استروژن، هورمونی زنانه که نقش‌های بسیار مهمی در بدن ایفا می‌کند، گاهی اوقات به دلایل مختلفی سطح آن کاهش می‌یابد و مشکلاتی را برای خانم‌ها ایجاد می‌کند. یکی از راه‌های جبران این کمبود، استفاده از پماد استروژن است. اما این پماد دقیقا برای چیست و چگونه می‌تواند به سلامت زنان کمک کند؟ در این مقاله جامع از وی مام، قصد داریم به طور کامل و با زبانی ساده به این پرسش پاسخ دهیم و تمام جوانب مربوط به پماد استروژن، از جمله موارد مصرف، نحوه استفاده، عوارض جانبی و باورهای رایج پیرامون آن را بررسی کنیم. پس اگر به دنبال اطلاعات دقیق و کاربردی در این زمینه هستید، با ما همراه باشید.

استروژن چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

پیش از آنکه به مبحث پماد استروژن وارد شویم، بهتر است کمی با خود هورمون استروژن و عملکردهای آن در بدن آشنا شویم. استروژن یک گروه از هورمون‌های استروئیدی است که عمدتاً در تخمدان‌ها تولید می‌شود، البته غدد فوق کلیوی و بافت چربی نیز مقادیر کمی از آن را تولید می‌کنند. این هورمون نه تنها برای رشد و عملکرد دستگاه تناسلی زنانه مهم است، بلکه بر بسیاری از ارگان‌ها و سیستم‌های دیگر بدن نیز تأثیر می‌گذارد.

انواع استروژن

سه نوع اصلی استروژن در بدن زنان وجود دارد:

• استرادیول (Estradiol): قوی‌ترین نوع استروژن است و بیشترین میزان آن در سنین باروری تولید می‌شود. نقش اصلی را در ویژگی‌های جنسی زنانه و سلامت تولید مثل ایفا می‌کند.

• استرون (Estrone): پس از یائسگی، استرون به استروژن اصلی بدن تبدیل می‌شود. این هورمون ضعیف‌تر از استرادیول است و عمدتاً در بافت چربی از آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) تولید می‌شود.

• استریول (Estriol): استروژن اصلی دوران بارداری است و توسط جفت تولید می‌شود. این نوع استروژن نیز نسبت به استرادیول ضعیف‌تر است.

نقش استروژن در بدن زنان

استروژن عملکردهای گسترده و متنوعی در بدن زنان دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• رشد و تکامل دستگاه تناسلی: استروژن مسئول رشد رحم، لوله‌های فالوپ، واژن و سینه‌ها در دوران بلوغ است.

• تنظیم چرخه قاعدگی: این هورمون نقش کلیدی در تنظیم چرخه قاعدگی و آماده‌سازی رحم برای بارداری احتمالی دارد.

• بارداری: استروژن برای حفظ بارداری سالم و رشد جنین مهم است.

• سلامت واژن: به حفظ ضخامت، خاصیت ارتجاعی و رطوبت دیواره واژن کمک می‌کند و از خشکی و آتروفی آن جلوگیری می‌کند.

• سلامت استخوان‌ها: استروژن به حفظ تراکم استخوان‌ها کمک کرده و از پوکی استخوان پیشگیری می‌کند.

• سلامت قلب و عروق: بر سطح کلسترول خون تأثیر مثبت داشته و به حفظ سلامت رگ‌های خونی کمک می‌کند.

• پوست و مو: به حفظ شادابی و لطافت پوست و سلامت موها کمک می‌کند.

• عملکرد مغز: بر خلق و خو، حافظه و عملکردهای شناختی تأثیر می‌گذارد.

کاهش سطح استروژن، به ویژه در دوران یائسگی، می‌تواند منجر به بروز علائم و مشکلاتی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن، اختلالات خواب، تغییرات خلق و خو و افزایش خطر پوکی استخوان شود.

پماد استروژن چیست و چگونه عمل می‌کند؟

حال که با اهمیت استروژن آشنا شدیم، به سراغ موضوع اصلی یعنی پماد استروژن می‌رویم. پماد استروژن یا کرم واژینال استروژن، یک داروی موضعی است که حاوی مقادیر پایینی از هورمون استروژن است. این پماد مستقیماً داخل واژن یا بر روی ناحیه خارجی دستگاه تناسلی (ولو) استفاده می‌شود. هدف اصلی از تجویز این پماد، جبران کمبود موضعی استروژن در ناحیه واژن و فرج و در نتیجه، تسکین علائم ناشی از آن است.

ترکیبات پماد استروژن

پمادهای استروژن معمولاً حاوی یکی از انواع استروژن مانند استرادیول یا استروژن‌های کونژوگه (ترکیبی از چند نوع استروژن) هستند. علاوه بر ماده موثره استروژن، این پمادها حاوی مواد پایه‌ای هستند که به جذب دارو و سهولت استفاده از آن کمک می‌کنند. برندهای مختلفی از این پمادها در بازار موجود است که ممکن است در نوع استروژن و غلظت آن تفاوت‌هایی داشته باشند. یکی از برندهای شناخته شده، کرم واژینال استرومارین است که حاوی استروژن‌های کونژوگه می‌باشد.

