بهترین جایگزین شیر مادر در نوزادان زیر یک سال و ضعیف | شیر خشک خوب خارجی

شیر مادر بدون شک بهترین و کامل‌ترین غذا برای نوزادان است. این هدیه طبیعت، سرشار از مواد مغذی حیاتی، آنتی‌بادی‌ها و عواملی است که به رشد و تکامل بهینه جسمی و ذهنی کودک کمک کرده و او را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آکادمی اطفال آمریکا (AAP) تغذیه انحصاری با شیر مادر را برای شش ماه اول زندگی و ادامه آن همراه با غذاهای کمکی تا دو سالگی یا بیشتر توصیه می‌کنند. با این حال، شرایطی وجود دارد که ممکن است شیردهی با شیر مادر امکان‌پذیر نباشد یا به تنهایی کافی نباشد. در چنین مواقعی، انتخاب بهترین جایگزین شیر مادر به یک دغدغه مهم برای والدین تبدیل می‌شود. در این مقاله جامع از وی مام، به بررسی گزینه‌های موجود، ویژگی‌های یک شیر خشک مناسب، و نکات مهم در انتخاب و استفاده از آن خواهیم پرداخت تا شما بتوانید با آگاهی کامل، بهترین تصمیم را برای تغذیه دلبندتان بگیرید.

چرا شیر مادر بی‌نظیر است؟ 

پیش از آنکه به مبحث جایگزین‌ها وارد شویم، لازم است یک بار دیگر بر مزایای بی‌شمار شیر مادر تاکید کنیم تا درک کنیم چرا هیچ جایگزینی نمی‌تواند کاملاً هم‌سطح آن باشد:

• ترکیبات منحصر به فرد و متغیر: شیر مادر یک ماده زنده است که ترکیبات آن متناسب با نیازهای نوزاد در هر مرحله از رشد (از آغوز غنی از آنتی‌بادی در روزهای اول تا شیر بالغ) و حتی در طول یک وعده شیردهی تغییر می‌کند.

• حاوی آنتی‌بادی‌ها و عوامل ایمنی‌زا: شیر مادر سرشار از ایمونوگلوبولین‌ها، لاکتوفرین، و سایر عواملی است که سیستم ایمنی نوزاد را تقویت کرده و او را در برابر عفونت‌های گوش، دستگاه تنفسی، و گوارشی محافظت می‌کند.

• قابلیت هضم آسان: پروتئین‌ها و چربی‌های موجود در شیر مادر به گونه‌ای هستند که به راحتی توسط سیستم گوارش نابالغ نوزاد هضم و جذب می‌شوند و احتمال بروز مشکلات گوارشی مانند یبوست یا کولیک را کاهش می‌دهند.

• حاوی اسیدهای چرب ضروری: شیر مادر منبع غنی از اسیدهای چرب با زنجیره بلند مانند DHA و ARA است که برای رشد مغز، سیستم عصبی، و بینایی نوزاد مهم هستند.

• کاهش خطر بیماری‌های مزمن: تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، در آینده کمتر در معرض خطر چاقی، دیابت نوع ۱ و ۲، برخی سرطان‌ها، و بیماری‌های التهابی روده قرار می‌گیرند.

• ایجاد پیوند عاطفی: عمل شیردهی به تقویت پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد کمک شایانی می‌کند.

با وجود تمام این مزایا، همانطور که گفتیم، گاهی نیاز به جایگزین وجود دارد.

چه زمانی نیاز به جایگزین شیر مادر داریم؟

شرایط مختلفی ممکن است منجر به عدم امکان شیردهی یا نیاز به استفاده از شیر کمکی در کنار شیر مادر شود. برخی از این دلایل عبارتند از:

• شرایط پزشکی مادر:

  • ابتلای مادر به برخی بیماری‌های خاص مانند HIV (در کشورهایی که جایگزین ایمن و مقرون به صرفه در دسترس است)، سل فعال درمان نشده، یا مصرف برخی داروهای خاص که برای نوزاد مضر هستند (مانند داروهای شیمی‌درمانی).

  • جراحی پستان که منجر به آسیب مجاری شیر شده باشد.

