سرطان تخمدان یکی از بیماری‌های جدی و مهم در حوزه سلامت زنان است که به دلیل علائم غیراختصاصی و تشخیص دیرهنگام، اغلب با عنوان «قاتل خاموش» شناخته می‌شود. صحبت کردن درباره سرطان می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما آگاهی و دانش، قدرتمندترین سلاح ما در برابر هر بیماری است. درک اینکه سرطان تخمدان یک بیماری واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای از بیماری‌های مختلف با منشأ، رفتار و روش‌های درمانی متفاوت است، اولین و مهم‌ترین قدم برای مقابله موثر با آن است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که سرطان تخمدان تنها یک نوع دارد، در حالی که این بیماری بر اساس نوع سلولی که از آن منشأ می‌گیرد، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود.

شناخت این تفاوت‌ها فقط برای پزشکان مهم نیست؛ بلکه برای بیماران و خانواده‌هایشان نیز اهمیت دارد تا بتوانند درک بهتری از بیماری، گزینه‌های درمانی و پیش‌آگهی آن داشته باشند. در این مقاله جامع از وی مام، قصد داریم به طور کامل و با زبانی ساده و روان، به مبحث انواع سرطان تخمدان وارد شویم. ما ساختار تخمدان را بررسی می‌کنیم و سپس به تفصیل، انواع اصلی تومورهای تخمدان، از تومورهای اپیتلیالی گرفته تا تومورهای ژرم سل و استرومال را برای شما توضیح می‌دهیم. هدف ما این است که با افزایش آگاهی شما، به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر این بیماری کمک کنیم.

نگاهی به آناتومی تخمدان: منشأ تومورها

برای اینکه انواع سرطان تخمدان را بهتر درک کنیم، ابتدا باید نگاهی کوتاه به ساختار خود تخمدان‌ها بیندازیم. تخمدان‌ها دو غده کوچک به اندازه بادام هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. وظیفه اصلی آن‌ها تولید تخمک برای باروری و ترشح هورمون‌های زنانه یعنی استروژن و پروژسترون است. هر تخمدان از سه نوع سلول اصلی تشکیل شده است و هر نوع سرطان تخمدان، از یکی از این گروه‌های سلولی منشأ می‌گیرد:

1. سلول‌های اپیتلیال (Epithelial cells): این سلول‌ها لایه بیرونی تخمدان را می‌پوشانند.

2. سلول‌های زایا یا ژرم سل (Germ cells): این سلول‌ها در داخل تخمدان قرار دارند و وظیفه تولید تخمک‌ها را بر عهده دارند.

3. سلول‌های استرومال یا بافت همبند (Stromal cells): این سلول‌ها بافت ساختاری تخمدان را تشکیل می‌دهند و هورمون‌های زنانه را تولید می‌کنند.

حالا که با این سه نوع سلول آشنا شدیم، می‌توانیم به سراغ انواع اصلی سرطان تخمدان برویم که هر کدام از یکی از این سلول‌ها شروع می‌شوند.

اگرچه برخی توده‌ها ماهیت سرطانی دارند، اما برخی دیگر مثل کیست درموئید تخمدان خوش‌خیم بوده و با ترکیبی از بافت‌های مختلف ظاهر می‌شوند. شناخت تفاوت این کیست‌ها با توده‌های بدخیم اهمیت زیادی در تشخیص زودهنگام سرطان دارد.

تومورهای اپیتلیالی 

این دسته، شایع‌ترین نوع سرطان تخمدان است و حدود ۹۰ درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد. این تومورها از سلول‌های اپیتلیال که سطح خارجی تخمدان را پوشانده‌اند، آغاز می‌شوند. تومورهای اپیتلیالی خود به دو دسته خوش‌خیم (غیرسرطانی) و بدخیم (سرطانی) تقسیم می‌شوند. نوع بدخیم آن، کارسینوم تخمدان نامیده می‌شود.