مکانیسم اثر

هنگامی که پماد استروژن به صورت موضعی در واژن استفاده می‌شود، استروژن موجود در آن مستقیماً توسط سلول‌های دیواره واژن جذب می‌شود. این جذب موضعی باعث می‌شود که اثرات استروژن عمدتاً در همان ناحیه متمرکز شود و جذب سیستمیک (ورود به جریان خون و تأثیر بر کل بدن) آن به حداقل برسد.

عملکرد اصلی پماد استروژن بر روی بافت واژن به شرح زیر است:

1. افزایش ضخامت دیواره واژن: استروژن باعث تحریک رشد و تکثیر سلول‌های اپیتلیال (پوششی) واژن شده و به این ترتیب ضخامت دیواره آن را افزایش می‌دهد.

2. بهبود خاصیت ارتجاعی: این هورمون به افزایش تولید کلاژن و الاستین در بافت واژن کمک کرده و خاصیت ارتجاعی و انعطاف‌پذیری آن را بهبود می‌بخشد.

3. افزایش رطوبت و روان‌کنندگی: استروژن ترشحات طبیعی واژن را افزایش داده و به حفظ رطوبت و روان‌کنندگی آن کمک می‌کند. این امر به کاهش خشکی و سوزش کمک می‌کند.

4. تنظیم pH واژن: استروژن به حفظ محیط اسیدی طبیعی واژن (pH پایین) کمک می‌کند. این محیط اسیدی برای رشد باکتری‌های مفید (لاکتوباسیل‌ها) ضروری است و از رشد باکتری‌ها و قارچ‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند.

در نتیجه این اثرات، علائمی مانند خشکی، سوزش، خارش واژن و درد هنگام رابطه جنسی که ناشی از کمبود استروژن هستند، به طور قابل توجهی کاهش می‌یابند.

پماد استروژن کنژوگه ایکوئین برای خشکی واژن

یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین موارد مصرف پماد استروژن، درمان خشکی واژن است. خشکی واژن مشکلی است که بسیاری از زنان، به ویژه در دوران یائسگی و پس از آن، با آن مواجه می‌شوند. کاهش سطح استروژن عامل اصلی این عارضه است.

درمان آتروفی واژن (یائسگی)

آتروفی واژن، که به آن واژینیت آتروفیک یا سندرم تناسلی-ادراری یائسگی (GSM) نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن دیواره‌های واژن به دلیل کاهش شدید استروژن، نازک، خشک، ملتهب و شکننده می‌شوند. این وضعیت معمولاً پس از یائسگی رخ می‌دهد، اما می‌تواند در شرایط دیگری مانند پس از زایمان و در دوران شیردهی، پس از برداشتن تخمدان‌ها، یا در طول درمان‌های خاص سرطان (مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی لگن) نیز ایجاد شود.

علائم آتروفی واژن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خشکی شدید واژن

• سوزش و خارش در ناحیه واژن و فرج

• قرمزی و التهاب

• ترشحات آبکی یا زرد رنگ

• درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی (دیسپارونی)

• خونریزی خفیف پس از رابطه جنسی

• تنگی یا کوتاه شدن واژن

• علائم ادراری مانند تکرر ادرار، فوریت در ادرار کردن، سوزش ادرار و عفونت‌های ادراری مکرر

پماد استروژن واژینال یک درمان بسیار موثر برای آتروفی واژن است. با رساندن مستقیم استروژن به بافت‌های آسیب‌دیده، این پماد به بازسازی سلول‌های واژن، افزایش ضخامت و خاصیت ارتجاعی دیواره آن، بهبود رطوبت و روان‌کنندگی، و در نهایت کاهش علائم ناراحت‌کننده کمک می‌کند.

کاهش درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونی)

درد هنگام رابطه جنسی یا دیسپارونی، یکی از عواقب مستقیم خشکی و آتروفی واژن است. وقتی دیواره واژن نازک، خشک و فاقد روان‌کنندگی کافی باشد، اصطکاک ناشی از فعالیت جنسی می‌تواند باعث درد، سوزش و حتی خراشیدگی و خونریزی شود. این مشکل می‌تواند تأثیر منفی قابل توجهی بر کیفیت زندگی جنسی و روابط زناشویی داشته باشد.

استفاده از پماد استروژن برای خشکی واژن با بهبود سلامت بافت واژن و افزایش روان‌کنندگی طبیعی، به طور موثری به کاهش درد هنگام رابطه جنسی کمک می‌کند. با بازگشت رطوبت و انعطاف‌پذیری به واژن، فعالیت جنسی راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌شود.

پیشگیری از عفونت‌های ادراری مکرر در زنان یائسه

شاید برایتان جالب باشد که بدانید پماد استروژن می‌تواند در پیشگیری از عفونت‌های ادراری مکرر (UTIs) در زنان یائسه نیز موثر باشد. همانطور که پیشتر اشاره شد، استروژن به حفظ pH اسیدی طبیعی واژن کمک می‌کند. این محیط اسیدی برای رشد لاکتوباسیل‌ها، که باکتری‌های مفید واژن هستند، ضروری است. لاکتوباسیل‌ها از رشد باکتری‌های بیماری‌زا که می‌توانند باعث عفونت ادراری شوند (مانند E. coli) جلوگیری می‌کنند.

