دیدن درد یا ناراحتی در کودک همیشه برای والدین نگران‌کننده است، مخصوصاً وقتی هنگام دفع یا نشستن، کودک از سوزش و درد شکایت می‌کند. شاید در این شرایط این سؤال برایتان پیش آمده باشد که آیا ممکن است کودک هم بواسیر بگیرد؟

بله، بواسیر یا هموروئید در کودکان هم اتفاق می‌افتد، هرچند کمتر از بزرگسالان دیده می‌شود. در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم بواسیر کودکان چگونه است، چه علائمی دارد و چه عواملی باعث بروز آن می‌شوند. همچنین به روش‌های درمان خانگی، دارویی و سنتی که برای سنین پایین بی‌خطر هستند اشاره می‌کنیم.

اگر نمی‌دانید چطور بواسیر را در کودک تشخیص دهید، آیا خطرناک است یا نیاز به جراحی دارد، ادامه این مطلب را از دست ندهید.

آیا کودکان بواسیر میگیرند؟

این اولین و مهم‌ترین سوالی است که باید به آن پاسخ دهیم. آیا کودکان بواسیر میگیرند؟ پاسخ کوتاه و آرامش‌بخش این است: به ندرت. بواسیر به معنای واقعی کلمه، یعنی تورم و بزرگ شدن وریدهای ناحیه مقعد، یک مشکل شایع در بزرگسالان است که به دلیل عواملی مانند بارداری، نشستن طولانی‌مدت، چاقی و ضعف بافت‌های همبند با افزایش سن ایجاد می‌شود. این عوامل در کودکان و نوزادان وجود ندارند. بافت‌های بدن کودکان بسیار انعطاف‌پذیر و قوی است و فشارهای مزمنی که منجر به بواسیر در بزرگسالان می‌شود، در دنیای آن‌ها جایی ندارد.

در واقع، چیزی که والدین اغلب آن را به عنوان بواسیر بچه ها یا بواسیر اطفال تشخیص می‌دهند، در بیش از ۹۹ درصد موارد، یک مشکل دیگر به نام شقاق مقعدی یا فیشر (Anal Fissure) است. شقاق یک ترک یا پارگی بسیار کوچک و سطحی در پوست ظریف کانال مقعد است. برای درک بهتر، آن را مانند یک ترک خوردگی کوچک روی لب در هوای سرد در نظر بگیرید. این پارگی کوچک می‌تواند باعث درد و خونریزی شود و علائم آن بسیار شبیه به چیزی است که ما از بواسیر انتظار داریم. بنابراین، تمرکز اصلی ما باید بر روی درک و درمان شقاق و علت اصلی ایجاد آن یعنی یبوست باشد.

علت بواسیر در کودکان چیست؟

حالا که می‌دانیم مشکل اصلی در اکثر موارد شقاق است، سوال بعدی این است که چه چیزی باعث ایجاد این پارگی دردناک می‌شود. پاسخ در یک کلمه خلاصه می‌شود: یبوست.

آیا یبوست در کودکان باعث بواسیر میشود؟

یبوست در کودکان یک مشکل بسیار شایع است و به دلایل مختلفی رخ می‌دهد؛ از جمله رژیم غذایی کم‌فیبر، ننوشیدن مایعات کافی، تغییر در رژیم غذایی (مثلاً از شیر مادر به شیر خشک یا شروع غذای کمکی) یا حتی استرس‌های محیطی. زمانی که کودک دچار یبوست می‌شود، مدفوع او سفت، خشک، بزرگ و گلوله گلوله می‌شود. عبور چنین مدفوع سختی از کانال باریک و حساس مقعد کودک، مانند کشیدن یک جسم زبر بر روی یک سطح لطیف است. این عمل می‌تواند به راحتی باعث ایجاد یک پارگی یا خراش کوچک در پوست این ناحیه شود. این پارگی همان شقاق است که باعث درد و خونریزی می‌شود. بنابراین، تمام تمرکز درمانی باید بر روی نرم کردن مدفوع و رفع یبوست کودک باشد.

