علائم پوکی استخوان در زنان و مردان ؛ علت پوکی استخوان چیست؟

خیلی وقت‌ها ما فکر می‌کنیم استخون‌هامون یه چارچوب ثابت و تغییرناپذیرن؛ یه چیزی که یه بار ساخته شده و دیگه همونه. اما واقعیت اینه که اسکلت بدنمون زنده‌ست و مدام در حال نوسازی و ترمیم خودشه. حالا اگه این روند به هم بخوره و استخون‌ها کم‌کم و بی‌سروصدا محکمیشون رو از دست بدن، چی میشه؟ اینجاست که پوکی استخوان سر و کله‌ش پیدا میشه؛ بیماری‌ای که بهش می‌گن «خاموش»، چون معمولاً تا وقتی یه شکستگی جدی اتفاق نیفته، خودشو نشون نمی‌ده.

مشکل اینجاست که خیلی‌ها علائم اولیه‌ش رو اصلاً جدی نمی‌گیرن. یه کم کمردرد یا خستگی رو می‌ندازن گردن سن و سال یا کار زیاد، در حالی که می‌تونه زنگ خطری برای استخون‌ها باشه.
ما توی وی مام این مطلب رو آماده کردیم تا خیلی شفاف و بدون اصطلاحات پیچیده، براتون توضیح بدیم اولین نشونه‌های پوکی استخوان دقیقاً چی هستن، چطور میشه توی زن‌ها و مردها و در سنین مختلف پیداشون کرد و اصلاً چرا این بیماری به وجود میاد.

اولین علائم پوکی استخوان چیست؟

یکی از بزرگترین چالش‌ها در تشخیص پوکی استخوان، همین ماهیت بی‌سر و صدای آن است. این بیماری برخلاف آرتروز که با درد و التهاب مفصل همراه است، در مراحل ابتدایی هیچ درد یا ناراحتی مستقیمی ایجاد نمی‌کند. تحلیل رفتن توده استخوانی یک فرآیند تدریجی است که ممکن است سال‌ها طول بکشد. با این حال، بدن ما گاهی سیگنال‌های ظریف و غیرمستقیمی ارسال می‌کند که اگر به آن‌ها توجه کنیم، می‌توانند به عنوان زنگ خطری جدی عمل کنند. این نشانه‌ها مستقیماً از خود استخوان نشأت نمی‌گیرند، بلکه نتیجه‌ی تأثیر ضعف استخوان بر سایر بخش‌های بدن هستند.

۱. کاهش قدرت گرفتن اشیاء

شاید در نگاه اول عجیب به نظر برسد، اما تحقیقات علمی معتبری ارتباط مستقیمی بین قدرت پنجه دست و تراکم استخوان در نواحی کلیدی مانند ستون فقرات و لگن پیدا کرده‌اند. وقتی استخوان‌ها، به خصوص استخوان‌های مچ و ساعد، توده معدنی خود را از دست می‌دهند، عضلات متصل به آن‌ها نیز نمی‌توانند به اندازه کافی حمایت شوند و به تدریج ضعیف‌تر می‌شوند.

بنابراین، اگر متوجه شدید که برای باز کردن درب یک شیشه مربا بیش از گذشته تلاش می‌کنید یا در نگه داشتن اشیاء سنگین احساس ضعف می‌کنید، این مسئله می‌تواند چیزی فراتر از یک خستگی ساده عضلانی باشد. این علامت به خصوص در زنان یائسه به عنوان یک شاخص پیش‌بینی‌کننده مهم برای ارزیابی خطر شکستگی در نظر گرفته می‌شود. این یک مثال عالی از این است که چگونه یک تغییر کوچک در توانایی‌های روزمره می‌تواند بازتابی از یک تغییر بزرگتر در درون بدن ما باشد.

۲. شکننده و ضعیف شدن ناخن‌ها

ناخن‌ها و استخوان‌ها در ظاهر ارتباطی با هم ندارند، اما هر دو برای سلامت و استحکام خود به بلوک‌های ساختمانی مشابهی، به خصوص کلاژن و مواد معدنی، نیاز دارند. اگرچه عوامل متعددی مانند کمبود آهن، مشکلات تیروئید یا تماس زیاد با مواد شیمیایی می‌توانند باعث شکنندگی ناخن‌ها شوند، اما وقتی این مشکل به صورت مزمن و بدون دلیل واضح دیگری رخ می‌دهد، می‌تواند نشانه‌ای از یک کمبود عمقی‌تر در بدن باشد.