  • نارسایی در تولید شیر به دلایل پزشکی (که البته این مورد نادر است و اغلب با مدیریت صحیح شیردهی قابل حل است).

• شرایط پزشکی نوزاد:

  • ابتلای نوزاد به برخی بیماری‌های متابولیک نادر مانند گالاکتوزمی که در آن نوزاد قادر به هضم لاکتوز موجود در شیر مادر (و شیر گاو) نیست.

  • نوزادان نارس یا با وزن بسیار کم هنگام تولد که ممکن است علاوه بر شیر مادر به مکمل‌های خاصی نیاز داشته باشند.

• عدم کفایت شیر مادر: در برخی موارد، با وجود تلاش مادر، میزان شیر تولیدی برای تأمین نیازهای نوزاد کافی نیست. این موضوع باید توسط پزشک یا مشاور شیردهی تأیید شود.

• جدایی مادر و نوزاد: به دلایلی مانند بیماری مادر یا نوزاد که نیاز به بستری شدن جداگانه دارند، یا بازگشت مادر به کار در شرایطی که امکان دوشیدن و ذخیره شیر مادر وجود ندارد.

• تصمیم آگاهانه مادر: برخی مادران پس از بررسی تمام جوانب و با وجود آگاهی از مزایای شیر مادر، به دلایل شخصی تصمیم به عدم شیردهی می‌گیرند.

مهم است که تصمیم برای استفاده از جایگزین شیر مادر، به ویژه در چند هفته و ماه اول زندگی نوزاد، پس از مشورت با پزشک یا مشاور شیردهی گرفته شود.

انواع شیر خشک به عنوان جایگزین شیر مادر

رایج‌ترین و در اغلب موارد بهترین جایگزین شیر مادر، شیر خشک مخصوص نوزادان (Infant Formula) است. شیر خشک‌های امروزی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تا حد امکان ترکیبات و مواد مغذی موجود در شیر مادر را شبیه‌سازی کنند. این محصولات تحت نظارت‌های دقیق بهداشتی تولید می‌شوند و باید استانداردهای خاصی را از نظر میزان انرژی، پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامین‌ها و مواد معدنی برآورده سازند.

شیر خشک‌ها بر اساس ترکیبات و کاربردشان به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

شیر خشک با پایه شیر گاو

این نوع شیر خشک رایج‌ترین نوع است و برای اکثر نوزادان سالم و رسیده مناسب می‌باشد. پروتئین شیر گاو در این محصولات به گونه‌ای اصلاح و فرآوری می‌شود که برای سیستم گوارش نوزاد قابل هضم‌تر باشد. همچنین، لاکتوز (قند شیر) موجود در آن نیز مشابه شیر مادر است و چربی‌های گیاهی به آن اضافه می‌شود تا ترکیب چربی آن به شیر مادر نزدیک‌تر شود. اکثر این شیر خشک‌ها با آهن غنی شده‌اند که برای جلوگیری از کم‌خونی فقر آهن در نوزادان مهم است.

برخی از انواع شیر خشک با پایه شیر گاو عبارتند از:

• شیر خشک استاندارد (Standard Formula): برای نوزادان از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی.

• شیر خشک مخصوص نوزادان نارس یا کم‌وزن (Preterm or Low-Birth-Weight Formula): حاوی کالری، پروتئین، و مواد مغذی بیشتری برای کمک به رشد سریع‌تر این نوزادان.

• شیر خشک تکمیلی یا مرحله ۲ (Follow-on Formula): معمولاً برای نوزادان بالای ۶ ماه که شروع به خوردن غذای کمکی کرده‌اند، طراحی شده و ممکن است حاوی مقادیر متفاوتی از برخی مواد مغذی مانند آهن و ویتامین D باشد. با این حال، بسیاری از متخصصان معتقدند شیر خشک استاندارد (مرحله ۱) تا یک سالگی کفایت می‌کند.

در کنار شیر خشک، خیلی از مادران دوست دارند تمام تلاش خود را برای افزایش شیر خودشان انجام دهند. روش‌های طبیعی و خانگی زیادی برای این کار وجود دارد. برای آشنایی با این روش‌ها، به مقاله جامع ما یعنی فرمول قوی‌ترین معجون‌های افزایش شیر مادر مراجعه کنید.

