بروزترین درمان فشار خون ریوی نوزادان(PPHN) + علائم در بدو تولد

شنیدن نام یک بیماری پیچیده مثل فشار خون ریوی در نوزادان می‌تواند برای هر پدر و مادری نگران‌کننده و استرس‌زا باشد. در لحظاتی که تمام فکر و ذکر شما معطوف به سلامت فرشته کوچکتان است، مواجهه با اصطلاحات پزشکی ناآشنا می‌تواند احساس سردرگمی و ناتوانی را به همراه داشته باشد. اما خبر خوب این است که با تشخیص به موقع و روش‌های درمانی پیشرفته امروزی، امید به بهبودی کامل بسیار بالاست. ما در وی مام اینجا هستیم تا قدم‌به‌قدم، با زبانی ساده، معتبر و صمیمی، تمام اطلاعاتی که برای عبور از این چالش نیاز دارید را در اختیارتان بگذاریم. این مقاله یک راهنمای کامل است که به شما کمک می‌کند تا بدانید دقیقاً با چه چیزی روبرو هستید و به شما اطمینان می‌دهد که در این مسیر تنها نیستید.

فشار خون ریوی در نوزادان دقیقاً چیست؟ (نگاهی ساده به یک مفهوم پیچیده)

در پاسخ به این سوال، باید بگوییم فشار خون ریوی در نوزادان که با نام تخصصی «فشار خون ریوی پایدار نوزادی» یا PPHN نیز شناخته می‌شود، یک وضعیت اورژانسی است که بلافاصله پس از تولد رخ می‌دهد. برای درک بهتر آن، تصور کنید رگ‌های خونی ریه نوزاد شما به جای اینکه باز و پذیرا باشند تا خون را برای دریافت اکسیژن عبور دهند، دچار یک «گره ترافیکی» شدید شده‌اند. این رگ‌ها به دلایلی تنگ و منقبض باقی می‌مانند و اجازه نمی‌دهند خون به راحتی در ریه‌ها جریان یابد. در نتیجه، فشار در این شریان‌ها به شدت بالا می‌رود و خون کافی برای اکسیژن‌گیری به ریه‌ها نمی‌رسد. این اتفاق باعث می‌شود اکسیژن مورد نیاز برای مغز و سایر اعضای حیاتی بدن تامین نشود.
برای فهم عمیق‌تر موضوع، لازم است نگاهی به یک تغییر فوق‌العاده در بدن نوزاد بیندازیم:

• گردش خون در دوران جنینی: جنین در رحم مادر از طریق ریه‌های خود نفس نمی‌کشد و اکسیژن را از جفت دریافت می‌کند. به همین دلیل، سیستم گردش خون او به گونه‌ای طراحی شده که بیشتر خون را از ریه‌ها “دور می‌زند” و به سمت بقیه بدن هدایت می‌کند. این کار از طریق دو مسیر میان‌بر به نام‌های «فورامن اوال» (سوراخی بین دو دهلیز قلب) و «مجرای شریانی» یا داکتوس آرتریوزوس (رگی که شریان ریوی را به آئورت متصل می‌کند) انجام می‌شود.
• تغییر بزرگ پس از تولد: با اولین گریه و اولین نفس نوزاد، یک تحول عظیم رخ می‌دهد. ریه‌ها از هوا پر می‌شوند و سیگنالی به بدن می‌فرستند که زمان استفاده از آن‌ها فرا رسیده است. در حالت طبیعی، رگ‌های خونی ریه به سرعت باز و گشاد می‌شوند، فشار در آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد و آن دو مسیر میان‌بر دوران جنینی، طی چند ساعت تا چند روز اول، به طور طبیعی بسته می‌شوند. حالا خون با فشار کم وارد ریه‌ها شده، اکسیژن می‌گیرد و به سراسر بدن پمپاژ می‌شود.

در نوزاد مبتلا به فشار ریه نوزاد، این انتقال حیاتی به درستی انجام نمی‌شود. رگ‌های ریه منقبض باقی می‌مانند، فشار در آن‌ها بالا می‌ماند و در نتیجه، خون همچنان ترجیح می‌دهد از مسیرهای میان‌بر قدیمی (که حالا باید بسته می‌شدند) عبور کند. این خون که اکسیژن کافی ندارد، به بدن فرستاده می‌شود و علائم بیماری را ایجاد می‌کند.