با کاهش استروژن در دوران یائسگی، pH واژن افزایش یافته (قلیایی‌تر می‌شود) و جمعیت لاکتوباسیل‌ها کاهش می‌یابد. این تغییرات، واژن و مجرای ادرار را مستعد رشد باکتری‌های مضر و در نتیجه عفونت‌های ادراری مکرر می‌کند. استفاده موضعی از پماد استروژن با بازگرداندن سطح استروژن در واژن، به احیای فلور طبیعی و حفظ pH اسیدی کمک کرده و در نتیجه، خطر بروز عفونت‌های ادراری را کاهش می‌دهد.

پماد استروژن برای تنگی واژن

یکی از باورهای رایج در مورد پماد استروژن، استفاده از آن برای تنگی واژن است. در این خصوص باید شفاف‌سازی صورت گیرد. همانطور که گفتیم، استروژن به بهبود ضخامت، خاصیت ارتجاعی و سلامت کلی بافت واژن کمک می‌کند. در مواردی که واژن به دلیل آتروفی ناشی از کمبود استروژن، خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و تا حدی جمع شده باشد (که گاهی به اشتباه تنگی تلقی می‌شود، در حالی که بیشتر ناشی از خشکی و عدم انعطاف‌پذیری است)، استفاده از پماد استروژن می‌تواند به بازگرداندن حالت طبیعی‌تر و انعطاف‌پذیری بافت کمک کند. این بهبود در سلامت بافت ممکن است توسط برخی افراد به عنوان “بهبود تنگی” یا “جوانسازی واژن” تعبیر شود.

با این حال، پماد استروژن به خودی خود یک عامل تنگ‌کننده واژن به معنای سفت کردن عضلات یا کاهش قطر واژن در افرادی که دچار شلی عضلات کف لگن هستند، نیست. اگر منظور از تنگی واژن، تقویت عضلات کف لگن و کاهش قطر واژن به دلایلی غیر از آتروفی است، پماد استروژن درمان اصلی محسوب نمی‌شود و روش‌های دیگری مانند تمرینات کگل یا در موارد شدیدتر، جراحی توصیه می‌شود.
در حقیقت، در موارد آتروفی شدید، واژن ممکن است کوتاه و تنگ به نظر برسد چون بافت آن انعطاف‌پذیری خود را از دست داده است. پماد استروژن با بازگرداندن سلامت بافت، به آن اجازه می‌دهد تا به طور طبیعی کشیده شده و عملکرد بهتری داشته باشد. پس، اگرچه ممکن است در برخی موارد به بازیابی حالت طبیعی واژن کمک کند، اما نباید آن را به عنوان یک راه حل جادویی برای تنگی واژن در همه شرایط در نظر گرفت. لازم به ذکر است که این موضوع بیشتر بر اساس تجربه و تفسیر فردی از بهبود وضعیت واژن است تا شواهد علمی قطعی برای “تنگ کردن” به معنای رایج آن.

باورهای رایج و کاربردهای عجیب کرم واژینال استروژن

در کنار کاربردهای تایید شده و علمی پماد استروژن، برخی باورها و کاربردهای غیرمتعارف نیز در مورد این محصول وجود دارد که لازم است با دیدی انتقادی و علمی به آن‌ها نگریسته شود.

کرم استروژن واژینال برای چاقی

یکی از سوالات و نگرانی‌هایی که گاهی مطرح می‌شود، ارتباط بین کرم استروژن واژینال و چاقی است. در پاسخ باید گفت که کرم‌های استروژن واژینال به طور موضعی عمل می‌کنند و میزان جذب سیستمیک آن‌ها (ورود به جریان خون و تأثیر بر کل بدن) بسیار کم است. هدف از طراحی این کرم‌ها، اثرگذاری مستقیم بر روی بافت واژن با حداقل عوارض سیستمیک است.
بنابراین، ارتباط مستقیمی بین استفاده از پماد استروژن واژینال و افزایش وزن قابل توجه وجود ندارد. تغییرات وزنی ممکن است بیشتر با درمان‌های هورمونی سیستمیک (مانند قرص‌های خوراکی استروژن یا درمان جایگزینی هورمون HRT) که دوز بالاتری از هورمون را به کل بدن می‌رسانند، مشاهده شود. با این حال، اگر فردی در طول دوره مصرف پماد استروژن واژینال دچار افزایش وزن غیرمنتظره‌ای شد، بهتر است با پزشک خود مشورت کند تا سایر علل احتمالی بررسی شوند. لازم به ذکر است که این موضوع بیشتر بر اساس تجربه و باورهای فردی است تا شواهد علمی معتبر مبنی بر چاق‌کنندگی کرم واژینال استروژن.

پماد استروژن برای جوش صورت

گاهی اوقات شنیده می‌شود که از پماد استروژن برای جوش صورت استفاده می‌شود. این یک باور نادرست و بالقوه مضر است. پماد استروژن واژینال برای استفاده موضعی در ناحیه واژن طراحی و فرموله شده است و به هیچ عنوان نباید بر روی پوست صورت استفاده شود.
درست است که نوسانات هورمونی می‌توانند در بروز آکنه نقش داشته باشند و برخی درمان‌های هورمونی سیستمیک (مانند قرص‌های ضد بارداری خاص) برای درمان آکنه در زنان تجویز می‌شوند، اما این به معنای آن نیست که پماد استروژن واژینال برای جوش صورت مناسب است. پوست صورت بافت متفاوتی نسبت به واژن دارد و استفاده از این پماد بر روی صورت می‌تواند منجر به عوارض جانبی پوستی، تحریک، و مشکلات دیگر شود. همچنین، جذب استروژن از طریق پوست صورت می‌تواند متفاوت از جذب واژینال باشد و اثرات ناخواسته‌ای در بدن ایجاد کند. برای درمان جوش صورت، حتماً باید با پزشک متخصص پوست مشورت کرده و از درمان‌های مناسب و تایید شده استفاده کنید. هیچ مدرک علمی قطعی برای تایید این باور که پماد استروژن واژینال برای جوش صورت مفید است، وجود ندارد.

