عدد دقیق فشار خون نرمال در بارداری چند است؟ + جدول و درمان خانگی

صدای آرام و یکنواخت پمپ شدن کاف دستگاه فشارسنج در سکوت اتاق پزشک، برای بسیاری از مادران باردار صدایی آشنا و گاهی اضطراب‌آور است. تمام حواس‌ها جمع دو عدد می‌شود که قرار است روی نمایشگر ظاهر شوند؛ دو عددی که نه تنها وضعیت سلامت شما، بلکه سلامت جنین دلبندتان را نیز بازتاب می‌دهند. این نگرانی کاملاً طبیعی است. اما «فشار خون نرمال در بارداری» واقعاً چه عددی است؟ چرا اینقدر بر کنترل آن تاکید می‌شود و اگر از محدوده طبیعی خارج شد، چه باید کرد؟ در این راهنمای جامع از وی مام، ما به عنوان همراه و مشاور شما، قدم به قدم به تمام این سوالات پاسخ می‌دهیم. هدف ما این است که با ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی، اضطراب شما را به آگاهی و مراقبت هوشمندانه تبدیل کنیم.

فشار خون نرمال در بارداری چند باید باشد؟

در پاسخ مستقیم باید گفت، فشار خون ایده‌آل و نرمال در بارداری، مشابه با حالت غیربارداری، عددی کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه (mmHg) است. این دو عدد، تصویری از وضعیت کارکرد قلب و عروق شما را نشان می‌دهند و درک مفهوم آن‌ها بسیار ساده است.

فشار سیستولیک و دیاستولیک یعنی چه؟

وقتی فشار خون شما را ۱۲ روی ۸ می‌خوانند، منظورشان این است:

• عدد بالا (سیستولیک): این عدد فشار داخل شریان‌های شما را در لحظه‌ای که قلب منقبض شده و خون را به سراسر بدن پمپاژ می‌کند، نشان می‌دهد. این بالاترین حد فشار در هر ضربان است.
• عدد پایین (دیاستولیک): این عدد فشار داخل شریان‌ها را در فاصله بین دو ضربان، یعنی زمانی که قلب در حالت استراحت و در حال پر شدن مجدد از خون است، نشان می‌دهد. این پایین‌ترین حد فشار است.

هر دو عدد برای ارزیابی سلامت شما حیاتی هستند و بالا رفتن هر کدام از آن‌ها می‌تواند یک زنگ خطر باشد.

نوسانات طبیعی فشار خون در طول بارداری

جالب است بدانید که فشار خون نرمال در حاملگی یک عدد ثابت نیست و در طول ۹ ماه دستخوش تغییرات طبیعی و قابل انتظاری می‌شود. بدن شما در حال انجام یک پروژه عظیم و شگفت‌انگیز است و سیستم قلبی-عروقی‌تان در خط مقدم این تغییرات قرار دارد.

• سه ماهه اول و دوم: در این دوران، هورمون پروژسترون که به شدت افزایش می‌یابد، باعث شل شدن و گشاد شدن دیواره رگ‌های خونی می‌شود تا جریان خون به سمت رحم و جفتِ در حال رشد، تسهیل شود. این اتفاق معمولاً باعث افت جزئی در فشار خون، به خصوص عدد دیاستولیک (پایینی)، در اواخر سه ماهه اول و سراسر سه ماهه دوم می‌شود. این افت کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
• سه ماهه سوم: از حدود هفته ۲۰ به بعد، حجم خون در بدن شما نزدیک به ۴۵ درصد افزایش یافته است! قلب شما باید سخت‌تر کار کند تا این حجم خون اضافی را به گردش درآورد. این افزایش حجم کار معمولاً باعث می‌شود فشار خون به آرامی به سطح قبل از بارداری خود بازگردد.

درک این نوسانات طبیعی مهم است تا از تغییرات جزئی نگران نشوید و همزمان، تغییرات غیرطبیعی را به موقع تشخیص دهید.

به نقل از womenshealth :
متن انگلیسی:

During pregnancy, normal blood pressure is 120/80 millimeters of mercury (mm Hg) or lower. If blood pressure is 140/90 mm Hg or higher at two separate times after 20 weeks of pregnancy, it’s considered high.