چرا نوزاد من به فشار خون ریوی مبتلا شده است؟ (بررسی کامل علل و عوامل خطر)

یکی از اولین سوالاتی که ذهن والدین را درگیر می‌کند این است: «چرا این اتفاق برای فرزند من افتاد؟ آیا من مقصر بودم؟» از نظر متخصصان وی مام، بسیار مهم است که بدانید در اکثر قریب به اتفاق موارد، شما هیچ تقصیری ندارید. فشار خون ریوی در نوزادان نتیجه مجموعه‌ای از شرایط پیچیده است که اغلب خارج از کنترل والدین است. این بیماری را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: فشار خون ریوی اولیه که دلیل مشخصی برای آن پیدا نمی‌شود و فشار خون ریوی ثانویه که در نتیجه یک بیماری یا مشکل دیگر به وجود می‌آید. در ادامه، شایع‌ترین علل و عوامل خطر را بررسی می‌کنیم.

علل اصلی مرتبط با زایمان و نوزاد

این گروه از دلایل، شایع‌ترین عوامل بروز PPHN هستند و مستقیماً به سلامت نوزاد در حوالی زمان تولد مرتبط‌اند.

• آسفیکسی هنگام تولد (نرسیدن اکسیژن): این یکی از مهم‌ترین دلایل است. هر عاملی که باعث شود نوزاد در حین زایمان یا بلافاصله پس از آن دچار کمبود اکسیژن شود، مانند مشکلات مربوط به جفت یا بند ناف، می‌تواند مانع از باز شدن عروق ریه شود و فشار را بالا نگه دارد.
• سندرم آسپیراسیون مکونیوم (MAS): مکونیوم اولین مدفوع جنین است که معمولاً پس از تولد دفع می‌شود. اگر جنین قبل از تولد یا حین آن تحت استرس قرار گیرد، ممکن است مکونیوم را دفع کرده و آن را به داخل ریه‌های خود ببلعد (آسپیره کند). این ماده چسبناک باعث انسداد راه‌های هوایی، التهاب شدید و انقباض عروق ریه می‌شود.
• عفونت‌های شدید (سپسیس): عفونت‌های باکتریایی جدی در خون نوزاد، که به آن سپسیس گفته می‌شود، می‌تواند یک واکنش التهابی شدید در سراسر بدن ایجاد کند که شامل انقباض عروق ریوی نیز می‌شود. پنومونی یا ذات‌الریه نوزادی نیز یک عامل مهم دیگر است.
• نارس بودن یا دیررس بودن نوزاد: نوزادانی که خیلی زودتر از موعد به دنیا می‌آیند (نارس) ممکن است ریه‌هایشان به طور کامل تکامل نیافته باشد. از طرف دیگر، نوزادانی که خیلی دیرتر از موعد به دنیا می‌آیند (دیررس) بیشتر در معرض خطر استرس جنینی و آسپیراسیون مکونیوم هستند.

عوامل خطر مرتبط با مادر

برخی شرایط سلامتی یا داروهای مصرفی توسط مادر در دوران بارداری نیز می‌توانند خطر ابتلا به فشار خون ریوی نوزاد را افزایش دهند.

• مصرف برخی داروها: طبق تجربه ما در وی مام و بر اساس شواهد علمی، مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا NSAIDs مانند ایبوپروفن یا آسپرین، به‌ویژه در سه ماهه سوم بارداری، می‌تواند خطرناک باشد. این داروها ممکن است باعث شوند «مجرای شریانی» جنین زودتر از موعد بسته شود و فشار ریه‌ها را قبل از تولد بالا ببرند.
• دیابت بارداری: مادرانی که به دیابت مبتلا هستند، به‌خصوص اگر کنترل مناسبی روی قند خون خود نداشته باشند، ممکن است نوزادانی با مشکلات متابولیک و قلبی داشته باشند که آن‌ها را مستعد PPHN می‌کند.
• چاقی مادر: چاقی شدید مادر نیز به عنوان یک عامل خطر مستقل برای بروز مشکلات مختلف در نوزاد، از جمله PPHN، شناخته شده است.

مشکلات ساختاری و ژنتیکی

در موارد کمتر شایع، یک مشکل ساختاری در بدن نوزاد می‌تواند علت اصلی بیماری باشد.

• فتق دیافراگم مادرزادی (CDH): در این وضعیت، دیافراگم که عضله جداکننده قفسه سینه از شکم است، به درستی تشکیل نشده و اعضای شکمی مانند روده و معده به داخل قفسه سینه راه پیدا می‌کنند. این امر فضای رشد ریه‌ها را اشغال کرده و باعث کوچک ماندن و تکامل نیافتن آن‌ها می‌شود که به آن هیپوپلازی ریه می‌گویند. این ریه‌های کوچک به طور طبیعی فشار بسیار بالایی دارند.
• بیماری‌های مادرزادی قلب: برخی از نقایص پیچیده قلبی نیز می‌توانند جریان خون به ریه‌ها را مختل کرده و باعث افزایش فشار شوند.