پماد استروژن برای لک صورت

مشابه مورد قبل، استفاده از پماد استروژن برای لک صورت نیز یک باور نادرست و غیر علمی است. همانطور که گفته شد، پماد استروژن واژینال برای استفاده در ناحیه واژن تهیه شده و کاربرد آن بر روی پوست صورت توصیه نمی‌شود و می‌تواند خطرناک باشد.
برخی تغییرات هورمونی می‌توانند در ایجاد لک‌های پوستی (مانند ملاسما) نقش داشته باشند، اما درمان این لک‌ها نیاز به رویکرد تخصصی و استفاده از محصولات مناسب پوستی دارد که توسط پزشک متخصص پوست تجویز می‌شوند. استفاده خودسرانه از پماد استروژن واژینال بر روی لک‌های صورت نه تنها کمکی به درمان آن‌ها نمی‌کند، بلکه ممکن است باعث تحریک پوست، بدتر شدن لک‌ها یا ایجاد عوارض دیگر شود. لطفاً از انجام چنین اقداماتی خودداری کنید. این موضوع در طب سنتی مطرح شده است اما در پزشکی مدرن شواهد محکمی برای آن یافت نشده است و استفاده از پماد واژینال برای صورت توصیه نمی‌شود.

نحوه مصرف پماد استروژن

استفاده صحیح از پماد استروژن برای دستیابی به بهترین نتیجه و به حداقل رساندن عوارض جانبی احتمالی بسیار مهم است. همیشه دستورالعمل‌های پزشک خود و همچنین اطلاعات موجود در بروشور دارو را به دقت دنبال کنید.

طریقه مصرف پماد استروژن برای خشکی واژن

به طور کلی، طریقه مصرف پماد استروژن برای خشکی واژن و آتروفی واژن به شرح زیر است، اما دوز دقیق و برنامه درمانی توسط پزشک شما تعیین می‌شود:

1. آماده‌سازی: قبل از استفاده، دست‌های خود را به خوبی بشویید.

2. پر کردن اپلیکاتور: اکثر پمادهای استروژن واژینال همراه با یک اپلیکاتور مدرج عرضه می‌شوند. درپوش تیوب پماد را باز کرده و اپلیکاتور را به سر تیوب وصل کنید. به آرامی تیوب را فشار دهید تا مقدار تجویز شده از پماد وارد اپلیکاتور شود. معمولاً پزشک دوز اولیه را مشخص می‌کند (مثلاً ۱ تا ۲ گرم).

3. وارد کردن اپلیکاتور: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کرده و از هم باز کنید (مانند وضعیت معاینه زنان). نوک اپلیکاتور حاوی پماد را به آرامی وارد واژن کنید، تا جایی که راحت هستید.

4. تخلیه پماد: پیستون اپلیکاتور را فشار دهید تا تمام پماد داخل واژن تخلیه شود.

5. خارج کردن اپلیکاتور: اپلیکاتور را به آرامی از واژن خارج کنید.

6. تمیز کردن: اپلیکاتور را طبق دستورالعمل موجود در بروشور (معمولاً با آب گرم و صابون ملایم) تمیز کرده و برای استفاده بعدی خشک نگه دارید. اگر اپلیکاتور یکبار مصرف است، آن را دور بیندازید.

7. شستن دست‌ها: پس از اتمام کار، دوباره دست‌های خود را بشویید.

طریقه مصرف پماد استروژن برای تنگی واژن

همانطور که پیشتر توضیح داده شد، پماد استروژن مستقیماً برای “تنگ کردن” واژن به معنای سفت کردن عضلات آن تجویز نمی‌شود، بلکه برای بهبود سلامت بافت واژن در موارد آتروفی که ممکن است با احساس شلی یا برعکس، تنگی ناشی از خشکی و عدم انعطاف‌پذیری همراه باشد، استفاده می‌شود. بنابراین، طریقه مصرف پماد استروژن در این موارد تفاوتی با طریقه مصرف آن برای خشکی واژن ندارد. هدف، رساندن استروژن به بافت‌های واژن برای بازگرداندن ضخامت، رطوبت و خاصیت ارتجاعی آن است. دوز و برنامه درمانی توسط پزشک و بر اساس شدت آتروفی و پاسخ بیمار تعیین می‌شود.

بهترین زمان مصرف پماد استروژن

بهترین زمان مصرف پماد استروژن معمولاً شب‌ها قبل از خواب است. دلیل این امر آن است که وقتی دراز می‌کشید، پماد برای مدت طولانی‌تری در تماس با دیواره‌های واژن باقی می‌ماند و فرصت بیشتری برای جذب دارد. همچنین، این کار از نشت احتمالی پماد در طول روز و هنگام فعالیت جلوگیری می‌کند.
با این حال، همیشه طبق دستور پزشک خود عمل کنید. ممکن است پزشک شما برنامه درمانی متفاوتی را توصیه کند.