ناخن‌های ضعیف و شکننده ممکن است به شما بگویند که بدن در تأمین مواد مغذی لازم برای ساخت بافت‌های سخت مانند استخوان دچار مشکل است. البته این علامت به تنهایی برای تشخیص کافی نیست، اما اگر با سایر عوامل خطر همراه باشد، ارزش بررسی بیشتر را دارد.

۳. عقب‌نشینی لثه‌ها و مشکلات دندانی

استخوان فک، لنگرگاهی است که دندان‌های شما را محکم در جای خود نگه می‌دارد. پوکی استخوان یک بیماری سیستمیک است، به این معنی که تمام استخوان‌های بدن، از جمله استخوان فک، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زمانی که استخوان فک تراکم خود را از دست می‌دهد، لثه‌ها که به این استخوان متصل هستند، ممکن است شروع به تحلیل رفتن و عقب‌نشینی کنند.

این امر می‌تواند منجر به لق شدن دندان‌ها یا حتی از دست دادن آن‌ها شود. بسیاری از دندانپزشکان باتجربه، اولین کسانی هستند که با مشاهده وضعیت استخوان فک در عکس‌های رادیوگرافی دندان (OPG)، به وجود پوکی استخوان در بیمار شک می‌کنند و او را برای بررسی‌های بیشتر به پزشک متخصص ارجاع می‌دهند. بنابراین، بهداشت دهان و دندان چیزی فراتر از مسواک زدن است و می‌تواند پنجره‌ای به سلامت اسکلت بدن شما باشد.

این علائم اولیه ممکن است به تنهایی نگران‌کننده به نظر نرسند، اما هنر تشخیص زودهنگام در کنار هم قرار دادن این قطعات پازل است. اگر شما یک یا چند مورد از این نشانه‌ها را همراه با سایر عوامل خطر (که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم) دارید، زمان آن رسیده که این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

اگر برایتان سؤال است که پوکی استخوان از چیست و چه عواملی باعث بروز آن می‌شوند، پیشنهاد می‌کنم مقاله‌ی جامع ما در این زمینه را بخوانید تا با ریسک‌فاکتورهای اصلی این بیماری بیشتر آشنا شوید.

علائم پوکی استخوان در زنان و مردان چه تفاوت‌هایی دارد؟

اگرچه پوکی استخوان هر دو جنس را درگیر می‌کند، اما یک واقعیت انکارناپذیر وجود دارد: این بیماری به طور نامتناسبی زنان را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. دلایل این امر کاملاً بیولوژیک است؛ استخوان‌های زنان به طور طبیعی کوچک‌تر و سبک‌تر از مردان هستند، بنابراین با توده استخوانی کمتری شروع می‌کنند. اما مهم‌ترین عامل، نقش حیاتی هورمون‌ها، به خصوص استروژن، در این معادله است.

علائم پوکی استخوان در زنان چیست؟

سفر استخوانی یک زن به شدت تحت تأثیر نوسانات هورمونی در طول زندگی او قرار دارد. استروژن مانند یک نگهبان وفادار برای استخوان‌ها عمل می‌کند؛ این هورمون فعالیت سلول‌های تخریب‌کننده استخوان (استئوکلاست‌ها) را مهار کرده و به حفظ تعادل در فرآیند بازسازی استخوان کمک می‌کند.