شیر خشک با پایه سویا

این نوع شیر خشک برای نوزادانی که به پروتئین شیر گاو یا لاکتوز حساسیت یا عدم تحمل دارند، یا در خانواده‌های گیاهخوار که تمایلی به استفاده از محصولات حیوانی ندارند، می‌تواند یک گزینه باشد. پروتئین این شیر خشک‌ها از سویا گرفته شده و معمولاً فاقد لاکتوز هستند (به جای آن از ساکارز یا شربت ذرت استفاده می‌شود).

نکات مهم در مورد شیر خشک سویا:

• استفاده از شیر خشک سویا باید تحت نظر پزشک باشد.

• برای نوزادان نارس توصیه نمی‌شود.

• در موارد آلرژی شدید به پروتئین شیر گاو، ممکن است نوزاد به پروتئین سویا نیز حساسیت نشان دهد (آلرژی متقاطع).

• حاوی فیتواستروژن (ترکیبات گیاهی شبیه استروژن) است، اگرچه تحقیقات تاکنون اثرات نامطلوب درازمدتی را در انسان نشان نداده‌اند، اما این موضوع همچنان مورد بحث است.

 

---

به نقل از webmd :

متن انگلیسی:

If your baby can’t handle dairy-based formula, soy-based formula is a safe and nutritious option.

ترجمه فارسی:

اگر نوزاد شما نمی‌تواند فرمول‌های شیری را تحمل کند، فرمولای بر پایه سویا گزینه‌ای ایمن و مغذی است.

---

شیر خشک هیدرولیز شده (هایپوآلرژنیک)

در این نوع شیر خشک، پروتئین‌ها (معمولاً پروتئین شیر گاو) به قطعات بسیار کوچکتر شکسته شده‌اند (هیدرولیز شده‌اند). این امر باعث می‌شود که سیستم ایمنی نوزاد آن‌ها را به عنوان یک ماده حساسیت‌زا شناسایی نکند و احتمال بروز واکنش آلرژیک به حداقل برسد.

شیر خشک‌های هیدرولیز شده به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• شیر خشک نیمه هیدرولیز شده (Partially Hydrolyzed Formula – PHF): پروتئین‌ها تا حدی شکسته شده‌اند. این نوع ممکن است برای نوزادانی که در معرض خطر آلرژی هستند (مثلاً با سابقه خانوادگی آلرژی) یا مشکلات گوارشی خفیفی مانند نفخ و کولیک دارند، مفید باشد. با این حال، برای نوزادانی که آلرژی ثابت شده به پروتئین شیر گاو دارند، مناسب نیست.

• شیر خشک کاملاً هیدرولیز شده (Extensively Hydrolyzed Formula – EHF): پروتئین‌ها به طور کامل به پپتیدهای کوچک و آمینواسیدها شکسته شده‌اند. این نوع شیر خشک برای نوزادان با آلرژی ثابت شده به پروتئین شیر گاو یا سویا، و همچنین برای برخی مشکلات سوءجذب تجویز می‌شود. طعم این شیر خشک‌ها ممکن است کمی متفاوت و برای برخی نوزادان کمتر مطلوب باشد.

شیر خشک با پایه آمینواسید (Amino Acid-Based Formula)

این نوع شیر خشک تخصصی‌ترین و هایپوآلرژنیک‌ترین نوع است. در این محصولات، پروتئین‌ها به طور کامل حذف شده و به جای آن از آمینواسیدهای خالص (واحدهای سازنده پروتئین) استفاده می‌شود. شیر خشک آمینواسیدی برای نوزادانی که به شیر خشک کاملاً هیدرولیز شده نیز واکنش آلرژیک نشان می‌دهند یا دچار بیماری‌های گوارشی شدید مانند ائوزینوفیلیک ازوفاژیت هستند، تجویز می‌شود. این شیر خشک‌ها معمولاً گران‌تر از سایر انواع هستند و مصرف آن‌ها باید اکیداً تحت نظر پزشک متخصص باشد.