نکات مهم در هنگام مصرف

• دوره درمان: معمولاً درمان با دوز بالاتر برای چند هفته اول شروع می‌شود (مثلاً هر شب یا یک شب در میان) و سپس با بهبود علائم، دوز به تدریج کاهش یافته و به یک دوز نگهدارنده (مثلاً یک یا دو بار در هفته) می‌رسد. دوره درمان و دوز نگهدارنده توسط پزشک تعیین می‌شود و مهم است که آن را به طور کامل دنبال کنید.

• استفاده منظم: برای حفظ نتایج درمانی، استفاده منظم از پماد طبق دستور پزشک ضروری است. قطع خودسرانه دارو می‌تواند منجر به بازگشت علائم شود.

• عدم استفاده بیش از حد: هرگز بیش از مقدار تجویز شده توسط پزشک استفاده نکنید. استفاده بیش از حد می‌تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.

• بهداشت: رعایت بهداشت فردی و تمیز کردن صحیح اپلیکاتور برای جلوگیری از عفونت مهم است.

• نشت پماد: ممکن است مقداری از پماد از واژن نشت کند. استفاده از پد بهداشتی روزانه می‌تواند به جلوگیری از آلوده شدن لباس زیر کمک کند.

• مراجعه به پزشک: در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی غیرمعمول یا نگرانی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

• بارداری و شیردهی: اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در دوران شیردهی هستید، قبل از استفاده از پماد استروژن با پزشک خود صحبت کنید. معمولاً استفاده از آن در این دوران توصیه نمی‌شود.

عوارض جانبی و موارد احتیاط

مانند هر داروی دیگری، پماد استروژن نیز می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد و در برخی موارد منع مصرف دارد. آگاهی از این موارد برای استفاده ایمن از دارو ضروری است.

عوارض پماد استروژن واژینال

از آنجایی که پماد استروژن واژینال عمدتاً به صورت موضعی عمل می‌کند و جذب سیستمیک آن کم است، عوارض جانبی جدی نادر هستند. با این حال، برخی از عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:

عوارض جانبی موضعی (شایع‌تر):

• سوزش، خارش یا تحریک واژن یا فرج (به ویژه در ابتدای درمان)

• افزایش ترشحات واژن

• حساسیت یا درد سینه‌ها

این عوارض معمولاً خفیف هستند و پس از چند روز یا چند هفته استفاده از دارو، با تطابق بدن، کاهش می‌یابند یا از بین می‌روند.

عوارض جانبی سیستمیک (کمتر شایع، به دلیل جذب اندک در خون):

• سردرد

• حالت تهوع

• نفخ یا درد شکم

• تغییرات خلقی

• لکه‌بینی یا خونریزی واژینال (در صورت بروز، حتماً به پزشک اطلاع دهید)

عوارض جانبی جدی (بسیار نادر، اما نیاز به توجه فوری پزشکی دارند):

• علائم واکنش آلرژیک شدید (مانند بثورات پوستی، خارش شدید، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو، مشکل در تنفس)

• درد قفسه سینه یا احساس سنگینی در قفسه سینه

• تنگی نفس ناگهانی

• درد، تورم یا قرمزی در یک پا (علائم لخته خون)

• اختلالات بینایی یا تکلم ناگهانی

• زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)

در صورت مشاهده هر یک از عوارض جانبی جدی، فوراً مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.

موارد منع مصرف

استفاده از پماد استروژن واژینال در برخی شرایط ممنوع است یا باید با احتیاط فراوان و تحت نظارت دقیق پزشک انجام شود. این موارد عبارتند از:

• سابقه یا ابتلا به سرطان سینه (به ویژه انواع وابسته به استروژن): اگرچه جذب سیستمیک کم است، اما در این موارد باید با انکولوژیست و متخصص زنان مشورت شود.

• سابقه یا ابتلا به سایر سرطان‌های وابسته به استروژن (مانند سرطان آندومتر):

• خونریزی واژینال با علت نامشخص: ابتدا باید علت خونریزی مشخص شود.

• سابقه یا ابتلا به لخته‌های خونی (ترومبوز ورید عمقی، آمبولی ریه):

• سابقه سکته مغزی یا حمله قلبی:

• بیماری‌های کبدی فعال یا شدید:

• حساسیت شناخته شده به استروژن یا هر یک از اجزای پماد:

• بارداری یا شیردهی: (به بخش مربوطه مراجعه کنید).

پزشک شما قبل از تجویز پماد استروژن، سابقه پزشکی شما را به دقت بررسی خواهد کرد.