بسیاری از مادران باردار نمی‌دانند چه عددی از فشار خون طبیعی محسوب می‌شود. اگر شما هم می‌خواهید مقدار نرمال فشار خون در هر سه‌ماهه بارداری را بدانید، مقاله‌ی عدد دقیق فشار خون نرمال در بارداری چند است؟ را از دست ندهید.

مهم‌ترین علائم فشار خون ریوی در نوزادان که هر والدی باید بشناسد

تشخیص زودهنگام علائم، کلید شروع درمان سریع و افزایش شانس بهبودی است. علائم فشار خون ریوی در نوزادان معمولاً در ۱۲ تا ۲۴ ساعت اول پس از تولد خود را نشان می‌دهند و اغلب به سرعت پیشرفت می‌کنند. به عنوان یک والد آگاه، آشنایی با این نشانه‌ها به شما کمک می‌کند تا در صورت مشاهده، فوراً تیم پزشکی را مطلع کنید.

علائم تنفسی واضح

این گروه از علائم معمولاً اولین و بارزترین نشانه‌ها هستند، زیرا مشکل اصلی در سیستم تنفسی ریشه دارد.

• تنفس سریع (تاکی‌پنه): نوزاد مبتلا ممکن است بسیار سریع‌تر از حالت عادی نفس بکشد، یعنی بیش از ۶۰ تنفس در دقیقه. این تنفس‌ها اغلب کم‌عمق و همراه با تلاش زیاد به نظر می‌رسند.
• ناله کردن (Grunting): ممکن است با هر بازدم نوزاد، صدایی شبیه به ناله کوتاه بشنوید. این یک مکانیسم جبرانی است که نوزاد به طور غریزی برای باز نگه داشتن کیسه‌های هوایی ریه‌هایش انجام می‌دهد.
• کشیده شدن عضلات تنفسی: شما ممکن است متوجه شوید که عضلات بین دنده‌ها، زیر قفسه سینه یا بالای استخوان ترقوه نوزاد هنگام تنفس به داخل کشیده می‌شوند. به این حالت «رتراکسیون» می‌گویند و نشانه تلاش شدید برای نفس کشیدن است.
• باز شدن پره‌های بینی: هنگام دم، پره‌های بینی نوزاد به وضوح باز و گشاد می‌شوند که این هم نشانه دیگری از دیسترس تنفسی است.

تغییر رنگ پوست (سیانوز)

این یکی از نگران‌کننده‌ترین علائم برای والدین است. سیانوز به معنای رنگ آبی یا کبود پوست، لب‌ها و بستر ناخن‌هاست و به دلیل کمبود اکسیژن در خون ایجاد می‌شود.

• سیانوز مرکزی: نکته مهم در مورد سیانوز ناشی از فشار ریه نوزاد این است که معمولاً «مرکزی» است، یعنی علاوه بر دست و پا، زبان و داخل دهان نوزاد نیز کبود به نظر می‌رسد. این نشان می‌دهد که کل خون در گردش بدن، اکسیژن کمی دارد.
• مقاومت به اکسیژن: یک ویژگی کلیدی این است که کبودی نوزاد حتی با دادن اکسیژن معمولی (مثلاً از طریق ماسک) بهبود قابل توجهی پیدا نمی‌کند. این موضوع به پزشکان سرنخ مهمی می‌دهد که مشکل فراتر از یک مسئله تنفسی ساده است و به احتمال زیاد به گردش خون ریوی مربوط می‌شود.

علائم قلبی و گردش خون

از آنجایی که قلب برای پمپاژ خون در برابر فشار بالای ریه‌ها باید سخت‌تر کار کند، علائم قلبی نیز بروز می‌کنند.

• ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی): قلب نوزاد برای جبران کمبود اکسیژن، سریع‌تر از حد معمول می‌تپد.
• فشار خون پایین (هیپوتانسیون): در حالی که فشار در ریه‌ها بالاست، فشار خون سیستمیک یعنی در سایر نقاط بدن، ممکن است پایین باشد که باعث ضعف و بی‌حالی نوزاد می‌شود.
• سردی دست‌ها و پاها: به دلیل گردش خون ضعیف، ممکن است اندام‌های نوزاد سردتر از معمول باشند.

نکته کلیدی از طرف وی مام: اگر نوزاد شما بلافاصله پس از تولد دچار تنگی نفس شدید و کبودی پیشرونده شد، این یک وضعیت اورژانسی است. هرگز در اطلاع دادن به پرستار یا پزشک تردید نکنید. زمان در این شرایط بسیار حیاتی است.