ترجمه فارسی:

در دوران بارداری، فشار خون نرمال ۱۲۰ روی ۸۰ میلی‌متر جیوه یا کمتر است. اگر فشار خون ۱۴۰ روی ۹۰ میلی‌متر جیوه یا بیشتر باشد و این مقدار در دو نوبت جداگانه پس از هفته‌ی بیستم بارداری ثبت شود، به‌عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود.

دسته‌بندی‌های مختلف فشار خون در بارداری

پزشکان برای تفسیر دقیق‌تر اعداد، فشار خون را به چند دسته تقسیم می‌کنند:

• نرمال: کمتر از ۱۲۰/۸۰.
• افزایش یافته (Elevated): عدد بالا بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ و عدد پایین کمتر از ۸۰. این وضعیت هنوز بیماری فشار خون بالا نیست، اما یک هشدار است که شما در معرض خطر ابتلا به آن هستید.
• فشار خون بالای مرحله ۱: عدد بالا بین ۱۳۰ تا ۱۳۹ یا عدد پایین بین ۸۰ تا ۸۹.
• فشار خون بالای مرحله ۲: عدد بالا ۱۴۰ یا بیشتر یا عدد پایین ۹۰ یا بیشتر. این محدوده در بارداری نیازمند توجه و مراقبت جدی است.
• بحران فشار خون (Hypertensive Crisis): عدد بالا فراتر از ۱۸۰ و/یا عدد پایین فراتر از ۱۲۰. این یک وضعیت اورژانسی است و نیازمند تماس فوری با اورژانس یا مراجعه به بیمارستان است.

برخی از مشکلات کلیوی می‌توانند باعث بالا رفتن فشار خون در بارداری شوند، به‌ویژه اگر پیش‌زمینه‌ای از اختلال عملکرد کلیه وجود داشته باشد. برای آگاهی از اینکه آزمایش کراتینین در بارداری چه کمکی به تشخیص این وضعیت می‌کند، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را از دست ندهید.

بهترین زمان گرفتن فشار خون در بارداری

پاسخ کوتاه این است: بهترین زمان، یک زمان ثابت و مشخص در شرایط آرام و تکرارشونده است. ثبات، کلید به دست آوردن اعداد قابل اعتماد و مقایسه است. اندازه‌گیری فشار خون در زمان‌های تصادفی (مثلاً بلافاصله بعد از بالا آمدن از پله‌ها یا در حین یک بحث استرس‌زا) اطلاعات دقیقی به شما یا پزشکتان نمی‌دهد.

چگونه برای یک اندازه‌گیری دقیق آماده شویم؟

از نظر متخصصان ما در وی مام، رعایت این نکات ساده می‌تواند تفاوت بزرگی در دقت اعداد ایجاد کند. حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری:

• از مصرف کافئین و دخانیات بپرهیزید: این مواد محرک هستند و می‌توانند فشار خون شما را به طور موقت و کاذب بالا ببرند.
• فعالیت بدنی سنگین انجام ندهید: پیاده‌روی سریع یا ورزش، ضربان قلب و فشار خون را بالا می‌برد.
• مثانه خود را خالی کنید: یک مثانه پر می‌تواند فشار سیستولیک (عدد بالا) را ۱۰ تا ۱۵ درجه افزایش دهد!

درست قبل از اندازه‌گیری:

• حداقل ۵ دقیقه آرام بنشینید: به بدن خود فرصت دهید تا به حالت استراحت کامل برگردد. در سکوت بنشینید و صحبت نکنید.

نحوه صحیح قرارگیری بدن

این بخش بسیار مهم است و اغلب نادیده گرفته می‌شود. یک وضعیت نادرست می‌تواند عدد فشار خون شما را تا ۱۰ درجه یا بیشتر تغییر دهد.

• روی یک صندلی راحت بنشینید که پشتی دارد و به آن تکیه دهید. کمر شما باید صاف و حمایت شده باشد.
• پاهای خود را صاف روی زمین بگذارید و آن‌ها را روی هم نیندازید. ضربدری قرار دادن پاها می‌تواند عدد سیستولیک را افزایش دهد.
• بازوی خود را روی یک میز یا سطح صاف قرار دهید به طوری که کاف دستگاه (بازوبند) هم‌سطح قلب شما (تقریباً وسط قفسه سینه) قرار گیرد. آویزان بودن دست یا بالا نگه داشتن آن، عدد را به اشتباه تغییر می‌دهد.
• کاف دستگاه باید روی پوست برهنه بازو بسته شود، نه روی آستین لباس.