یکی از بزرگترین چالش‌ها در مدیریت یبوست و شقاق در کودکان، ایجاد یک چرخه معیوب روانشناختی است. این چرخه به این صورت عمل می‌کند:

1. کودک یک بار تجربه دفع مدفوع سفت و دردناک را دارد.
2. مغز کودک، توالت و عمل دفع را با درد مرتبط می‌کند و از آن می‌ترسد.
3. در دفعات بعدی، کودک به محض احساس نیاز به اجابت مزاج، به طور ارادی عضلات خود را منقبض کرده و از دفع مدفوع خودداری می‌کند تا آن درد را دوباره تجربه نکند.
4. این نگه داشتن مدفوع باعث می‌شود که آب بیشتری از آن در روده بزرگ جذب شده و مدفوع باقی‌مانده، سفت‌تر، خشک‌تر و بزرگ‌تر شود.
5. در نهایت، زمانی که کودک دیگر نمی‌تواند مدفوع را نگه دارد، دفع آن به مراتب دردناک‌تر از دفعه اول خواهد بود و این تجربه، ترس او را تشدید می‌کند.

شکستن این چرخه، بخش مهمی از فرآیند درمان است.

متن انگلیسی:

Hemorrhoids in babies aren’t common, but they can happen. Chronic liver failure can lead to hemorrhoids. Constipation is also a cause of hemorrhoids in infants and toddlers. Rectal bleeding is the most common sign. Most hemorrhoids in babies do not need treatment, but your healthcare provider may treat constipation if that is the cause.

ترجمه متن:

بواسیر در نوزادان شایع نیست، اما ممکن است رخ دهد. نارسایی مزمن کبد می‌تواند منجر به بواسیر شود. یبوست نیز یکی از علل بواسیر در نوزادان و کودکان نوپا است. خونریزی مقعدی شایع‌ترین علامت آن است. اکثر بواسیر در نوزادان نیازی به درمان ندارند، اما اگر یبوست علت آن باشد، پزشک ممکن است آن را درمان کند.

clevelandclinic

سایر علل نادر

همانطور که گفتیم، بواسیر واقعی در کودکان بسیار نادر است. در موارد استثنایی، اگر کودکی واقعاً به هموروئید مبتلا باشد، پزشک باید به دنبال بیماری‌های زمینه‌ای جدی‌تری بگردد. شرایطی مانند بیماری‌های مزمن کبدی که باعث افزایش فشار خون در سیستم وریدی شکم (فشار خون پورتال) می‌شوند، یا ناهنجاری‌های عروقی مادرزادی، می‌توانند باعث ایجاد بواسیر شوند. این موارد بسیار تخصصی هستند و تشخیص و درمان آن‌ها نیازمند بررسی کامل توسط متخصص اطفال است.

اگر کودک شما درگیر هموروئید است ، باید ابتدا روش‌های بی‌خطر و ملایم را بشناسید. مقاله «درمان فوری درد بواسیر در خانه» راهکارهایی مثل افزایش فیبر، نوشیدن آب بیشتر و حمام آب گرم را معرفی کرده که معمولاً برای کودکان نتایج خوبی دارد.

علائم و نشانه هموروئید در کودکان چیست؟

به عنوان والدین، شما با مشاهده دقیق علائم می‌توانید اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار پزشک قرار دهید. علائم بواسیر کودکان که در واقع بیشتر به شقاق اشاره دارند، عبارتند از:

مشاهده خون قرمز روشن

این شایع‌ترین علامتی است که باعث نگرانی شدید والدین می‌شود. شما ممکن است یک یا چند رگه نازک از خون قرمز روشن را روی سطح خارجی مدفوع کودک یا چند قطره خون روی دستمال پس از پاک کردن او مشاهده کنید. رنگ “قرمز روشن” خون یک نکته کلیدی و اطمینان‌بخش است. این رنگ نشان می‌دهد که منشأ خونریزی از محلی بسیار نزدیک به خروجی مقعد (یعنی همان محل شقاق) است و از قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش نمی‌آید. این نوع خونریزی معمولاً مقدار کمی دارد و خطرناک نیست.

گریه و بی‌قراری هنگام اجابت مزاج

این یک نشانه کلاسیک از وجود درد است. ممکن است متوجه شوید که کودک شما هنگام تلاش برای دفع مدفوع، پاهای خود را صاف می‌کند، کمر خود را قوس می‌دهد، صورتش قرمز می‌شود و به شدت گریه می‌کند. این رفتارها تلاشی برای جلوگیری از دفع دردناک است. برخی کودکان ممکن است از رفتن به دستشویی امتناع کنند یا در گوشه‌ای پنهان شوند تا مدفوع خود را نگه دارند. این تغییرات رفتاری، زنگ خطری برای وجود درد ناشی از یبوست و شقاق است.