در دوران بارداری، مصرف برخی داروهای فشار خون ممکن است خطرناک باشد. برای آشنایی با داروهای مجاز، داروهای ممنوع و جایگزین‌های ایمن، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی لیست کاربردی داروهای مجاز و ممنوع فشار خون در بارداری را بخوانید.

روند تشخیص فشار خون ریوی نوزاد چگونه است؟ (از معاینه تا اکوی قلب)

زمانی که کادر درمان به وجود فشار خون ریوی نوزاد شک می‌کنند، مجموعه‌ای از اقدامات تشخیصی را به سرعت آغاز می‌کنند تا هم تشخیص را تایید کنند و هم شدت بیماری و علت زمینه‌ای آن را مشخص نمایند. این فرآیند ممکن است برای والدین نگران‌کننده به نظر برسد، اما هر یک از این مراحل برای انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است.

معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی

اولین قدم همیشه یک معاینه دقیق توسط متخصص نوزادان است. پزشک به صدای قلب و ریه‌های نوزاد با استتوسکوپ گوش می‌دهد. صداهای غیرطبیعی قلب یا کاهش صدای تنفس در ریه‌ها می‌تواند سرنخ‌های اولیه‌ای ارائه دهد. همچنین، بررسی تاریخچه بارداری و زایمان مادر (مثلاً وجود دیابت، مصرف دارو یا مشکلات حین زایمان) اطلاعات ارزشمندی را در اختیار تیم درمانی قرار می‌دهد.

پالس اکسیمتری و شکاف اکسیژن

این یک تست بسیار ساده، سریع و بدون درد است که اطلاعات فوق‌العاده مهمی به ما می‌دهد. یک سنسور کوچک (پالس اکسیمتر) روی دست راست و یک سنسور دیگر روی یکی از پاهای نوزاد قرار داده می‌شود تا سطح اشباع اکسیژن خون را اندازه‌گیری کند.

• چرا دست راست و پا؟ دست راست خونی را دریافت می‌کند که قبل از «مجرای شریانی» (همان میان‌بر دوران جنینی) از قلب خارج شده است. پاها خونی را دریافت می‌کنند که پس از این مجرا در گردش است.
• تفسیر نتیجه: در یک نوزاد سالم، سطح اکسیژن در دست و پا تقریباً یکسان است. اما در نوزاد مبتلا به PPHN، چون خون کم‌اکسیژن از طریق مجرای شریانی بازمانده به سمت پایین بدن می‌رود، سطح اکسیژن در پا به طور قابل توجهی (معمولاً بیش از ۱۰ درصد) کمتر از دست راست خواهد بود. این اختلاف، که به آن «شکاف اکسیژن پری‌داکتال و پست‌داکتال» می‌گویند، یک نشانه کلاسیک برای فشار خون ریوی نوزاد است.

اکوکاردیوگرافی (اکوی قلب)

این تست «استاندارد طلایی» و قطعی‌ترین روش برای تشخیص فشار خون ریوی نوزاد است. اکوکاردیوگرافی نوعی سونوگرافی از قلب است که کاملاً بی‌خطر و بدون درد بوده و تصاویر دقیقی از ساختار و عملکرد قلب و عروق بزرگ ارائه می‌دهد. از نظر متخصصان ما در وی مام، این تست اطلاعات حیاتی زیر را فراهم می‌کند:

• تخمین فشار شریان ریوی: متخصص قلب اطفال می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های داپلر، فشار داخل شریان ریوی را با دقت بالایی تخمین بزند و تایید کند که آیا این فشار به طور غیرطبیعی بالاست یا خیر.
• بررسی ساختار قلب: اکو به پزشک اجازه می‌دهد تا هرگونه نقص ساختاری مادرزادی در قلب را که ممکن است علت بیماری باشد، شناسایی یا رد کند.
• جهت جریان خون: این تست به وضوح نشان می‌دهد که آیا خون هنوز از طریق میان‌برهای دوران جنینی (فورامن اوال و مجرای شریانی) در جهت اشتباه جریان دارد یا خیر.

سایر تست‌های کمکی

• عکس قفسه سینه (Chest X-ray): این تصویر به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت ریه‌ها را ببینند و دلایل دیگری برای دیسترس تنفسی مانند پنومونی، سندرم آسپیراسیون مکونیوم یا فتق دیافراگم را تشخیص دهند.
• آزمایش گازهای خون شریانی (ABG): برای این آزمایش، مقدار کمی خون از یکی از شریان‌های نوزاد (معمولاً در مچ دست یا از طریق کاتتر نافی) گرفته می‌شود تا سطح دقیق اکسیژن، دی‌اکسید کربن و pH خون اندازه‌گیری شود. این اطلاعات به مدیریت دقیق دستگاه تنفس مصنوعی و سایر درمان‌ها کمک می‌کند.