پدیده “سندرم روپوش سفید” چیست؟

بسیاری از افراد، از جمله مادران باردار، وقتی به مطب پزشک مراجعه می‌کنند دچار اضطراب خفیفی می‌شوند. این اضطراب می‌تواند باعث شود فشار خون آن‌ها در مطب به طور موقت بالاتر از حد واقعی آن در خانه باشد. این پدیده به “فشار خون روپوش سفید” معروف است.
اینجاست که اهمیت کنترل فشار خون در خانه مشخص می‌شود. اگر پزشک شما مشکوک به این وضعیت باشد یا بخواهد تصویر دقیق‌تری از وضعیت شما داشته باشد، ممکن است از شما بخواهد که فشار خون خود را به طور منظم در خانه اندازه‌گیری کرده و اعداد را یادداشت کنید. این گزارش خانگی، اطلاعات فوق‌العاده ارزشمندی را برای تصمیم‌گیری‌های درمانی در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

در بررسی وضعیت فشار خون نرمال در بارداری، غربالگری‌های سه‌ماهه اول نیز نقش مهمی در شناسایی اختلالات احتمالی دارند. اگر می‌خواهید بدانید غربالگری سه ماهه اول بارداری شامل چه آزمایش‌هایی است و چه ارتباطی با سلامت مادر و جنین دارد، حتماً این مطلب را بخوانید.

فشار خون نرمال در اواخر بارداری؛ هوشیاری بیشتر، نگرانی کمتر

در سه ماهه سوم، به خصوص پس از هفته ۲۰ بارداری، کنترل فشار خون اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. همانطور که گفتیم، بازگشت فشار خون به سطح قبل از بارداری در این دوران طبیعی است، اما یک جهش ناگهانی و قابل توجه می‌تواند نشانه‌ای از یک عارضه جدی به نام پره‌اکلامپسی باشد.

پره‌اکلامپسی وضعیتی است که مختص دوران بارداری است و مشخصه اصلی آن، فشار خون بالا به همراه وجود پروتئین در ادرار یا سایر علائم آسیب به ارگان‌های بدن (مانند کبد یا کلیه‌ها) است. این وضعیت می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد، به همین دلیل هوشیاری نسبت به علائم آن حیاتی است.

علائم هشداردهنده‌ای که باید جدی بگیرید

اگر فشار خون شما بالا رفته و همزمان یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کردید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید. این علائم می‌توانند نشانه‌های پره‌اکلامپسی باشند:

• سردرد شدید و مداوم که با مسکن‌های معمولی بهبود نمی‌یابد.
• تغییرات در بینایی مانند تاری دید، دیدن نقاط یا جرقه‌های نورانی، یا حساسیت به نور.
• درد در قسمت بالای شکم، معمولاً در سمت راست و زیر دنده‌ها (محل قرارگیری کبد).
• تهوع یا استفراغ شدید در نیمه دوم بارداری.
• تورم ناگهانی (اِدِم) به خصوص در صورت، دور چشم‌ها و دست‌ها. (توجه: تورم خفیف در پاها و مچ پا در بارداری شایع است، اما تورم ناگهانی و شدید متفاوت است).
• کاهش حجم ادرار.
• تنگی نفس.

تجربه ما در وی مام نشان می‌دهد که آگاهی مادران از این علائم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر این وضعیت کمک شایانی کند. اگر در مورد هر یک از این علائم یا عدد فشار خون خود نگران هستید، درنگ نکنید. بهترین و امن‌ترین راه، دریافت یک مشاوره فوری از پزشک یا یک ویزیت آنلاین زنان است تا وضعیت شما به سرعت ارزیابی شود.

فشار خون بالا چه تاثیری بر جنین و مادر دارد؟

فشار خون بالای کنترل نشده در بارداری می‌تواند منجر به عوارض جدی شود:

• برای جنین: کاهش جریان خون به جفت. این یعنی اکسیژن و مواد مغذی کمتری به جنین می‌رسد که می‌تواند منجر به محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، وزن کم هنگام تولد و در موارد شدید، زایمان زودرس شود.
• برای مادر: افزایش ریسک آسیب به ارگان‌های حیاتی مانند کلیه‌ها، کبد، مغز و قلب. همچنین خطر جدا شدن زودرس جفت از دیواره رحم و تشنج (اکلامپسی) را به همراه دارد که یک وضعیت تهدیدکننده حیات است.