• علائم در زنان جوان: پوکی استخوان در زنان جوان نادر است اما غیرممکن نیست و معمولاً یک علت ثانویه دارد. اگر یک زن جوان دچار بی‌نظمی‌های قاعدگی شدید یا قطع کامل آن (آمنوره) شود، سطح استروژن در بدن او به شدت افت می‌کند. این اتفاق اغلب در ورزشکاران حرفه‌ای (به دلیل تمرینات شدید و چربی پایین بدن) یا در افراد مبتلا به اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی رخ می‌دهد. در این شرایط، بدن در حالت “شبه یائسگی” قرار می‌گیرد و تحلیل استخوان می‌تواند به سرعت آغاز شود. علائم در این گروه ممکن است به صورت شکستگی‌های استرسی (ترک‌های ریز در استخوان) در پاها یا کمردردهای مزمن خود را نشان دهد.
• علائم پس از یائسگی: یائسگی نقطه عطف ماجراست. با توقف عملکرد تخمدان‌ها، تولید استروژن به شدت کاهش می‌یابد و نگهبان استخوان‌ها پست خود را ترک می‌کند. در ۵ تا ۷ سال اول پس از یائسگی، یک زن ممکن است تا ۲۰ درصد از توده استخوانی خود را از دست بدهد! این دوره، زمان طلایی برای بروز علائم کلاسیک پوکی استخوان است:
  • شکستگی‌های ناگهانی: شایع‌ترین علامت، شکستگی مچ دست بر اثر یک زمین خوردن ساده است. بسیاری از زنان این اتفاق را به بدشانسی ربط می‌دهند، در حالی که این یک زنگ خطر بسیار جدی برای ارزیابی تراکم استخوان است.
  • کاهش قد و قوز پشتی: شکستگی‌های فشاری خاموش در مهره‌های ستون فقرات باعث می‌شود که به مرور زمان قد فرد کوتاه‌تر شود. با افزایش تعداد این شکستگی‌ها، ستون فقرات به سمت جلو خم شده و حالتی که به آن “قوز بیوگی” می‌گویند، ایجاد می‌شود.
  • کمردرد شدید و ناگهانی: برخلاف کمردردهای عضلانی که تدریجی هستند، درد ناشی از شکستگی مهره معمولاً تیز، ناگهانی و فلج‌کننده است و ممکن است با یک حرکت ساده مانند خم شدن برای برداشتن چیزی از روی زمین آغاز شود. با توجه به پیچیدگی‌های هورمونی در تمام طول زندگی یک زن، از جوانی تا یائسگی، بسیار مهم است که هرگونه علامت مشکوک را جدی گرفته و برای بررسی دقیق‌تر با یک متخصص مشورت کرد.

در چنین مواردی، گرفتن یک مشاوره آنلاین می‌تواند راهی سریع و در دسترس برای دریافت راهنمایی‌های اولیه و تصمیم‌گیری برای اقدامات بعدی باشد.

علائم پوکی استخوان در مردان چگونه است؟

پوکی استخوان در مردان یک مشکل پنهان و کمتر تشخیص داده شده است. از آنجایی که این بیماری به عنوان یک “بیماری زنانه” شناخته می‌شود، بسیاری از مردان و حتی پزشکان، علائم آن را نادیده می‌گیرند. مردان با توده استخوانی بیشتری شروع می‌کنند و افت هورمونی ناگهانی مانند زنان را تجربه نمی‌کنند. با این حال، با افزایش سن، سطح هورمون تستوسترون به تدریج کاهش می‌یابد. بخشی از تستوسترون در بدن مردان به استروژن تبدیل می‌شود که برای سلامت استخوان‌ها ضروری است.

بنابراین، کاهش تستوسترون به معنای کاهش استروژن و افزایش خطر پوکی استخوان است. علائم در مردان معمولاً در سنین بالاتر (بعد از ۶۵ سالگی) ظاهر می‌شود و اغلب جدی‌تر است:

• شکستگی لگن: اگرچه زنان بیشتر دچار شکستگی لگن می‌شوند، اما مردانی که دچار این عارضه می‌شوند، با خطر بالاتری از عوارض جدی و حتی مرگ در سال اول پس از شکستگی روبرو هستند.
• کمردرد مزمن و کاهش قد: این علائم مشابه زنان است و به دلیل شکستگی‌های مهره‌ای رخ می‌دهد.
• ارتباط با سبک زندگی: پوکی استخوان در مردان ارتباط قوی‌تری با عوامل سبک زندگی مانند مصرف زیاد الکل و سیگار کشیدن دارد. این دو عامل به شدت در فرآیند استخوان‌سازی اختلال ایجاد می‌کنند.