وقتی درباره فشار خون ریوی نوزادان صحبت می‌کنیم، همیشه این سؤال پیش می‌آید که آیا نوزاد از همان دقایق اول بعد از تولد مشکلی داشته است یا نه. اگر کنجکاوید بدانید نمره آپگار بدو تولد چه اطلاعاتی درباره وضعیت اولیه تنفس و سلامت نوزاد می‌دهد، توضیحات کامل در آن مطلب آورده شده است.

جدیدترین و مؤثرترین روش‌های درمان فشار خون ریوی نوزادان

هدف اصلی از درمان فشار خون ریوی نوزاد، کاهش فشار در عروق ریه، بهبود اکسیژن‌رسانی به بدن و حمایت از عملکرد قلب و سایر ارگان‌ها تا زمان رفع مشکل زمینه‌ای است. درمان این بیماری یک کار تیمی در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان یا NICU است و شامل مجموعه‌ای از روش‌های حمایتی و تخصصی می‌شود.

درمان‌های حمایتی پایه

این اقدامات سنگ بنای مراقبت از هر نوزاد بدحال مبتلا به PPHN است.

• اکسیژن‌تراپی: اولین قدم، تامین اکسیژن ۱۰۰ درصد برای نوزاد است. هدف این است که با افزایش غلظت اکسیژن در هوای دمی، میزان اکسیژنی که وارد خون می‌شود را به حداکثر برسانیم.
• حمایت تنفسی با ونتیلاتور: بیشتر این نوزادان به دلیل نارسایی تنفسی، نیاز به حمایت با دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور دارند. یک لوله کوچک در نای نوزاد قرار داده می‌شود و دستگاه به جای او نفس می‌کشد. تنظیمات ونتیلاتور با دقت بسیار بالا انجام می‌شود تا ضمن اکسیژن‌رسانی کافی، به ریه‌های حساس نوزاد آسیبی وارد نشود.
• حفظ فشار خون و دمای بدن: داروهایی برای بالا بردن فشار خون سیستمیک و پایدار نگه داشتن گردش خون تجویز می‌شود. همچنین، نوزاد در انکوباتور نگهداری می‌شود تا دمای بدنش در محدوده طبیعی باقی بماند و انرژی خود را صرف گرم نگه داشتن خود نکند.

درمان‌های دارویی تخصصی

وقتی درمان‌های حمایتی کافی نباشند، از داروهایی استفاده می‌شود که به طور خاص عروق ریه را هدف قرار می‌دهند.

• اکسید نیتریک استنشاقی (iNO): این روش، خط اول درمان تخصصی و یکی از بزرگترین پیشرفت‌ها در درمان PPHN است. اکسید نیتریک یک گاز است که به هوایی که نوزاد از طریق ونتیلاتور دریافت می‌کند، اضافه می‌شود. این گاز مثل یک پیام‌رسان هوشمند عمل می‌کند و به طور انتخابی فقط به رگ‌های خونی ریه دستور می‌دهد که شل و باز شوند. چون این گاز مستقیماً وارد ریه می‌شود، تأثیر بسیار کمی بر فشار خون سایر نقاط بدن دارد و این یک مزیت بزرگ است.
• سایر داروهای گشادکننده عروق: اگر نوزاد به اکسید نیتریک پاسخ ندهد یا این درمان در دسترس نباشد، از داروهای دیگری مانند سیلدنافیل (که به صورت وریدی یا خوراکی داده می‌شود) یا بوسنتان استفاده می‌شود. این داروها نیز به شل شدن عروق ریوی کمک می‌کنند اما ممکن است بر فشار خون کل بدن نیز تأثیر بگذارند.

درمان پیشرفته ECMO (اکمو)

برای شدیدترین موارد فشار ریه نوزاد که به هیچ‌کدام از درمان‌های فوق پاسخ نمی‌دهند، آخرین راه حل، استفاده از دستگاه اکسیژناسیون غشایی خارج از بدن یا ECMO است.