درمان فشار خون ریوی در نوزادان طی سال‌های اخیر پیشرفت زیادی کرده و روش‌های نوینی برای بهبود تنفس و عملکرد قلب معرفی شده است. برای آشنایی با جدیدترین روش‌های علمی و دارویی، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی بروزترین درمان فشار خون ریوی نوزادان را بخوانید.

درمان خانگی فشار خون بالا در بارداری

یک قانون طلایی و بسیار مهم: روش‌های خانگی و تغییرات سبک زندگی، نقش حمایتی و کمکی دارند و هرگز و تحت هیچ شرایطی نباید جایگزین تشخیص، دارودرمانی و دستورات پزشک شما شوند. اگر پزشک برای شما داروی فشار خون تجویز کرده است، باید آن را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید. راهکارهای زیر می‌توانند در کنار درمان اصلی، به کنترل بهتر وضعیت شما کمک کنند.

اصلاح رژیم غذایی؛ سربازان خط مقدم شما

آنچه می‌خورید تاثیر مستقیمی بر فشار خون شما دارد. تمرکز بر این سه اصل می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد:

• کاهش شدید سدیم (نمک): این فقط به معنای کم ریختن نمک در غذا نیست. بخش بزرگی از سدیم مصرفی ما در غذاهای فرآوری‌شده پنهان است. از مصرف سوسیس، کالباس، غذاهای کنسروی، شورها، خیارشور، فست‌فودها و سس‌های آماده جداً خودداری کنید. برچسب مواد غذایی را بخوانید و گزینه‌های کم‌سدیم را انتخاب کنید.
• افزایش مصرف پتاسیم: پتاسیم به بدن کمک می‌کند تا اثرات منفی سدیم را خنثی کرده و فشار روی دیواره عروق را کاهش دهد. منابع غنی از پتاسیم عبارتند از: موز، سیب‌زمینی شیرین، گوجه‌فرنگی، پرتقال، اسفناج، لوبیا سفید، عدس و ماست.
• افزایش مصرف منیزیم و کلسیم: این دو ماده معدنی نیز در تنظیم فشار خون نقش دارند. آجیل‌ها (به خصوص بادام)، دانه‌ها، حبوبات و شکلات تلخ منابع خوب منیزیم هستند. لبنیات کم‌چرب، کلم بروکلی و سبزیجات برگ‌دار تیره نیز کلسیم مورد نیاز شما را تامین می‌کنند.

تغییرات هوشمندانه در سبک زندگی

• فعالیت بدنی منظم و مجاز: با مشورت پزشک خود، فعالیت‌های سبکی مانند ۳۰ دقیقه پیاده‌روی در روز، شنا یا یوگای مخصوص بارداری را در برنامه خود بگنجانید. ورزش منظم به تقویت قلب و عروق و کاهش فشار خون کمک می‌کند.
• مدیریت استرس: استرس مزمن می‌تواند فشار خون را بالا نگه دارد. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق دیاگرامی (دم عمیق از بینی و بازدم آرام از دهان)، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش و گذراندن وقت در طبیعت را تمرین کنید.
• استراحت کافی: به خصوص در سه ماهه سوم، سعی کنید به پهلوی چپ بخوابید. این کار فشار را از روی رگ‌های اصلی بدن برداشته و جریان خون به سمت رحم و کلیه‌ها را بهبود می‌بخشد. استراحت کافی در طول روز را فراموش نکنید.

یکی از راه‌های پیشگیری از فشار خون غیرطبیعی در بارداری، شناسایی اختلالات ژنتیکی پیش از باردار شدن است. برای آشنایی با کاربردهای مهم آزمایش ژنتیک قبل از بارداری در برنامه‌ریزی دقیق‌تر دوران بارداری، توصیه می‌کنیم این مقاله را حتماً مطالعه کنید.

جدول فشار خون در بارداری؛ راهنمای سریع شما

برای اینکه بتوانید اعداد فشار خون خود را بهتر تفسیر کنید، ما در وی مام این جدول راهنمای ساده را برای شما آماده کرده‌ایم. به یاد داشته باشید، این جدول یک ابزار تشخیصی نیست و فقط برای اطلاع‌رسانی است. تشخیص نهایی و برنامه درمانی باید همیشه توسط پزشک شما تعیین شود.