طبق تجربه ما در وی مام، مهم‌ترین پیام این است که پوکی استخوان جنسیت نمی‌شناسد. مردان نیز باید به اندازه زنان نسبت به سلامت استخوان‌های خود آگاه و هوشیار باشند و علائم را جدی بگیرند.

یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از بروز علائم این بیماری، تغذیه مناسب است. برای اطلاع از اینکه برای جلوگیری از پوکی استخوان چه بخوریم می‌توانید به مطلبی که به‌طور کامل به این موضوع پرداخته‌ایم مراجعه کنید.

علائم پوکی استخوان در بدن چگونه است؟

یک تصور غلط رایج این است که پوکی استخوان باعث درد در یک نقطه خاص از بدن، مانند زانو یا مچ پا، می‌شود. مهم است بدانیم که پوکی استخوان به خودی خود دردناک نیست. این بیماری یک مشکل ساختاری و مربوط به کاهش تراکم کل اسکلت بدن است. دردی که بیماران تجربه می‌کنند، تقریباً همیشه ناشی از عواقب این ضعف ساختاری، یعنی شکستگی‌های ریز و درشت است. بنابراین، علائم به صورت موضعی خود را نشان می‌دهند، اما مشکل اصلی، سیستمیک و فراگیر است.

علائم پوکی استخوان در ستون فقرات و کمر

ستون فقرات، برج نگهبانی بدن ماست و متاسفانه یکی از آسیب‌پذیرترین نقاط در برابر پوکی استخوان محسوب می‌شود. مهره‌ها، که بلوک‌های ساختمانی ستون فقرات هستند، به خصوص در قسمت داخلی خود دارای ساختار اسفنجی هستند که با پیشرفت پوکی استخوان، به شدت ضعیف می‌شود. علائم در این ناحیه به شکل‌های مختلفی بروز می‌کنند:

• شکستگی‌های فشاری (Compression Fractures): این شایع‌ترین نوع شکستگی ناشی از پوکی استخوان است. در این حالت، مهره ضعیف شده نمی‌تواند وزن بالاتنه را تحمل کند و روی خود فرو می‌ریزد. این اتفاق می‌تواند به صورت ناگهانی با یک درد تیز و شدید در حین انجام یک کار ساده مانند عطسه کردن، سرفه شدید، بلند کردن یک کیسه خرید یا حتی خم شدن برای بستن بند کفش رخ دهد. درد معمولاً در یک نقطه خاص از کمر یا پشت حس می‌شود و با ایستادن یا راه رفتن تشدید و با دراز کشیدن تسکین می‌یابد.
• کاهش قد تدریجی: بسیاری از شکستگی‌های فشاری، “خاموش” هستند، یعنی درد شدید و ناگهانی ایجاد نمی‌کنند. در عوض، هر شکستگی باعث می‌شود ارتفاع مهره چند میلی‌متر کم شود. با گذشت زمان و با وقوع چندین شکستگی خاموش، این کاهش ارتفاع‌های کوچک با هم جمع شده و منجر به کوتاه شدن قد فرد به میزان چندین سانتی‌متر می‌شود. این یکی از قطعی‌ترین علائم پوکی استخوان پیشرفته است.
• ایجاد قوز پشتی (کیفوز): وقتی چندین مهره در ناحیه قفسه سینه دچار شکستگی فشاری می‌شوند، قسمت جلویی آن‌ها بیشتر از قسمت پشتی فرو می‌ریزد. این امر باعث ایجاد یک گوه در شکل مهره‌ها شده و ستون فقرات را به سمت جلو خم می‌کند و آن حالت قوز مانند را در بالای کمر ایجاد می‌کند که می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و گوارشی نیز بشود.

متن انگلیسی:

Osteoporosis causes bones to become weak and brittle — so brittle that a fall or even mild stresses such as bending over or coughing can cause a break. Osteoporosis-related breaks most commonly occur in the hip, wrist or spine.