• اکمو چیست؟ به زبان ساده، اکمو یک «ریه و قلب مصنوعی موقت» است. در این روش، خون نوزاد از طریق لوله‌هایی از بدن خارج شده، به دستگاه اکمو پمپ می‌شود. در آنجا، دی‌اکسید کربن از خون حذف و اکسیژن به آن اضافه می‌شود. سپس این خون اکسیژن‌دار و گرم شده به بدن نوزاد بازگردانده می‌شود.
• هدف از اکمو: این کار به قلب و ریه‌های بیمار نوزاد فرصت می‌دهد تا استراحت کرده و بهبود یابند، بدون اینکه فشار کاری روی آن‌ها باشد. اکمو یک روش درمانی بسیار پیچیده و تهاجمی است که فقط در مراکز فوق تخصصی انجام می‌شود اما جان بسیاری از نوزادان را نجات داده است.

نام روش درمانی	نحوه عملکرد (به زبان ساده)	چه زمانی استفاده می‌شود؟
اکسیژن‌تراپی	افزایش سطح اکسیژن در خون برای کمک به عملکرد اعضای بدن.	اولین قدم درمانی برای همه نوزادان مبتلا.
اکسید نیتریک (iNO)	گشاد کردن مستقیم رگ‌های خونی فقط در ریه‌ها برای کاهش فشار.	خط اول درمان تخصصی برای موارد متوسط تا شدید.
دستگاه ECMO	عمل کردن به عنوان یک قلب و ریه مصنوعی در خارج از بدن.	برای شدیدترین موارد که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند.
داروهای دیگر (سیلدنافیل)	گشاد کردن عروق خونی در سراسر بدن، از جمله ریه‌ها.	در موارد خاص یا به عنوان درمان کمکی استفاده می‌شود.

نوزادانی که با مشکلات تنفسی یا ریوی متولد می‌شوند، بیشتر از بقیه به پیگیری دقیق نیاز دارند. نگاهی به لیست چکاپ ماهانه نوزادان کمک می‌کند بدانید در هر ویزیت چه ارزیابی‌هایی مهم است و چه چیزهایی باید زیر نظر گرفته شود.

مراقبت از نوزاد با فشار ریه؛ راهنمای والدین در بیمارستان و خانه

حضور فرزندتان در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) می‌تواند تجربه‌ای طاقت‌فرسا باشد. دیدن نوزاد کوچکی که به دستگاه‌های مختلف متصل است، همراه با صدای بوق مانیتورها، طبیعی است که شما را مضطرب کند. اما به یاد داشته باشید که شما بخش مهمی از تیم مراقبتی فرزندتان هستید. درک محیط NICU و دانستن اینکه چگونه می‌توانید به نوزادتان کمک کنید، به شما قدرت و آرامش بیشتری می‌دهد.

مراقبت در بخش NICU: والدین چه انتظاری باید داشته باشند؟

محیط NICU یک دنیای تخصصی است. شما با پرستاران ویژه نوزادان، متخصصان نوزادان (نئوناتولوژیست)، متخصصان قلب و تنفس و سایر اعضای تیم درمانی در ارتباط خواهید بود.

• محیط کنترل‌شده: نوزاد شما در یک انکوباتور قرار دارد تا دمای بدنش ثابت بماند. نور و صدا در اطراف او به حداقل می‌رسد تا از تحریک بیش از حد که می‌تواند فشار ریه را بدتر کند، جلوگیری شود.
• مانیتورینگ مداوم: ضربان قلب، تنفس، فشار خون و سطح اکسیژن نوزاد به طور ۲۴ ساعته توسط مانیتورها کنترل می‌شود. صدای آلارم‌ها لزوماً به معنای خطر نیست و گاهی فقط به دلیل حرکت نوزاد یا جابجا شدن یک سنسور است.
• ارتباط با تیم درمان: از پرسیدن سوال نترسید. از پرستار مسئول فرزندتان بخواهید وضعیت او را برای شما توضیح دهد. هرچه اطلاعات بیشتری داشته باشید، احساس کنترل بیشتری خواهید کرد.

نقش حیاتی والدین در NICU

شاید احساس کنید در میان این همه تجهیزات پزشکی، کاری از دست شما برنمی‌آید، اما این تصور کاملاً اشتباه است. طبق تجربه ما در وی مام، حضور و مشارکت شما تأثیر فوق‌العاده‌ای بر روند بهبودی دارد.

• لمس و مراقبت کانگورویی: اگر وضعیت نوزاد پایدار باشد، تیم پزشکی شما را تشویق به لمس کردن او یا انجام «مراقبت کانگورویی» (قرار دادن نوزاد بر روی سینه برهنه شما) خواهند کرد. تماس پوست با پوست به تنظیم دمای بدن، ضربان قلب و تنفس نوزاد کمک کرده و استرس او را کاهش می‌دهد.
• صدای شما: با فرزندتان به آرامی صحبت کنید یا برایش لالایی بخوانید. صدای آشنای شما آرامش‌بخش‌ترین موسیقی برای اوست.
• شیر مادر: شیر مادر بهترین تغذیه برای هر نوزادی است، به خصوص نوزاد بیمار. حتی اگر نوزاد شما قادر به مکیدن نباشد، می‌توانید شیر خود را بدوشید تا از طریق لوله تغذیه به او داده شود. شیر مادر سرشار از آنتی‌بادی‌هایی است که به مبارزه با عفونت کمک می‌کند.