نکته مهمی که امروزه محققان به آن دست یافته‌اند این است که بسیاری از سرطان‌های اپیتلیالی تخمدان، در واقع از انتهای لوله‌های فالوپ (فیمبریا) شروع می‌شوند و سپس به تخمدان‌ها گسترش می‌یابند. این تومورها اغلب در زنان مسن‌تر و پس از یائسگی دیده می‌شوند و متأسفانه به دلیل علائم مبهم، معمولاً در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شوند.

 

---

به نقل از ovarian :
متن انگلیسی:

There are three types of ovarian cancer: epithelial, germ cell and sex-cord stromal. Each of these has several subtypes. Some types of ovarian cancer are more common than others and affect women at different ages.

ترجمه فارسی:

انواع سرطان تخمدان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود: اپیتلیال، سلول‌های زایا (ژرم سل) و استرومال-سلول‌های جنسی. هر یک از این انواع خود دارای زیرگروه‌های متعددی هستند. برخی از انواع سرطان تخمدان شایع‌تر از سایرین بوده و زنان را در سنین مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهند.

---

انواع فرعی تومورهای اپیتلیالی

تومورهای اپیتلیالی بدخیم بر اساس ظاهرشان در زیر میکروسکوپ، به چند زیرگروه اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام ممکن است رفتار و پیش‌آگهی متفاوتی داشته باشند:

• کارسینوم سروزی (Serous Carcinoma): این نوع، شایع‌ترین زیرگروه در میان تومورهای اپیتلیالی است و حدود ۷۰ درصد از این سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد. این تومورها خود به دو دسته درجه پایین (رشد آهسته) و درجه بالا (رشد سریع و تهاجمی) تقسیم می‌شوند. نوع درجه بالا بسیار شایع‌تر است.

• کارسینوم اندومتریوئید (Endometrioid Carcinoma): این تومورها حدود ۱۰ درصد از سرطان‌های اپیتلیالی را شامل می‌شوند و سلول‌های آن‌ها شبیه به سلول‌های پوشاننده دیواره داخلی رحم (اندومتر) هستند. این نوع سرطان اغلب با بیماری اندومتریوز در ارتباط است و معمولاً پیش‌آگهی بهتری نسبت به نوع سروزی دارد.

• کارسینوم موسینی (Mucinous Carcinoma): این تومورها که حدود ۱۰ درصد موارد را تشکیل می‌دهند، از سلول‌هایی ساخته شده‌اند که ماده‌ای غلیظ و مخاطی به نام موسین تولید می‌کنند. این تومورها می‌توانند بسیار بزرگ شوند و اغلب در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند.

• کارسینوم سلول شفاف (Clear Cell Carcinoma): این یک نوع نادر (حدود ۵ درصد موارد) اما تهاجمی است که سلول‌های آن در زیر میکروسکوپ، شفاف به نظر می‌رسند. این نوع نیز مانند کارسینوم اندومتریوئید، با اندومتریوز ارتباط دارد.

علاوه بر این‌ها، انواع بسیار نادرتری مانند تومور برنر (Brenner Tumor) و کارسینوم تمایز نیافته نیز وجود دارند. شناخت این زیرگروه‌ها برای انکولوژیست‌ها بسیار مهم است، زیرا به آن‌ها در انتخاب بهترین رویکرد درمانی، مانند نوع شیمی‌درمانی، کمک می‌کند.

در بررسی علل بروز سرطان تخمدان، نباید از تاثیر بیماری‌هایی مانند کیست اندومتریال یا اندومتریوما غافل شد؛ چرا که این کیست‌ها گاهی با علائم مشابه سرطان بروز می‌کنند و نیاز به پیگیری دقیق دارند.

