مشکلات لوله‌های فالوپ در زنان گرفته تا کیفیت اسپرم در مردان و عوامل مرتبط با سبک زندگی، همگی می‌توانند در این مسیر نقش داشته باشند.
مهم‌ترین گام، مراجعه به موقع به پزشک متخصص و انجام بررسی‌های لازم برای تشخیص دقیق علت است. با پیشرفت‌های علم پزشکی، امروزه روش‌های درمانی موثری برای بسیاری از علل ناباروری وجود دارد. حفظ امید، صبر، ارتباط موثر با همسر و دریافت حمایت‌های لازم، کلید عبور موفقیت‌آمیز از این چالش است. وی مام همواره در کنار شماست تا با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز، شما را در این مسیر یاری کند.

سوالات متداول

آیا استرس به تنهایی می‌تواند باعث ناباروری شود؟
استرس شدید و مزمن می‌تواند بر هورمون‌ها و تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد، اما به ندرت علت اصلی و تنها عامل ناباروری است. معمولاً عوامل دیگری نیز دخیل هستند.

چه مدت طول می‌کشد تا بعد از قطع قرص ضدبارداری باردار شوم؟
بیشتر زنان طی چند ماه پس از قطع قرص، باروری طبیعی خود را باز می‌یابند. با این حال، ممکن است تا یک سال طول بکشد، به خصوص اگر چرخه‌های قاعدگی قبل از مصرف قرص نامنظم بوده باشد.

آیا واریکوسل در مردان همیشه باعث ناباروری می‌شود؟
خیر، همه مردان مبتلا به واریکوسل نابارور نیستند. اما واریکوسل می‌تواند با کاهش کیفیت و کمیت اسپرم، یکی از علل شایع ناباروری قابل درمان در مردان باشد.

آیا داشتن رابطه جنسی هر روز شانس بارداری را افزایش می‌دهد؟
داشتن رابطه جنسی بسیار مکرر (مثلاً هر روز) لزوماً شانس بارداری را افزایش نمی‌دهد و حتی ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرم در هر انزال شود. رابطه جنسی منظم (هر ۲-۳ روز یکبار) در حوالی زمان تخمک‌گذاری کافی است.

بهترین زمان برای مراجعه به پزشک جهت بررسی ناباروری کی است؟
اگر زیر ۳۵ سال هستید، پس از یک سال تلاش ناموفق و اگر ۳۵ سال یا بیشتر دارید، پس از شش ماه تلاش ناموفق، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید.

آیا درمان‌های ناباروری همیشه گران هستند؟
هزینه درمان‌های ناباروری بسته به نوع درمان متفاوت است. برخی درمان‌های اولیه مانند داروها ممکن است هزینه کمتری داشته باشند، در حالی که روش‌هایی مانند IVF گران‌تر هستند. با پزشک خود در مورد گزینه‌ها و هزینه‌ها صحبت کنید.

آیا سن مردان نیز در باروری تاثیر دارد؟
بله، اگرچه تاثیر سن بر باروری مردان به اندازه زنان نیست، اما با افزایش سن (معمولاً بعد از ۴۰-۴۵ سالگی) ممکن است کیفیت اسپرم و قدرت باروری تا حدی کاهش یابد.