مراقبت‌های پس از ترخیص در خانه

روزی که فرزندتان از بیمارستان مرخص می‌شود، یک روز بزرگ و شاد است، اما ممکن است کمی هم دلهره‌آور باشد. مراقبت‌ها در خانه ادامه دارد.

• ویزیت‌های منظم: شما باید یک برنامه منظم برای مراجعه به متخصص اطفال و متخصص قلب داشته باشید تا رشد و وضعیت قلب و ریه نوزاد به دقت بررسی شود.
• توجه به تغذیه و رشد: اطمینان حاصل کنید که نوزاد به خوبی وزن می‌گیرد. برخی از این نوزادان ممکن است در ابتدا برای تغذیه به کالری بیشتری نیاز داشته باشند.
• علائم هشداردهنده: پزشک به شما خواهد گفت که در صورت مشاهده چه علائمی (مانند تنفس سخت، کبودی، یا امتناع از شیر خوردن) باید فوراً با او تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.

در فشار خون ریوی، یکی از اولین نشانه‌ها تغییر در الگوی تنفس است. اگر می‌خواهید بدانید تنفس طبیعی نوزاد در دقیقه چند بار است و چه زمانی باید نگران شوید، آن مقاله راهنمایی ساده و عددی برای مقایسه ارائه می‌دهد.

آیا فشار ریه نوزاد خطرناک است؟ (بررسی عوارض و آینده نوزاد)

این سوال، سنگین‌ترین و اصلی‌ترین نگرانی هر پدر و مادری است که با این تشخیص روبرو می‌شود. در پاسخ باید بگوییم، بله، فشار خون ریوی در نوزادان یک بیماری بسیار جدی و خطرناک است، اما مهم است که این جمله را کامل کنیم: این یک بیماری جدی اما قابل درمان است. به لطف پیشرفت‌های چشمگیر در علم پزشکی، به ویژه با در دسترس بودن درمان‌هایی مانند اکسید نیتریک و اکمو، چشم‌انداز این نوزادان به طور قابل توجهی بهبود یافته است.

پیش‌آگهی و شانس بقا

در گذشته، نرخ مرگ و میر ناشی از PPHN شدید بسیار بالا بود. اما امروزه، نرخ بقا در مراکز تخصصی برای نوزادان مبتلا به این بیماری به بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد رسیده است. آینده و پیش‌آگهی هر نوزاد به چند عامل کلیدی بستگی دارد:

• علت زمینه‌ای: اگر PPHN ناشی از یک مشکل قابل درمان مانند آسپیراسیون مکونیوم باشد، شانس بهبودی کامل بالاتر است. اما اگر به دلیل یک مشکل ساختاری پیچیده مانند فتق دیافراگم شدید باشد، مسیر بهبودی چالش‌برانگیزتر خواهد بود.
• شدت بیماری: شدت اولیه بیماری و میزان پاسخ نوزاد به درمان‌های اولیه، نقش مهمی در نتیجه نهایی دارد.
• نیاز به اکمو: نوزادانی که نیاز به اکمو پیدا می‌کنند، بیمارترین گروه هستند. با اینکه اکمو جان آن‌ها را نجات می‌دهد، اما خود این روش می‌تواند با عوارضی همراه باشد.

عوارض احتمالی بلندمدت

بسیاری از نوزادانی که از PPHN جان سالم به در می‌برند، به یک زندگی کاملاً طبیعی و سالم ادامه می‌دهند. با این حال، به دلیل شدت بیماری اولیه و کمبود اکسیژنی که تجربه کرده‌اند، برخی از آن‌ها ممکن است در معرض خطر برخی مشکلات بلندمدت باشند. به همین دلیل پیگیری‌های منظم پس از ترخیص اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

• مشکلات تنفسی: برخی از کودکان ممکن است در سال‌های اولیه زندگی مستعد ابتلا به بیماری‌های تنفسی مانند آسم یا خس‌خس سینه باشند.
• تأخیر در رشد و تکامل (نورودولوپمنتال): کمبود اکسیژن در مغز می‌تواند خطر بروز تأخیر در رسیدن به مراحل رشدی (مانند نشستن، راه رفتن، صحبت کردن) یا مشکلات یادگیری در آینده را افزایش دهد. این شایع‌ترین نگرانی بلندمدت است و به همین دلیل، ارزیابی‌های تکاملی بخش مهمی از مراقبت‌های پس از ترخیص است.
• مشکلات شنوایی: هم خود بیماری و هم برخی از داروهای قوی که برای درمان آن استفاده می‌شود (مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها)، می‌توانند بر عصب شنوایی تأثیر بگذارند. به همین دلیل، انجام تست شنوایی‌سنجی برای همه این نوزادان قبل یا بعد از ترخیص ضروری است.