تومورهای ژرم سل یا سلول‌های زایا

این دسته از تومورها از سلول‌های تولیدکننده تخمک یعنی ژرم سل‌ها منشأ می‌گیرند. تومورهای ژرم سل بسیار نادرتر از انواع اپیتلیالی هستند و کمتر از ۲ درصد از کل سرطان‌های تخمدان را تشکیل می‌دهند. این نوع سرطان بیشتر در دختران نوجوان و زنان جوان (معمولاً زیر ۳۰ سال) دیده می‌شود.

خبر خوب در مورد تومورهای ژرم سل این است که اکثر آن‌ها حتی در مراحل پیشرفته، نرخ درمان بسیار بالایی دارند و به شیمی‌درمانی به خوبی پاسخ می‌دهند. بسیاری از زنان مبتلا به این نوع تومور می‌توانند با درمان‌های مدرن که قدرت باروری را حفظ می‌کنند (برداشتن فقط یک تخمدان و لوله فالوپ)، به طور کامل درمان شوند.

انواع فرعی تومورهای ژرم سل

تومورهای ژرم سل نیز انواع مختلفی دارند که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• تراتوم (Teratoma): این تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. نوع خوش‌خیم آن که کیست درموئید نامیده می‌شود، بسیار شایع است و از بافت‌هایی مانند پوست، مو، دندان و استخوان تشکیل شده است. نوع بدخیم آن که تراتوم نابالغ نام دارد، نادر است.

• دیس ژرمینوما (Dysgerminoma): این شایع‌ترین نوع سرطان بدخیم ژرم سل است. این تومورها معمولاً تهاجمی نیستند و به درمان (پرتودرمانی و شیمی‌درمانی) بسیار حساس هستند.

• تومور سینوس اندودرمال (Endodermal Sinus Tumor) یا تومور کیسه زرده (Yolk Sac Tumor): این یک نوع بسیار نادر اما تهاجمی است که به سرعت رشد کرده و پخش می‌شود.

• کوریوکارسینوما (Choriocarcinoma): این نوع نیز بسیار نادر و سریع‌الرشد است. این تومور می‌تواند هم از تخمدان و هم از بافت جفت در دوران بارداری منشأ بگیرد.

گاهی زنان با وجود اختلال در تخمک‌گذاری، همچنان نتیجه تست‌ها را مثبت می‌بینند. در چنین شرایطی، سؤال مهمی مطرح می‌شود: چرا تنبلی تخمدان دارم ولی کیت تخمک گذاری مثبت میشه؟ این مسئله می‌تواند در تشخیص افتراقی میان اختلالات خوش‌خیم و توده‌های خطرناک مثل سرطان نقش داشته باشد.

تومورهای استرومال یا بافت همبند

این دسته از تومورها از سلول‌های استرومال که بافت ساختاری تخمدان را تشکیل می‌دهند و هورمون‌های زنانه تولید می‌کنند، منشأ می‌گیرند. تومورهای استرومال نیز بسیار نادر هستند و حدود ۱ درصد از کل سرطان‌های تخمدان را تشکیل می‌دهند.

یکی از ویژگی‌های بارز این تومورها، توانایی آن‌ها در تولید هورمون است. برخی از این تومورها مقادیر زیادی استروژن تولید می‌کنند که می‌تواند منجر به علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی واژینال (به خصوص پس از یائسگی) یا بلوغ زودرس در دختران شود. برخی دیگر نیز می‌توانند هورمون مردانه یعنی تستوسترون تولید کنند که باعث علائمی مانند قطع قاعدگی، بم شدن صدا و رشد موهای زائد با الگوی مردانه می‌شود.

این تومورها معمولاً در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند و پیش‌آگهی بسیار خوبی دارند.

انواع فرعی تومورهای استرومال

شایع‌ترین انواع تومورهای استرومال عبارتند از:

• تومور سلول گرانولوزا (Granulosa Cell Tumor): این شایع‌ترین نوع تومور استرومال بدخیم است. این تومورها معمولاً آهسته رشد می‌کنند و استروژن تولید می‌کنند.