شیر خشک‌های خاص

علاوه بر موارد فوق، شیر خشک‌های خاص دیگری نیز برای شرایط ویژه وجود دارند:

• شیر خشک ضد رفلاکس (Anti-Reflux – AR Formula): این شیر خشک‌ها حاوی مواد غلیظ‌کننده (مانند صمغ لوبیا یا نشاسته برنج) هستند که به کاهش بازگشت شیر (رفلاکس) در نوزادان کمک می‌کنند.

• شیر خشک بدون لاکتوز (Lactose-Free Formula): برای نوزادانی که عدم تحمل لاکتوز دارند (که در نوزادان نادر است، مگر در موارد خاص مانند پس از یک دوره اسهال شدید).

• شیر خشک برای مشکلات گوارشی خاص (Comfort or Sensitive Formula): این شیر خشک‌ها ممکن است حاوی پروتئین نیمه هیدرولیز شده، لاکتوز کمتر، یا ترکیبات پری‌بیوتیک برای کمک به هضم راحت‌تر و کاهش نفخ و یبوست باشند.

ویژگی های شیر خشک خوب چیست؟

انتخاب شیر خشک مناسب برای نوزاد شما یک تصمیم مهم است. در هنگام انتخاب، به موارد زیر توجه کنید و حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت نمایید:

1. متناسب با سن نوزاد: شیر خشک‌ها برای گروه‌های سنی مختلف (مرحله ۱ برای ۰ تا ۶ ماهگی، مرحله ۲ برای ۶ تا ۱۲ ماهگی، و گاهی مرحله ۳ برای بالای یک سال) فرموله می‌شوند. اطمینان حاصل کنید که شیر خشک انتخابی برای سن نوزاد شما مناسب است.

2. حاوی آهن (Iron-Fortified): اکثر نوزادان به شیر خشک غنی‌شده با آهن نیاز دارند تا از کم‌خونی فقر آهن که می‌تواند بر رشد مغز تأثیر بگذارد، جلوگیری شود. این مورد به خصوص برای نوزادانی که فقط با شیر خشک تغذیه می‌شوند، مهم است.

3. حاوی DHA و ARA: این دو اسید چرب بلند زنجیره برای رشد مغز و بینایی نوزاد مهم هستند. امروزه اکثر شیر خشک‌های معتبر حاوی این ترکیبات می‌باشند.

4. ترکیب پروتئین مناسب: برای اکثر نوزادان، شیر خشک با پایه شیر گاو و پروتئین وی (Whey) غالب (نسبت وی به کازئین مشابه شیر مادر، حدود ۶۰:۴۰) مناسب‌تر و قابل هضم‌تر است.

5. حاوی پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها (اختیاری اما مفید): برخی شیر خشک‌ها حاوی پری‌بیوتیک‌ها (مانند GOS و FOS) هستند که به رشد باکتری‌های مفید روده کمک می‌کنند، و یا پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های زنده مفید). این ترکیبات می‌توانند به سلامت گوارش و تقویت سیستم ایمنی کمک کنند، اما وجود آن‌ها ضروری نیست.

6. فاقد روغن پالم (اختیاری اما مورد توجه برخی والدین): برخی تحقیقات نشان داده‌اند که روغن پالم ممکن است جذب کلسیم و چربی را در نوزادان کاهش دهد و منجر به سفت‌تر شدن مدفوع شود. به همین دلیل، برخی والدین ترجیح می‌دهند شیر خشک فاقد روغن پالم انتخاب کنند.

7. تاییدیه سازمان‌های معتبر: اطمینان حاصل کنید که شیر خشک از برندهای معتبر و دارای تاییدیه‌های لازم از سازمان‌های بهداشتی (مانند سازمان غذا و دارو) است.

8. عدم ایجاد حساسیت یا مشکل گوارشی برای نوزاد شما: حتی اگر یک شیر خشک تمام ویژگی‌های خوب را داشته باشد، ممکن است برای نوزاد خاص شما مناسب نباشد و باعث بروز علائم حساسیت (مانند بثورات پوستی، اسهال، استفراغ) یا مشکلات گوارشی (مانند نفخ شدید، یبوست) شود. در این صورت، باید با مشورت پزشک، شیر خشک را تغییر دهید.