ترجمه متن:

پوکی استخوان باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود – آنقدر شکننده که افتادن یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه کردن می‌تواند باعث شکستگی شود. شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان معمولاً در لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ می‌دهد.

mayoclinic

علائم پوکی استخوان در پا و زانو

اینجا نقطه‌ای است که باید یک باور غلط بسیار رایج را اصلاح کنیم. بسیاری از افراد با درد زانو به پزشک مراجعه کرده و نگران هستند که دچار پوکی استخوان شده باشند. پوکی استخوان مستقیماً باعث درد زانو یا مچ پا نمی‌شود. دردی که در این مفاصل حس می‌شود، تقریباً همیشه ناشی از آرتروز (Osteoarthritis) است. آرتروز بیماری غضروف مفصلی است؛ یعنی لایه نرم و لغزنده‌ای که انتهای استخوان‌ها را در محل مفصل می‌پوشاند، ساییده می‌شود. در مقابل، پوکی استخوان بیماری خودِ بافت استخوانی است.

با این حال، یک ارتباط غیرمستقیم می‌تواند وجود داشته باشد. اگر فردی به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی در لگن یا بالای استخوان ران شود، این امر می‌تواند زاویه قرارگیری پا و نحوه راه رفتن او را تغییر دهد. این تغییر بیومکانیکال می‌تواند فشار نامتعارفی را به مفصل زانو وارد کرده و به مرور زمان درد زانو را تشدید کند یا آرتروز زمینه‌ای را بدتر نماید. بنابراین، اگر درد زانو دارید، اولین تشخیص باید آرتروز باشد، اما اگر عوامل خطر پوکی استخوان را نیز دارید، بررسی وضعیت کلی استخوان‌هایتان، به خصوص لگن، اهمیت پیدا می‌کند.

بسیاری از افراد بعد از مشاهده علائم به دنبال درمان قطعی پوکی استخوان هستند. اگر علاقه‌مندید با جدیدترین روش‌های علمی و درمان‌های موثر در این زمینه آشنا شوید، مقاله‌ی تخصصی ما را از دست ندهید.

مهم‌ترین دلایل و علت پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان یک بیماری تک‌علتی نیست. در واقع، مجموعه‌ای پیچیده از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و شرایط پزشکی دست به دست هم می‌دهند تا فرد را در مسیر تحلیل استخوان قرار دهند. درک این عوامل به ما کمک می‌کند تا ریسک شخصی خود را ارزیابی کرده و برای کنترل عواملی که در اختیارمان است، اقدام کنیم. از نظر پزشکان وی مام، دسته‌بندی این عوامل به درک بهتر موضوع کمک می‌کند.

عوامل خطر اصلی و دلایل رایج

این عوامل به دو گروه بزرگ تقسیم می‌شوند:

• عوامل غیرقابل اصلاح (چیزهایی که نمی‌توانیم تغییر دهیم):
  • ژنتیک: حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد از حداکثر توده استخوانی شما توسط ژن‌هایی که از والدین خود به ارث برده‌اید، تعیین می‌شود. اگر در خانواده شما، به خصوص مادر یا مادربزرگتان، سابقه پوکی استخوان یا شکستگی لگن وجود دارد، شما به طور قابل توجهی در معرض خطر بیشتری هستید.
  • سن: با عبور از ۳۰-۳۵ سالگی، فرآیند بازسازی استخوان به طور طبیعی کند شده و کفه ترازو به سمت تخریب بیشتر سنگینی می‌کند. این یک بخش طبیعی از فرآیند پیری است.
  • جنسیت و یائسگی: همانطور که به تفصیل بحث شد، زنان به دلیل ساختار استخوانی ظریف‌تر و به خصوص به دلیل افت شدید استروژن پس از یائسگی، بسیار بیشتر در معرض خطر هستند. یائسگی زودرس (قبل از ۴۵ سالگی) این خطر را دوچندان می‌کند.
• عوامل قابل اصلاح (چیزهایی که به سبک زندگی ما مربوط است):
  • تغذیه نامناسب: کمبود مزمن کلسیم (آجر ساختمان استخوان) و ویتامین D (کارگری که کلسیم را جذب می‌کند) اصلی‌ترین علت تغذیه‌ای پوکی استخوان است.
  • کم‌تحرکی: استخوان‌ها برای قوی ماندن نیاز به فشار و استرس مکانیکی دارند. زندگی بی‌تحرک و پشت‌میزنشینی به استخوان‌ها این پیام را می‌دهد که نیازی به قوی بودن نیست و باید منابع را ذخیره کرد.
  • مصرف دخانیات: سیگار کشیدن یک فاجعه برای استخوان‌هاست. نیکوتین و سموم دیگر، مستقیماً سلول‌های استخوان‌ساز (استئوبلاست‌ها) را مسموم می‌کنند، جذب کلسیم را مختل کرده و سطح هورمون‌های محافظ استخوان را کاهش می‌دهند.
  • مصرف زیاد الکل: الکل نیز عملکرد سلول‌های استخوان‌ساز را مختل کرده و تعادل هورمونی بدن را به هم می‌ریزد.