• تومورهای گروه سرتولی-لیدیگ (Sertoli-Leydig Cell Tumors): این تومورهای نادر اغلب هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) تولید می‌کنند.

برخی افراد برای بهبود عملکرد تخمدان از روش‌های طبیعی استفاده می‌کنند. یکی از گزینه‌های پرطرفدار، سریعترین درمان تنبلی تخمدان طب سنتی است که می‌تواند با بهبود عملکرد تخمدان‌ها، ریسک برخی بیماری‌ها را کاهش دهد.

علائم نشان دهنده سرطان تخمدان چیست؟

همانطور که در ابتدا اشاره شد، یکی از بزرگترین چالش‌های سرطان تخمدان، علائم غیراختصاصی و مبهم آن در مراحل اولیه است. این علائم اغلب با مشکلات گوارشی یا افزایش سن اشتباه گرفته می‌شوند. به همین دلیل، آگاهی از آن‌ها بسیار مهم است. اگر هر یک از علائم زیر را به صورت مداوم (بیش از ۱۲ بار در ماه) و پایدار تجربه می‌کنید، حتماً به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید:

• نفخ شکم مداوم

• درد در ناحیه لگن یا شکم

• احساس سیری زودرس هنگام غذا خوردن یا مشکل در غذا خوردن

• تکرر ادرار یا احساس فوریت در ادرار کردن

سایر علائم کمتر شایع می‌توانند شامل خستگی مفرط، سوءهاضمه، کمردرد، درد هنگام رابطه جنسی، یبوست و تغییرات در چرخه قاعدگی باشند. نکته کلیدی در اینجا، پایداری و تداوم این علائم است.

درمان تنبلی تخمدان یکی از دغدغه‌های مهم بانوان است و برخی با کمک دمنوش ها برای تنبلی تخمدان به دنبال راه‌کارهای طبیعی هستند؛ این دمنوش‌ها می‌توانند با بهبود عملکرد تخمدان‌ها، زمینه را برای پیشگیری از برخی بیماری‌ها فراهم کنند.

عوامل خطرساز و راه‌های پیشگیری از سرطان تخمدان

اگرچه علت دقیق سرطان تخمدان هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:

• افزایش سن: خطر ابتلا با افزایش سن، به خصوص پس از یائسگی، بیشتر می‌شود.

• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی سرطان تخمدان، سینه یا روده بزرگ.

• جهش‌های ژنتیکی: جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 خطر ابتلا را به شدت افزایش می‌دهد.

• چاقی و اضافه وزن.

• عدم بارداری یا ناباروری.

• اندومتریوز.

از سوی دیگر، عواملی مانند بارداری و شیردهی، استفاده از قرص‌های ضدبارداری خوراکی برای چندین سال و جراحی‌هایی مانند بستن لوله‌ها یا برداشتن تخمدان‌ها می‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند.

در برخی موارد، توده‌هایی مثل کیست تخمدان می‌توانند بدون علامت باشند یا با نشانه‌هایی ظاهر شوند که با سرطان اشتباه گرفته شوند؛ بنابراین تشخیص درست نقش مهمی در مدیریت آن‌ها دارد.

تشخیص سرطان تخمدان چگونه است؟

در حال حاضر هیچ تست غربالگری روتین و موثری برای تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان در جمعیت عمومی زنان وجود ندارد. با این حال، اگر شما علائم مشکوکی داشته باشید، پزشک ممکن است مراحل تشخیصی زیر را انجام دهد:

• معاینه لگن: پزشک تخمدان‌ها و رحم شما را برای بررسی هرگونه توده یا ناهنجاری معاینه می‌کند.

• سونوگرافی ترانس‌واژینال: این بهترین روش تصویربرداری برای مشاهده دقیق تخمدان‌ها و تشخیص توده‌های مشکوک است.