هیچ “بهترین شیر خشک” مطلقی برای همه نوزادان وجود ندارد. بهترین شیر خشک، شیر خشکی است که نیازهای تغذیه‌ای نوزاد شما را به خوبی تأمین کند، توسط او به راحتی تحمل شود، و باعث رشد و تکامل سالم او گردد.

جایگزین شیر مادر برای نوزاد یک ماهه

برای نوزاد یک ماهه که به هر دلیلی نمی‌تواند از شیر مادر تغذیه کند یا نیاز به شیر کمکی دارد، شیر خشک استاندارد با پایه شیر گاو (مرحله ۱) که با آهن غنی شده و حاوی DHA و ARA باشد، معمولاً اولین و بهترین انتخاب است، مگر اینکه شرایط پزشکی خاصی وجود داشته باشد که نیاز به شیر خشک تخصصی‌تر (مانند هیدرولیز شده یا سویا) را ایجاب کند.

در این سن، سیستم گوارش نوزاد هنوز بسیار حساس است، بنابراین انتخاب شیر خشکی که به راحتی هضم شود، اهمیت زیادی دارد. به واکنش‌های نوزاد به شیر خشک (مانند وضعیت مدفوع، وجود یا عدم وجود نفخ و دل‌درد، و الگوی وزن‌گیری) به دقت توجه کنید.

در این مقاله با کلیات جایگزین‌های شیر مادر آشنا شدید. اما اگر می‌خواهید به طور خاص با برندهای مختلف شیر خشک و ویژگی‌های هر کدام آشنا شوید، ما در یک مقاله دیگر، ۸ تا از بهترین مارک‌های شیر خشک برای نوزاد را به طور کامل بررسی کرده‌ایم.

جایگزین شیر مادر برای رفلاکس

اگر نوزاد شما از رفلاکس معده به مری رنج می‌برد (که با برگرداندن مکرر شیر، بی‌قراری حین یا پس از شیر خوردن، و گاهی عدم وزن‌گیری مناسب مشخص می‌شود)، پزشک ممکن است گزینه‌های زیر را به عنوان جایگزین شیر مادر برای رفلاکس یا مکمل آن توصیه کند:

• شیر خشک ضد رفلاکس (AR Formula): این شیر خشک‌ها به دلیل داشتن مواد غلیظ‌کننده، در معده غلیظ‌تر شده و احتمال بازگشت آن‌ها به مری کمتر می‌شود.

• شیر خشک هیدرولیز شده (EHF): در برخی موارد، رفلاکس می‌تواند ناشی از آلرژی یا حساسیت به پروتئین شیر گاو باشد. در این صورت، استفاده از شیر خشک کاملاً هیدرولیز شده می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.

علاوه بر تغییر شیر خشک، رعایت برخی نکات مانند عمودی نگه داشتن نوزاد حین و پس از شیر خوردن، آروغ زدن مکرر، و عدم پرخوری نیز در کنترل رفلاکس مؤثر است. همیشه قبل از تغییر شیر خشک یا استفاده از شیر خشک AR، با پزشک مشورت کنید.

جایگزین شیر مادر در طب سنتی

در طب سنتی، رویکردهای متفاوتی برای تغذیه نوزاد در صورت عدم دسترسی به شیر مادر وجود داشته است. این رویکردها اغلب شامل استفاده از شیر حیوانات دیگر (مانند شیر بز یا گوسفند پس از رقیق‌سازی و جوشاندن) یا استفاده از دایه‌هایی با شیر مناسب بوده است. همچنین، توصیه‌هایی در مورد استفاده از برخی گیاهان یا مواد غذایی برای افزایش شیر مادر وجود دارد.

با این حال، بسیار مهم است که بدانیم در عصر حاضر و با دسترسی به شیر خشک‌های استاندارد و ایمن، استفاده از روش‌های سنتی که ممکن است از نظر بهداشتی یا تغذیه‌ای برای نوزاد مناسب نباشند، توصیه نمی‌شود. شیر حیوانات به شکل خالص برای نوزادان زیر یک سال مناسب نیست، زیرا میزان پروتئین و مواد معدنی آن بسیار بالاست و می‌تواند به کلیه‌های نابالغ نوزاد فشار بیاورد. همچنین، از نظر ترکیبات و مواد مغذی، با نیازهای نوزاد انسان تطابق کامل ندارد.