چه بیماری‌هایی باعث پوکی استخوان می‌شوند؟

گاهی پوکی استخوان یک عارضه جانبی یا “ثانویه” به یک بیماری دیگر یا مصرف یک داروی خاص است. شناخت این موارد بسیار مهم است زیرا درمان پوکی استخوان در این حالت، نیازمند مدیریت بیماری زمینه‌ای است.

• اختلالات هورمونی: پرکاری تیروئید و غده پاراتیروئید، با افزایش متابولیسم بدن، سرعت تخریب استخوان را به شدت بالا می‌برند. همچنین بیماری‌هایی مانند سندرم کوشینگ که با افزایش سطح کورتیزول همراه هستند نیز تاثیر مشابهی دارند.
• بیماری‌های گوارشی: بیماری سلیاک، بیماری کرون و سایر سندرم‌های سوءجذب، مانع از جذب کافی کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی از روده می‌شوند، حتی اگر رژیم غذایی شما غنی باشد.
• بیماری‌های التهابی مزمن: در بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، التهاب سیستمیک در سراسر بدن، خود به تنهایی باعث فعال شدن سلول‌های تخریب‌کننده استخوان می‌شود.
• مصرف طولانی‌مدت داروها: مهم‌ترین دارو در این دسته، کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها) مانند پردنیزولون هستند که برای درمان آسم، آلرژی‌ها و بیماری‌های خودایمنی استفاده می‌شوند. این داروها به شدت استخوان‌سازی را مهار و تخریب آن را تسریع می‌کنند. داروهای ضدتشنج، برخی داروهای ضدسرطان و داروهای مهارکننده پمپ پروتون (برای معده) نیز می‌توانند تاثیر منفی داشته باشند.

علت پوکی استخوان در طب سنتی

طب سنتی ایرانی با دیدگاهی متفاوت به این مسئله نگاه می‌کند. در این دیدگاه، سلامت استخوان‌ها به “قوت” و “گرمی” بدن بستگی دارد. از منظر طب سنتی، علت پوکی استخوان اغلب به غلبه سردی در بدن، به خصوص سردی و تری (بلغم) یا سردی و خشکی (سودا) نسبت داده می‌شود. اعتقاد بر این است که این سردی، فرآیندهای حیاتی بدن، از جمله ساخت و تغذیه استخوان را کند و مختل می‌کند. بنابراین، راهکارهای پیشنهادی معمولاً بر پایه گرم کردن بدن و استفاده از مواد غذایی با طبع گرم و خشک متمرکز است. مواردی مانند مصرف پودر سنجد با هسته، شیربادام، کنجد و پرهیز از مصرف بیش از حد لبنیات سرد (مانند ماست و دوغ) و ترشی‌جات، از جمله توصیه‌های رایج برای مقابله با ضعف استخوان در این دیدگاه است. اگرچه این رویکردها می‌توانند به عنوان مکمل مفید باشند، اما جایگزین تشخیص و درمان پزشکی مدرن، به خصوص در موارد شدید، نمی‌شوند.