تداخلات دارویی

پماد استروژن واژینال ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، اگرچه به دلیل جذب موضعی، این تداخلات کمتر از داروهای استروژنی سیستمیک است. برخی از داروهایی که ممکن است با استروژن تداخل داشته باشند عبارتند از:

• داروهای ضد تشنج (مانند فنی‌توئین، کاربامازپین، فنوباربیتال)

• برخی آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند ریفامپین)

• داروهای ضد قارچ (مانند کتوکونازول، ایتراکونازول)

• داروهای مورد استفاده در درمان HIV/AIDS (مانند ریتوناویر)

• گیاه گل راعی (St. John’s Wort)

همیشه لیست کاملی از تمام داروها (تجویزی، بدون نسخه، گیاهی و مکمل‌ها) که مصرف می‌کنید را به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

پماد استروژن برای کودکان

استفاده از پماد استروژن برای کودکان یک موضوع بسیار حساس است و باید با احتیاط فراوان و تنها تحت نظارت دقیق پزشک متخصص کودکان یا متخصص زنان و زایمان با تجربه در این زمینه صورت گیرد. به طور کلی، پماد استروژن برای استفاده روتین در کودکان تایید نشده است.

با این حال، در موارد بسیار خاص و محدودی، پزشکان ممکن است از پماد استروژن با دوز بسیار پایین و برای مدت کوتاه در دختران خردسال استفاده کنند. یکی از این موارد، چسبندگی لب‌های کوچک فرج (Labial Adhesions) است. این وضعیت در دختران قبل از بلوغ رخ می‌دهد و در آن لب‌های کوچک فرج به هم می‌چسبند. در برخی موارد مقاوم به درمان‌های اولیه، پزشک ممکن است استفاده کوتاه‌مدت از پماد استروژن موضعی را برای کمک به جدا شدن لب‌ها تجویز کند.

تاکید می‌شود که استفاده از پماد استروژن در کودکان باید به شدت محدود و تحت کنترل پزشک باشد. استفاده خودسرانه یا طولانی‌مدت می‌تواند منجر به عوارض جانبی جدی مانند بلوغ زودرس، رشد سینه‌ها، خونریزی واژینال و سایر اثرات هورمونی ناخواسته شود. هیچ مدرک علمی قطعی برای تایید این باور که پماد استروژن کاربرد عمومی در کودکان دارد، وجود ندارد و مصرف آن باید صرفاً با تشخیص و تجویز پزشک متخصص باشد.

پماد استروژن و بارداری

استفاده از پماد استروژن در دوران بارداری عموماً توصیه نمی‌شود و جزء موارد منع مصرف نسبی یا مطلق قرار می‌گیرد. اگرچه جذب سیستمیک پماد استروژن واژینال کم است، اما به دلیل اهمیت حیاتی تعادل هورمونی در دوران بارداری و خطرات بالقوه برای جنین در حال رشد، پزشکان معمولاً از تجویز آن در این دوران خودداری می‌کنند.
مطالعات کافی در مورد ایمنی کامل پماد استروژن واژینال در دوران بارداری انسان وجود ندارد. قرار گرفتن جنین در معرض مقادیر اضافی استروژن، به ویژه در مراحل اولیه رشد، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر تکامل اندام‌های تناسلی و سایر سیستم‌های بدن او داشته باشد.
اگر در حین استفاده از پماد استروژن باردار شدید، فوراً مصرف آن را قطع کرده و با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین، اگر قصد بارداری دارید، قبل از شروع یا ادامه مصرف پماد استروژن، با پزشک خود مشورت کنید. با این حال، تحقیقات علمی کافی برای اثبات بی‌خطر بودن آن در تمام دوران بارداری وجود ندارد و به همین دلیل معمولاً تجویز نمی‌شود.

جایگزین پماد استروژن

برای زنانی که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند از پماد استروژن استفاده کنند، یا به دنبال گزینه‌های غیرهورمونی هستند، جایگزین‌هایی برای مدیریت علائم خشکی و آتروفی واژن وجود دارد:

گزینه‌های غیرهورمونی:

• مرطوب‌کننده‌های واژینال (Vaginal Moisturizers): این محصولات بدون نسخه در دسترس هستند و برای استفاده منظم (معمولاً چند بار در هفته) طراحی شده‌اند. آن‌ها به حفظ رطوبت بافت واژن کمک کرده و می‌توانند خشکی و ناراحتی را تسکین دهند. این محصولات حاوی هورمون نیستند.

• روان‌کننده‌های واژینال (Vaginal Lubricants): این محصولات نیز بدون نسخه در دسترس هستند و برای استفاده در حین فعالیت جنسی طراحی شده‌اند. آن‌ها به کاهش اصطکاک و درد هنگام رابطه جنسی کمک می‌کنند. روان‌کننده‌ها در انواع مختلف پایه آب، پایه سیلیکون و پایه روغن موجود هستند. روان‌کننده‌های پایه آب معمولاً با کاندوم‌ها سازگارتر هستند.

سایر گزینه‌های هورمونی موضعی (با دوز پایین استروژن):
علاوه بر پماد، استروژن موضعی در اشکال دیگری نیز موجود است که جذب سیستمیک پایینی دارند:

• حلقه واژینال استروژن (Estrogen Vaginal Ring): یک حلقه نرم و انعطاف‌پذیر است که توسط خود فرد یا پزشک در قسمت بالایی واژن قرار داده می‌شود و به تدریج برای مدت حدود ۳ ماه استروژن آزاد می‌کند.

• قرص واژینال استروژن (Estrogen Vaginal Tablet/Insert): قرص‌های کوچکی هستند که با استفاده از اپلیکاتور مخصوص وارد واژن می‌شوند و استروژن را به صورت موضعی آزاد می‌کنند.