همیشه برای تغذیه نوزاد خود از راهکارهای مبتنی بر شواهد علمی و توصیه‌های پزشکی مدرن پیروی کنید.
این موضوع در طب سنتی مطرح شده است اما در پزشکی مدرن شواهد محکمی برای برتری یا ایمنی کامل این روش‌ها نسبت به شیر خشک‌های استاندارد برای نوزادان یافت نشده است. هرگونه استفاده از روش‌های طب سنتی برای تغذیه نوزاد باید با احتیاط فراوان و پس از مشورت با پزشک متخصص اطفال صورت گیرد.

شیر بز جایگزین شیر مادر

گاهی اوقات این سوال مطرح می‌شود که آیا شیر بز می‌تواند جایگزین مناسبی برای شیر مادر باشد. شیر بز از نظر ترکیبات به شیر گاو شباهت‌هایی دارد، اما تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. برخی معتقدند که شیر بز به دلیل داشتن گلبول‌های چربی کوچکتر و پروفایل پروتئینی کمی متفاوت، ممکن است برای برخی نوزادان قابل هضم‌تر از شیر گاو باشد.

با این حال، نکات مهمی در مورد استفاده از شیر بز برای نوزادان وجود دارد:

• شیر بز خالص برای نوزادان زیر یک سال مناسب نیست. میزان پروتئین، سدیم، و پتاسیم آن بالاست و می‌تواند به کلیه‌های نوزاد فشار بیاورد. همچنین، از نظر برخی ویتامین‌ها مانند فولات، ویتامین D، و آهن فقیر است.

• شیر خشک با پایه شیر بز: امروزه شیر خشک‌هایی بر پایه شیر بز نیز در بازار موجود است که ترکیبات آن‌ها برای نوزادان اصلاح و تکمیل شده است (مانند افزودن ویتامین‌ها و مواد معدنی). این نوع شیر خشک می‌تواند یک گزینه باشد، به خصوص اگر نوزاد به شیر خشک با پایه شیر گاو حساسیت خفیفی نشان داده باشد (اما نه آلرژی شدید).

• آلرژی متقاطع: نوزادانی که به پروتئین شیر گاو آلرژی دارند، احتمال زیادی وجود دارد که به پروتئین شیر بز نیز حساسیت نشان دهند.

استفاده از شیر خشک با پایه شیر بز باید پس از مشورت با پزشک صورت گیرد.
اگرچه این روش در بین برخی افراد محبوب است، اما از نظر علمی توصیه نمی‌شود که شیر بز خالص به عنوان جایگزین مستقیم شیر مادر برای نوزادان زیر یک سال استفاده شود. شیر خشک‌های فرموله شده بر پایه شیر بز گزینه ایمن‌تری هستند.

نحوه صحیح آماده‌سازی و دادن شیر خشک به نوزاد

پس از انتخاب شیر خشک مناسب، نحوه صحیح آماده‌سازی و دادن آن به نوزاد نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا هم سلامت نوزاد حفظ شود و هم مواد مغذی به طور کامل به او برسد:

1. شستشوی دست‌ها: قبل از آماده کردن شیر خشک، دست‌های خود را به دقت با آب و صابون بشویید.

2. استریل کردن شیشه شیر و سرشیشه: برای نوزادان زیر ۳ ماه، یا نوزادان نارس یا با سیستم ایمنی ضعیف، توصیه می‌شود شیشه شیر، سرشیشه، و درپوش آن را قبل از هر بار استفاده با جوشاندن به مدت ۵ دقیقه یا استفاده از دستگاه استریلایزر، استریل کنید. برای نوزادان بزرگتر و سالم، شستشوی دقیق با آب گرم و مایع ظرفشویی و سپس آبکشی کامل کافی است.