نوع عامل خطر	مثال‌ها و توضیحات کلیدی
عوامل غیرقابل کنترل	ژنتیک: سابقه خانوادگی شکستگی لگن سن: افزایش سن به خصوص بالای ۵۰ سال جنسیت: زن بودن و یائسگی زودرس
عوامل مرتبط با سبک زندگی	تغذیه: کمبود مزمن کلسیم و ویتامین D فعالیت: سبک زندگی کم‌تحرک و عدم ورزش عادات مضر: مصرف سیگار و نوشیدن الکل
عوامل پزشکی و بیماری‌ها	داروها: مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتونی بیماری‌ها: اختلالات تیروئید، آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک

آیا پوکی استخوان در کودکان هم اتفاق می‌افتد؟

وقتی صحبت از پوکی استخوان می‌شود، ذهن همه ما به سمت افراد مسن و زنان یائسه می‌رود. اما حقیقت این است که این بیماری، هرچند نادر، می‌تواند کودکان و نوجوانان را نیز درگیر کند. پوکی استخوان در دوران کودکی که به آن “استئوپروز نوجوانان” یا “استئوپروز ثانویه” نیز گفته می‌شود، یک وضعیت جدی است زیرا در مهم‌ترین دوران ساخت و ذخیره‌سازی توده استخوانی رخ می‌دهد و می‌تواند عواقب بلندمدتی برای تمام عمر فرد داشته باشد.

برخلاف بزرگسالان، پوکی استخوان در کودکان تقریباً هرگز “اولیه” (یعنی بدون علت مشخص) نیست. همیشه یک بیماری زمینه‌ای یا یک عامل خاص، مسئول این اتفاق است. شناخت این دلایل برای درمان صحیح، حیاتی است:

• بیماری‌های ژنتیکی: شایع‌ترین علت، بیماری “استئوژنز ایمپرفکتا” (Osteogenesis Imperfecta) یا “بیماری استخوان شکننده” است. در این بیماری، یک نقص ژنتیکی در تولید کلاژن (پروتئین اصلی ساختار استخوان) وجود دارد که باعث می‌شود استخوان‌ها به شدت ضعیف و شکننده باشند.
• بیماری‌های مزمن: کودکانی که با بیماری‌های مزمن مانند فیبروز کیستیک، بیماری‌های التهابی روده (کرون)، بیماری‌های کلیوی یا آرتریت نوجوانان دست و پنجه نرم می‌کنند، به دلایل مختلفی از جمله سوءجذب مواد مغذی، التهاب سیستمیک و کم‌تحرکی ناشی از بیماری، در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند.
• مصرف داروها: همانند بزرگسالان، استفاده طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی برای کنترل آسم شدید یا بیماری‌های خودایمنی، یکی از دلایل اصلی پوکی استخوان ثانویه در کودکان است. داروهای شیمی‌درمانی نیز می‌توانند تاثیر مشابهی داشته باشند.
• بی‌حرکتی طولانی‌مدت: کودکانی که به دلیل بیماری‌هایی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی، توانایی حرکت و تحمل وزن روی استخوان‌هایشان را ندارند، به سرعت دچار تحلیل توده استخوانی می‌شوند.

علائم پوکی استخوان در کودکان با بزرگسالان متفاوت است و تشخیص آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. والدین و پزشکان باید به این نشانه‌ها حساس باشند:

• درد در اندام‌ها: شایع‌ترین علامت، درد در قسمت تحتانی کمر، لگن، زانوها و پاهاست که ممکن است با “دردهای رشد” اشتباه گرفته شود.
• شکستگی‌های مکرر با ضربات خفیف: این واضح‌ترین علامت است. اگر کودکی با یک زمین خوردن ساده یا یک ضربه جزئی دچار شکستگی استخوان، به خصوص مهره‌ها، مچ دست یا استخوان ران می‌شود، باید حتماً از نظر پوکی استخوان بررسی گردد.
• مشکل در راه رفتن: ممکن است کودک به دلیل درد یا ضعف ناشی از شکستگی‌های ریز و تشخیص داده نشده، شروع به لنگیدن کند یا در راه رفتن دچار مشکل شود.

تشخیص و مدیریت پوکی استخوان در کودکان یک کار تیمی و فوق تخصصی است که نیازمند همکاری متخصص اطفال، متخصص غدد، متخصص روماتولوژی و فیزیوتراپیست می‌باشد.