درمان‌های سیستمیک (با احتیاط و تحت نظر پزشک):

• درمان جایگزینی هورمون (HRT) سیستمیک: در مواردی که علائم یائسگی شدید و گسترده هستند (مانند گرگرفتگی شدید همراه با خشکی واژن)، پزشک ممکن است HRT سیستمیک (قرص، پچ پوستی، ژل) را تجویز کند. این درمان‌ها کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند و مزایا و معایب خاص خود را دارند که باید با پزشک به دقت بررسی شوند.

انتخاب بهترین گزینه به شدت علائم، وضعیت سلامتی فرد، ترجیحات شخصی و نظر پزشک بستگی دارد.

قیمت پماد استروژن

قیمت پماد استروژن واژینال می‌تواند بسته به عوامل مختلفی متغیر باشد. این عوامل عبارتند از:

• برند دارو: پمادهای استروژن با نام‌های تجاری مختلف (برند) و همچنین به صورت ژنریک عرضه می‌شوند. معمولاً داروهای ژنریک قیمت پایین‌تری نسبت به داروهای برند دارند.

• نوع استروژن و غلظت آن: پمادهای حاوی انواع مختلف استروژن (مانند استرادیول یا استروژن‌های کونژوگه) و با غلظت‌های متفاوت ممکن است قیمت‌های مختلفی داشته باشند.

• حجم تیوب: پمادها در تیوب‌هایی با حجم‌های مختلف عرضه می‌شوند که بر قیمت نهایی تأثیر می‌گذارد.

• پوشش بیمه: اینکه آیا دارو تحت پوشش بیمه درمانی شما قرار می‌گیرد یا خیر، تأثیر قابل توجهی بر هزینه‌ای که شخصاً پرداخت می‌کنید، خواهد داشت.

• محل خرید (داروخانه): قیمت‌ها ممکن است بین داروخانه‌های مختلف کمی متفاوت باشند.

قیمت پماد استروژن واژینال خارجی

قیمت پماد استروژن واژینال خارجی معمولاً بالاتر از نمونه‌های تولید داخل است. این تفاوت قیمت می‌تواند به دلیل هزینه‌های واردات، برندینگ، و تفاوت در فرمولاسیون یا تکنولوژی تولید باشد. برای اطلاع از قیمت دقیق برندهای خارجی موجود در بازار ایران، بهتر است به داروخانه‌های معتبر مراجعه کرده یا با آن‌ها تماس بگیرید.

قیمت کرم واژینال استرومارین

کرم واژینال استرومارین (Estromarin) یکی از برندهای شناخته شده پماد استروژن (حاوی استروژن‌های کونژوگه) در ایران است. برای اطلاع از قیمت کرم واژینال استرومارین، توصیه می‌شود به داروخانه‌ها مراجعه کنید، زیرا قیمت‌ها ممکن است به روز شده و تغییر کنند. همچنین می‌توانید از طریق وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی دارویی معتبر، قیمت حدودی آن را استعلام نمایید.

به طور کلی، برای مدیریت هزینه‌ها، می‌توانید با پزشک خود در مورد گزینه‌های ژنریک و همچنین پوشش بیمه‌ای دارو صحبت کنید.

فواید و ضرر‌های پماد استروژن

همانند هر مداخله درمانی، استفاده از پماد استروژن نیز دارای فواید و مضرات بالقوه‌ای است که باید در نظر گرفته شوند.

فواید پماد استروژن:

• اثربخشی بالا در درمان علائم آتروفی واژن: پماد استروژن به طور موثری خشکی، سوزش، خارش واژن و درد هنگام رابطه جنسی ناشی از کمبود استروژن را تسکین می‌دهد.

• بهبود کیفیت زندگی جنسی: با کاهش درد و ناراحتی، به بهبود روابط زناشویی و کیفیت زندگی جنسی کمک می‌کند.

• کاهش خطر عفونت‌های ادراری مکرر: در زنان یائسه، با احیای فلور طبیعی واژن، به پیشگیری از UTIs کمک می‌کند.

• جذب سیستمیک پایین: در مقایسه با درمان‌های استروژنی سیستمیک، جذب هورمون به جریان خون و اثرات آن بر کل بدن کمتر است، که این امر خطر برخی عوارض جانبی جدی مرتبط با استروژن سیستمیک را کاهش می‌دهد.

• راحتی استفاده: پس از آموزش اولیه، استفاده از پماد با اپلیکاتور نسبتاً آسان است.

مضرات و معایب بالقوه پماد استروژن:

• عوارض جانبی موضعی: ممکن است باعث تحریک، سوزش یا ترشحات واژن، به ویژه در ابتدای درمان شود.

• نیاز به استفاده منظم: برای حفظ اثرات درمانی، نیاز به استفاده منظم و طولانی‌مدت (طبق دستور پزشک) دارد.

• موارد منع مصرف و احتیاط: برای همه افراد مناسب نیست و در برخی شرایط پزشکی منع مصرف دارد.

• هزینه: بسته به برند و پوشش بیمه، ممکن است هزینه قابل توجهی داشته باشد.

• احتمال کم جذب سیستمیک و عوارض مرتبط: اگرچه جذب سیستمیک کم است، اما صفر نیست و در استفاده طولانی‌مدت یا در افراد حساس، احتمال بروز عوارض سیستمیک خفیف وجود دارد.