3. استفاده از آب جوشیده سرد شده: آب را به مدت حداقل یک دقیقه بجوشانید و سپس اجازه دهید تا به دمای مناسب (حدود ۷۰ درجه سانتی‌گراد برای برخی شیرخشک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های احتمالی در پودر، یا ولرم حدود ۴۰-۳۷ درجه سانتی‌گراد طبق دستور روی قوطی) خنک شود. هرگز از آب داغ برای مخلوط کردن شیر خشک استفاده نکنید، زیرا می‌تواند برخی ویتامین‌ها را از بین ببرد یا باعث سوختگی دهان نوزاد شود.

4. رعایت دقیق نسبت آب و پودر شیر خشک: از پیمانه مخصوص داخل قوطی شیر خشک استفاده کنید. پیمانه را با پودر پر کرده و سر آن را با لبه چاقوی تمیز صاف کنید (فشرده نکنید). به ازای هر میزانی از آب که روی قوطی ذکر شده (معمولاً ۳۰ سی‌سی یا یک اونس)، یک پیمانه سرصاف پودر اضافه کنید. کم یا زیاد کردن پودر شیر خشک می‌تواند برای نوزاد مشکل‌ساز باشد (کمبود مواد مغذی یا فشار به کلیه‌ها و یبوست).

5. مخلوط کردن صحیح: ابتدا آب را در شیشه شیر بریزید و سپس پودر را اضافه کنید. درپوش را ببندید و به آرامی شیشه را بچرخانید یا به صورت ۸ انگلیسی تکان دهید تا پودر کاملاً حل شود. از تکان دادن شدید شیشه خودداری کنید، زیرا باعث ایجاد حباب‌های هوا و در نتیجه نفخ در نوزاد می‌شود.

6. بررسی دمای شیر: قبل از دادن شیر به نوزاد، چند قطره از آن را روی مچ دست خود بریزید تا مطمئن شوید دمای آن مناسب است (ولرم باشد، نه داغ و نه سرد).

7. نحوه شیر دادن: نوزاد را در آغوش بگیرید و سر او را کمی بالاتر از بدن نگه دارید. شیشه را طوری نگه دارید که سرشیشه همیشه پر از شیر باشد تا نوزاد هوا نبلعد.

8. دور ریختن شیر باقیمانده: شیری که در شیشه باقی می‌ماند و با بزاق نوزاد تماس پیدا کرده، باید ظرف مدت یک ساعت مصرف شود و پس از آن دور ریخته شود. شیر خشک آماده شده را نمی‌توان برای وعده بعدی نگه داشت (مگر اینکه در یخچال نگهداری شود و ظرف ۲۴ ساعت مصرف گردد، به شرطی که نوزاد از آن نخورده باشد).

گاهی اوقات لازم است که مارک شیر خشک نوزاد را عوض کنید. اما این کار اصول خاص خودش را دارد و می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد. برای اینکه این کار را به درستی انجام دهید، حتما مقاله عوارض خطرناک تغییر دادن شیر خشک نوزاد را مطالعه کنید.

چه مقدار شیر خشک برای نوزاد کافی است؟

میزان شیر خشک مورد نیاز نوزاد به سن، وزن، و اشتهای او بستگی دارد. به عنوان یک راهنمای کلی:

• روزهای اول: نوزادان در روزهای اول معده کوچکی دارند و در هر وعده مقدار کمی شیر (حدود ۱۵ تا ۶۰ سی‌سی) می‌خورند، اما تعداد وعده‌ها زیاد است (هر ۲ تا ۳ ساعت).

• هفته‌های بعد: به تدریج میزان شیر در هر وعده افزایش یافته و فاصله بین وعده‌ها نیز بیشتر می‌شود.

• یک راهنمای تقریبی: به طور متوسط، نوزادان روزانه به ازای هر کیلوگرم وزن بدن خود، به حدود ۱۵۰ سی‌سی شیر خشک نیاز دارند. برای مثال، یک نوزاد ۴ کیلوگرمی ممکن است روزانه حدود ۶۰۰ سی‌سی شیر خشک مصرف کند که این مقدار در ۶ تا ۸ وعده تقسیم می‌شود.