دسته‌بندی فشار خون	فشار سیستولیک (عدد بالا)	فشار دیاستولیک (عدد پایین)
نرمال	کمتر از ۱۲۰	و کمتر از ۸۰
افزایش یافته	۱۲۰ – ۱۲۹	و کمتر از ۸۰
فشار خون بالا (مرحله ۱)	۱۳۰ – ۱۳۹	یا ۸۰ – ۸۹
فشار خون بالا (مرحله ۲)	۱۴۰ یا بالاتر	یا ۹۰ یا بالاتر
بحران فشار خون (فوراً با پزشک تماس بگیرید)	بالاتر از ۱۸۰	و/یا بالاتر از ۱۲۰

همه‌ی داروهای فشار خون برای زنان باردار مناسب نیستند. اگر می‌خواهید بدانید کدام داروها در دوران بارداری بی‌خطرند و کدام‌ها باید با احتیاط مصرف شوند، مقاله‌ی لیست کاربردی داروهای مجاز و ممنوع فشار خون در بارداری راهنمای کاملی برای شماست.

کلام آخر ویمام

در پایان این گفتگوی مفصل، مهم‌ترین پیامی که تیم وی مام برای شما دارد این است: کنترل فشار خون در بارداری، یک اقدام مراقبتی هوشمندانه و نشانه‌ی عشق شما به خودتان و فرزندی است که در راه دارید. این اعداد، ابزاری برای ایجاد اضطراب نیستند، بلکه قطب‌نمایی برای هدایت شما در مسیر یک بارداری سالم هستند. با کنترل منظم، پیروی از دستورات پزشک و توجه به سیگنال‌های بدن‌تان، می‌توانید این چالش را با موفقیت مدیریت کنید. به یاد داشته باشید که نظارت دقیق به معنای مراقبت است، نه نگرانی بیهوده. ما در کنار شما هستیم تا با آگاهی و آرامش، این دوران بی‌نظیر را به سلامت و خاطره‌انگیزترین شکل ممکن طی کنید و به زودی دلبندتان را در آغوش بگیرید. فشار خون نرمال در بارداری یک هدف قابل دستیابی است.

آیا فشار خون پایین در بارداری هم خطرناک است؟

معمولاً فشار خون پایین در سه ماهه اول و دوم شایع و بی‌خطر است. اما اگر با علائمی مانند سرگیجه شدید، غش کردن یا تاری دید همراه باشد، حتما باید به پزشک اطلاع دهید تا علت آن بررسی شود.

فشار خون من کمی بالاست، آیا یعنی پره اکلامپسی دارم؟

لزوماً خیر. فشار خون کمی بالا (Elevated) یک هشدار است اما به تنهایی به معنای پره اکلامپسی نیست. پره اکلامپسی معمولاً با فشار خون بالای ۱۴۰/۹۰ و سایر علائم مانند وجود پروتئین در ادرار تشخیص داده می‌شود.

از هفته چندم بارداری باید نگران فشار خونم باشم؟

پزشک از همان ویزیت اول فشار خون شما را کنترل می‌کند. با این حال، ریسک فشار خون بالای ناشی از بارداری (مانند پره اکلامپسی) معمولاً پس از هفته ۲۰ بارداری به طور جدی‌تری مطرح می‌شود و نظارت در این دوره اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

آیا استرس و فشار خون عصبی می‌تواند در بارداری خطرناک باشد؟

بله، استرس مزمن می‌تواند با افزایش موقتی فشار خون، در طولانی‌مدت به سلامت شما و جنین آسیب برساند. مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی بخش مهمی از مراقبت‌های بارداری است.

چه میوه‌هایی برای کنترل فشار خون در بارداری مفید هستند؟

میوه‌های سرشار از پتاسیم مانند موز، زردآلو، طالبی و پرتقال بسیار مفید هستند. همچنین میوه‌های خانواده توت (berries) به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان می‌توانند به سلامت عروق کمک کنند.

دستگاه فشارسنج دیجیتالی خانگی برای بارداری دقیق است؟

بسیاری از دستگاه‌های دیجیتالی بازویی معتبر، دقت خوبی دارند. مهم است که دستگاه شما توسط یک مرجع پزشکی تایید شده باشد و حتماً گاهی آن را با دستگاه مطب پزشک خود کالیبره کنید تا از دقت آن مطمئن شوید.

منبع: medicalnewstoday