• نیاز به نسخه پزشک: پماد استروژن یک داروی تجویزی است و نمی‌توان آن را بدون نسخه تهیه کرد.

• نگرانی در مورد استفاده از هورمون: برخی افراد به طور کلی در مورد استفاده از درمان‌های هورمونی، حتی موضعی، نگرانی دارند.

تصمیم برای استفاده از پماد استروژن باید پس از مشورت با پزشک و با در نظر گرفتن وضعیت سلامتی فرد، شدت علائم، و بررسی دقیق فواید و مضرات بالقوه آن گرفته شود.

نتیجه‌گیری

پماد استروژن واژینال یک درمان موثر و نسبتاً ایمن برای مشکلات ناشی از کمبود استروژن در ناحیه واژن، به ویژه خشکی، آتروفی واژن و درد هنگام رابطه جنسی در دوران یائسگی است. این پماد با رساندن مستقیم استروژن به بافت‌های آسیب‌دیده، به بازگرداندن سلامت، رطوبت و خاصیت ارتجاعی واژن کمک می‌کند. در این مقاله از وی مام، تلاش کردیم تا به طور جامع به پرسش “پماد استروژن برای چیست؟” پاسخ دهیم و جنبه‌های مختلف آن از جمله نحوه عملکرد، موارد مصرف صحیح، باورهای رایج نادرست، طریقه مصرف، عوارض جانبی و جایگزین‌های آن را بررسی کنیم.

مهم‌ترین نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید این است که پماد استروژن یک داروی تجویزی است و استفاده از آن باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص باشد. پزشک با بررسی وضعیت شما، بهترین روش درمانی را توصیه خواهد کرد و شما را در مورد نحوه صحیح مصرف و نکات ایمنی راهنمایی می‌کند. از مصرف خودسرانه این دارو یا استفاده از آن برای مواردی که توسط پزشک تایید نشده است (مانند جوش یا لک صورت) جداً خودداری کنید. سلامت شما اولویت ماست و امیدواریم این اطلاعات برای شما مفید واقع شده باشد.

سوالات متداول

پماد استروژن برای چه سنی مناسب است؟
پماد استروژن عمدتاً برای زنان یائسه یا زنانی که به دلایل دیگر دچار کمبود استروژن و علائم آتروفی واژن شده‌اند، تجویز می‌شود. استفاده در کودکان بسیار محدود و تنها تحت نظر پزشک متخصص است.

آیا پماد استروژن باعث چاقی میشود؟
خیر، پماد استروژن واژینال به دلیل جذب موضعی و کم سیستمیک، معمولاً باعث افزایش وزن قابل توجه نمی‌شود. ارتباط چاقی بیشتر با درمان‌های هورمونی سیستمیک مطرح است.

آیا میتوان از پماد استروژن در بارداری استفاده کرد؟
عموماً خیر. استفاده از پماد استروژن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، مگر در موارد بسیار خاص و با تجویز و نظارت دقیق پزشک، زیرا ایمنی کامل آن برای جنین اثبات نشده است.

عوارض قطع ناگهانی پماد استروژن چیست؟
قطع ناگهانی پماد استروژن معمولاً عوارض جدی سیستمیک ندارد، اما ممکن است علائم خشکی و آتروفی واژن که به خاطر آن دارو مصرف می‌کردید، به تدریج بازگردند.

آیا پماد استروژن باعث سرطان میشود؟
استفاده طولانی‌مدت از استروژن سیستمیک بدون پروژسترون در زنانی که رحم دارند، می‌تواند خطر سرطان آندومتر را افزایش دهد. پماد استروژن واژینال جذب سیستمیک کمی دارد، اما در افراد با سابقه سرطان‌های وابسته به هورمون، با احتیاط و مشورت پزشک باید مصرف شود.

چه مدت طول میکشد تا پماد استروژن اثر کند؟
معمولاً چند هفته پس از شروع درمان، بهبود در علائمی مانند خشکی و سوزش واژن مشاهده می‌شود. اثرات کامل ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

آیا پماد استروژن باعث عفونت میشود؟
خیر، برعکس. پماد استروژن با کمک به حفظ pH اسیدی و فلور طبیعی واژن، می‌تواند به پیشگیری از برخی عفونت‌های واژینال و ادراری در زنان یائسه کمک کند.

طریقه نگهداری پماد استروژن چگونه است؟
پماد استروژن را در دمای اتاق، دور از نور مستقیم خورشید، گرما و رطوبت نگهداری کنید. آن را دور از دسترس کودکان قرار دهید. به تاریخ انقضای دارو توجه کنید.

آیا پماد استروژن برای دختر باکره قابل استفاده است؟
در صورت نیاز پزشکی و با تجویز پزشک، می‌توان از پماد استروژن برای دختران باکره (مثلاً برای چسبندگی لبیا یا موارد نادر دیگر) با احتیاط و دوز مناسب استفاده کرد. نحوه استعمال ممکن است متفاوت باشد و توسط پزشک آموزش داده می‌شود.

آیا پماد استروژن باعث بوی بد واژن میشود؟
خیر، پماد استروژن معمولاً باعث بوی بد واژن نمی‌شود. اگر بوی بد واژن دارید، ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد و باید به پزشک مراجعه کنید.