بهترین راهنما، خود نوزاد است. به علائم گرسنگی (مانند مکیدن انگشتان، جستجوی سینه، بی‌قراری) و سیری (رها کردن شیشه، روی برگرداندن، به خواب رفتن) او توجه کنید. همچنین، پوشک خیس (حداقل ۶ تا ۸ پوشک در روز) و مدفوع نرم و منظم، و وزن‌گیری مناسب طبق منحنی رشد، نشانه‌های خوبی از دریافت کافی شیر هستند.

کلام آخر

شیر مادر، بدون شک، استاندارد طلایی برای تغذیه نوزاد است. با این حال، در شرایطی که شیردهی با شیر مادر ممکن نیست یا کافی نیست، شیر خشک مخصوص نوزادان بهترین و ایمن‌ترین جایگزین محسوب می‌شود. امروزه انواع مختلفی از شیر خشک با ترکیبات متنوع در دسترس هستند که می‌توانند نیازهای تغذیه‌ای نوزادان را در شرایط مختلف برآورده سازند. در این مقاله از وی مام، تلاش کردیم تا شما را با انواع شیر خشک، ویژگی‌های یک شیر خشک خوب، و نکات مهم در انتخاب و استفاده از آن آشنا کنیم. انتخاب شیر خشک مناسب باید همیشه با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد. با انتخاب صحیح و رعایت اصول بهداشتی در آماده‌سازی و دادن شیر خشک، می‌توانید به رشد و سلامت مطلوب فرزند دلبندتان کمک کنید.

سوالات متداول

آیا می‌توان از شیر گاو پاستوریزه به جای شیر خشک برای نوزاد زیر یک سال استفاده کرد؟

خیر، شیر گاو پاستوریزه برای نوزادان زیر یک سال مناسب نیست. میزان پروتئین و مواد معدنی آن برای کلیه‌های نوزاد بالاست و از نظر ویتامین‌ها (مانند ویتامین C و E) و آهن فقیر است.

از چه زمانی می‌توان به نوزاد شیر پاستوریزه داد؟

معمولاً پس از یک سالگی، با مشورت پزشک، می‌توان به تدریج شیر گاو کامل (پرچرب) پاستوریزه را به رژیم غذایی کودک اضافه کرد.

آیا شیر خشک باعث چاقی نوزاد می‌شود؟

اگر شیر خشک طبق دستور و به میزان نیاز نوزاد داده شود، لزوماً باعث چاقی نمی‌شود. اما پرخوری یا آماده‌سازی غلیظ‌تر شیر خشک می‌تواند منجر به اضافه‌وزن شود. پیروی از علائم گرسنگی و سیری نوزاد مهم است.

تفاوت شیر خشک مرحله ۱ و ۲ چیست؟ آیا حتما باید از ۶ ماهگی شیر خشک را عوض کرد؟

شیر خشک مرحله ۲ (Follow-on) معمولاً برای نوزادان بالای ۶ ماه طراحی شده و ممکن است مقادیر متفاوتی از آهن، پروتئین و ویتامین‌ها داشته باشد. با این حال، بسیاری از متخصصان معتقدند شیر خشک مرحله ۱ تا یک سالگی کافی است، به خصوص اگر کودک شروع به خوردن غذاهای کمکی غنی از آهن کرده باشد. با پزشک خود مشورت کنید.

آیا می‌توان برندهای مختلف شیر خشک را با هم مخلوط کرد؟

بهتر است از یک برند شیر خشک استفاده کنید. اگر قصد تغییر برند را دارید، این کار را به تدریج انجام دهید تا سیستم گوارش نوزاد فرصت تطبیق پیدا کند، مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.

تا چه سنی باید به کودک شیر خشک داد؟

شیر خشک معمولاً تا ۱۲ ماهگی به عنوان منبع اصلی تغذیه (در کنار غذاهای کمکی پس از ۶ ماهگی) استفاده می‌شود. پس از یک سالگی، کودک می‌تواند شیر گاو کامل مصرف کند و نیاز او به شیر خشک کاهش می‌یابد، مگر اینکه شرایط پزشکی خاصی وجود داشته باشد.

 

منبع : webmd