دیدگاه متخصصان وی مام این است که با وجود این خطرات احتمالی، باید نگاهی امیدوارانه داشت. با تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی و شروع مداخلات درمانی مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی، می‌توان بسیاری از این عوارض را به حداقل رساند و به کودک کمک کرد تا به حداکثر پتانسیل خود دست یابد.

کلام آخر ویمام

عبور از بحران فشار خون ریوی در نوزادان بدون شک یکی از سخت‌ترین تجربیاتی است که یک خانواده می‌تواند با آن روبرو شود. این مسیر پر از فراز و نشیب، نگرانی و امید است. مهم‌ترین نکته‌ای که می‌خواهیم به شما بگوییم این است: شما قوی هستید و فرزندتان در دستان بهترین متخصصان قرار دارد. به تیم درمانی خود اعتماد کنید، سوالاتتان را بپرسید و از خود و یکدیگر مراقبت کنید. به یاد داشته باشید که حضور آرام و عاشقانه شما در کنار انکوباتور فرزندتان، قوی‌ترین دارویی است که نمی‌توان آن را در هیچ نسخه‌ای نوشت. ما در وی مام نیز در کنار شما هستیم تا با ارائه اطلاعات معتبر و حمایت، این مسیر را برایتان هموارتر کنیم. آینده روشن است و روزهای آرام‌تری در پیش خواهد بود.

آیا فشار خون ریوی نوزاد ارثی است؟

در بیشتر موارد، خیر. فشار خون ریوی نوزاد معمولاً به دلیل مشکلات حین زایمان یا بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شود و یک بیماری ژنتیکی رایج نیست. با این حال، در موارد بسیار نادر، ممکن است زمینه‌های ژنتیکی نیز نقش داشته باشند که توسط پزشک بررسی می‌شود.

نوزادی که فشار ریه داره چقدر احتمال زنده موندن داره؟

این سوال نگرانی اصلی والدین است. با پیشرفت‌های پزشکی، به‌ویژه با درمان‌هایی مانند اکسید نیتریک و اکمو (ECMO)، نرخ بقا برای نوزادان مبتلا به فشار خون ریوی شدید به بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد رسیده است. نتیجه به علت اصلی و شدت بیماری بستگی دارد.

آیا بعد از درمان، نوزاد کاملاً خوب میشه و مشکلی در آینده نخواهد داشت؟

بسیاری از نوزادان پس از درمان به زندگی کاملاً عادی بازمی‌گردند. با این حال، به دلیل شدت بیماری اولیه، برخی ممکن است نیاز به پیگیری‌های بلندمدت برای بررسی رشد، تکامل عصبی و شنوایی داشته باشند تا از سلامت کامل آن‌ها در آینده اطمینان حاصل شود.

فشار ریه نرمال در نوزاد تازه متولد شده چقدر باید باشد؟

فشار شریان ریوی در نوزادان سالم پس از تولد به سرعت کاهش می‌یابد و طی چند روز اول به حدود یک سوم فشار خون بدن می‌رسد. پزشکان با استفاده از اکوکاردیوگرافی این فشار را به طور دقیق اندازه‌گیری و با مقادیر نرمال مقایسه می‌کنند.

فرق بین سوراخ قلب و فشار خون ریوی در نوزادان چیست؟

سوراخ قلب یک نقص ساختاری در دیواره‌های قلب است. فشار خون ریوی یک مشکل عملکردی است که در آن فشار خون در رگ‌های ریه به طور غیرطبیعی بالاست. البته گاهی یک سوراخ بزرگ در قلب می‌تواند باعث افزایش فشار خون ریوی شود.

چه زمانی باید نگران تنگی نفس و کبودی نوزادم بشوم؟

هرگونه کبودی مداوم (مخصوصاً در لب و زبان) یا تنفس بسیار سریع و همراه با ناله که با تغییر وضعیت نوزاد بهتر نمی‌شود، یک علامت هشدار جدی است و باید فوراً توسط پزشک یا در مرکز اورژانس بررسی شود.