کلام آخر ویمام

همانطور که در این سفر جامع به دنیای علائم و دلایل پوکی استخوان دیدیم، این بیماری استاد پنهان‌کاری است. علائم آن اغلب زمانی خود را نشان می‌دهند که ضعف استخوان به مرحله قابل توجهی رسیده و شاید اولین نشانه، یک شکستگی دردناک باشد. پیام اصلی ما این است: منتظر علائم قطعی نمانید. به جای آن، بر روی شناخت عوامل خطر تمرکز کنید. اگر در خانواده‌تان سابقه این بیماری وجود دارد، اگر در دوران یائسگی هستید، اگر سیگار می‌کشید یا به هر دلیلی سبک زندگی کم‌تحرکی دارید، شما کاندیدای اصلی این بیماری خاموش هستید.

جدی گرفتن نشانه‌های اولیه، هرچند ظریف، و مشورت به موقع با پزشک می‌تواند سرنوشت استخوان‌های شما را تغییر دهد. به یاد داشته باشید که پیشگیری همیشه آسان‌تر، کم‌هزینه‌تر و مؤثرتر از درمان است. تیم وی مام همواره در کنار شماست تا با ارائه آگاهی و اطلاعات معتبر، به شما در مسیر حفظ ارزشمندترین تکیه‌گاه بدنتان، یعنی استخوان‌هایی قوی و سالم، کمک کند.

آیا هر استخوان دردی نشانه پوکی استخوان است؟

خیر. بیشتر دردهای استخوانی ناشی از علل دیگری مانند آرتروز، آسیب‌های عضلانی یا کمبود ویتامین D است. درد پوکی استخوان معمولاً پس از وقوع شکستگی، به صورت ناگهانی و شدید ظاهر می‌شود، نه به صورت درد مزمن و مبهم.

آیا پوکی استخوان باعث ریزش مو هم می‌شود؟

هیچ ارتباط مستقیمی بین پوکی استخوان و ریزش مو وجود ندارد. هر دو مشکل می‌توانند ناشی از کمبودهای تغذیه‌ای یا تغییرات هورمونی (مانند یائسگی) باشند، اما یکی علت دیگری نیست.

از چه سنی باید نگران علائم پوکی استخوان باشم؟

اگرچه اوج توده استخوانی در ۳۰ سالگی است، اما نگرانی اصلی و لزوم غربالگری معمولاً برای زنان از زمان یائسگی (حدود ۵۰ سالگی) و برای مردان از حدود ۶۵-۷۰ سالگی آغاز می‌شود، مگر اینکه عوامل خطر دیگری داشته باشید.

آیا صدای مفاصل ربطی به پوکی استخوان دارد؟

خیر. صدای مفاصل معمولاً به دلیل حرکت گازها در مایع مفصلی یا ساییدگی غضروف (آرتروز) است و هیچ ارتباطی با تراکم و پوکی استخوان ندارد.

فرق درد پوکی استخوان با درد آرتروز چیست؟

درد آرتروز معمولاً در مفاصل (زانو، لگن، انگشتان) حس می‌شود و با فعالیت بدتر می‌شود. درد پوکی استخوان ناشی از شکستگی است، اغلب در ستون فقرات یا لگن رخ می‌دهد و به صورت ناگهانی، تیز و شدید است.

آیا پوکی استخوان در مراحل اولیه قابل درمان و برگشت‌پذیر است؟

در مراحل اولیه (استئوپنی)، می‌توان با اصلاح سبک زندگی و تغذیه، روند تحلیل استخوان را کاملاً متوقف و حتی تا حدی تراکم را بهبود بخشید. در مراحل پیشرفته‌تر، هدف درمان، جلوگیری از بدتر شدن و کاهش خطر شکستگی است.

چگونه بفهمم کمردردم عصبی است یا از علائم پوکی استخوان است؟

کمردرد ناشی از شکستگی پوکی استخوان معمولاً بسیار شدید، ناگهانی و با یک حرکت خاص (مثل خم شدن) آغاز می‌شود. دردهای عصبی یا عضلانی اغلب ماهیت مزمن‌تر، منتشر و کششی دارند. تشخیص قطعی فقط با معاینه پزشک و تصویربرداری ممکن است.

منبع: reproductivefacts , mayoclinic