• آزمایش خون CA-125: این آزمایش سطح یک پروتئین به نام CA-125 را در خون اندازه‌گیری می‌کند. سطح این پروتئین در بسیاری از زنان مبتلا به سرطان تخمدان اپیتلیالی افزایش می‌یابد. با این حال، این تست به تنهایی قابل اعتماد نیست، زیرا بیماری‌های غیرسرطانی دیگری مانند اندومتریوز نیز می‌توانند سطح آن را بالا ببرند.

• جراحی و بیوپسی: تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان تخمدان، نمونه‌برداری (بیوپسی) از توده مشکوک در طی جراحی است. یک پاتولوژیست نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی کرده و نوع دقیق سرطان را مشخص می‌کند.

در مسیر بهبود عملکرد تخمدان و پیشگیری از اختلالات، استفاده از ترکیبات طبیعی مثل معجون خانگی تقویت تخمدان و سریع باردار شدن می‌تواند نقش حمایتی داشته باشد؛ البته جایگزین درمان پزشکی نیست.

کلام آخر وی مام

سرطان تخمدان یک بیماری پیچیده با انواع مختلف است که هر کدام ویژگی‌ها، رفتار و درمان‌های خاص خود را دارند. همانطور که در این مقاله جامع از وی مام بررسی کردیم، شایع‌ترین نوع آن تومورهای اپیتلیالی هستند که در زنان مسن‌تر دیده می‌شوند، در حالی که انواع نادرتر ژرم سل و استرومال بیشتر زنان جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بزرگترین چالش این بیماری، علائم مبهم آن است که اغلب منجر به تشخیص دیرهنگام می‌شود.

مهم‌ترین پیامی که باید به خاطر بسپارید این است: به بدن خود گوش دهید. علائم مداوم و جدید، به خصوص نفخ، درد لگن و سیری زودرس را نادیده نگیرید. آگاهی از انواع مختلف این سرطان و عوامل خطر مرتبط با آن، به شما قدرت می‌دهد تا با هوشیاری بیشتری مراقب سلامت خود باشید و در صورت نیاز، در زمان مناسب به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام، کلید اصلی برای درمان موفقیت‌آمیز سرطان تخمدان است.

سوالات متداول

آیا کیست تخمدان همان سرطان تخمدان است؟

خیر، اکثر قریب به اتفاق کیست‌های تخمدان خوش‌خیم هستند و سرطانی نمی‌شوند. کیست‌ها کیسه‌های پر از مایع هستند که معمولاً به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی طبیعی به وجود می‌آیند و خود به خود از بین می‌روند.

آیا سرطان تخمدان ارثی است؟

حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد سرطان تخمدان به دلیل جهش‌های ژنتیکی ارثی، به ویژه در ژن‌های BRCA1 و BRCA2، ایجاد می‌شوند. اگر سابقه قوی خانوادگی دارید، مشاوره ژنتیک می‌تواند برای شما مفید باشد.

شایع‌ترین نوع سرطان تخمدان کدام است؟

شایع‌ترین نوع، تومورهای اپیتلیالی هستند که از سلول‌های پوشاننده سطح خارجی تخمدان منشأ می‌گیرند و حدود ۹۰ درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهند. در میان این گروه، کارسینوم سروزی از همه شایع‌تر است.

آیا امکان پیشگیری کامل از سرطان تخمدان وجود دارد؟

هیچ راه قطعی برای پیشگیری کامل از این بیماری وجود ندارد. با این حال، عواملی مانند استفاده از قرص‌های ضدبارداری، بارداری و شیردهی و سبک زندگی سالم می‌توانند خطر ابتلا را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.

مهم‌ترین علامت سرطان تخمدان چیست؟

سرطان تخمدان علامت واحد و مشخصی ندارد. ترکیب علائم مداوم مانند نفخ شکمی، درد لگن، سیری زودرس و تکرر ادرار باید به عنوان یک زنگ خطر جدی در نظر گرفته شود و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.

منبع: cancerresearchuk ovarian