توده یا زائده پوستی کوچک (Skin Tag)

گاهی اوقات، پس از یک دوره یبوست و شقاق طولانی‌مدت یا پس از بهبود یک شقاق بزرگ، یک زائده پوستی کوچک و نرم در لبه مقعد ایجاد می‌شود. این زائده که به آن “اسکین تگ” یا “Sentinel Pile” گفته می‌شود، در واقع نوعی بافت اسکار یا جوشگاه است و هیچ خطری ندارد. با این حال، بسیاری از والدین این توده کوچک را با بواسیر خارجی در کودکان اشتباه می‌گیرند. این زائده معمولاً بدون درد است و نیازی به درمان خاصی ندارد، اما وجود آن نشان می‌دهد که کودک یک دوره یبوست و شقاق قابل توجه را پشت سر گذاشته است.

رژیم غذایی مناسب یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان است. در مقاله «غذاهای مفید برای بواسیر» خوراکی‌های ساده و قابل مصرف برای بچه‌ها معرفی شده که به نرم شدن مدفوع و کاهش درد کمک می‌کند.

درمان خانگی برای بواسیر کودکان

خبر خوب این است که اکثر موارد شقاق و یبوست در کودکان با راهکارهای خانگی ساده، ایمن و موثر به خوبی قابل مدیریت است. هدف اصلی این روش‌ها، تسکین درد، کمک به ترمیم زخم و از همه مهم‌تر، نرم کردن مدفوع است.

حمام آب گرم برای درمان درد بواسیر در کودکان

این ساده‌ترین و در عین حال یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان خانگی بواسیر در کودکان است. آب گرم به شل شدن عضلات اسفنکتر مقعد کمک می‌کند. این عضلات در هنگام درد ناشی از شقاق، دچار اسپاسم و گرفتگی می‌شوند که هم درد را بیشتر می‌کند و هم با تنگ کردن خروجی، دفع را سخت‌تر می‌سازد. آب گرم این اسپاسم را برطرف کرده، جریان خون را در ناحیه افزایش می‌دهد و به تسکین درد و تسریع روند ترمیم زخم کمک می‌کند.

• کودک خود را روزانه ۲ تا ۳ بار، هر بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، در یک لگن یا وان با آب گرم (نه داغ) بنشانید. بهترین زمان برای این کار، پس از اجابت مزاج است.
• پس از حمام، ناحیه را با یک حوله بسیار نرم و با حرکات ضربه‌ای آرام خشک کنید.

اصلاح رژیم غذایی برای درمان هموروئید در کودکان

این بخش، کلید اصلی و بلندمدت درمان است. شما باید با تنظیم رژیم غذایی کودک، مدفوع او را نرم و روان نگه دارید.

• افزایش فیبر: غذاهای سرشار از فیبر را در رژیم غذایی کودک بگنجانید. میوه‌هایی مانند گلابی، آلو، هلو، سیب با پوست و انواع توت‌ها گزینه‌های عالی هستند. سبزیجاتی مانند نخود فرنگی، کلم بروکلی و هویج نیز بسیار مفیدند. برای کودکان بزرگتر، حبوبات و غلات کامل مانند جو دوسر را به رژیم آنها اضافه کنید.
• مصرف مایعات کافی: فیبر برای عملکرد صحیح به آب نیاز دارد. مطمئن شوید که کودکتان در طول روز به مقدار کافی آب، شیر یا آبمیوه‌های رقیق شده می‌نوشد. اگر کودک تمایلی به نوشیدن آب ندارد، می‌توانید از مایعات به شکل سوپ یا میوه‌های آبدار مانند هندوانه و خیار استفاده کنید.

استفاده از کرم‌های محافظ برای درمان بواسیر کودکان

ناحیه مقعد کودک را همیشه تمیز و خشک نگه دارید. پس از هر بار تعویض پوشک یا پس از توالت رفتن، ناحیه را به آرامی با آب ولرم بشویید. می‌توانید از یک لایه نازک از کرم‌های محافظ مانند کرم‌های حاوی زینک اکساید (کرم سوختگی پای نوزاد) یا وازلین استفاده کنید. این کرم‌ها یک سد محافظ بین پوست و مواد محرک ایجاد کرده و به تسکین و ترمیم پوست کمک می‌کنند.

پماد و دارو برای بواسیر کودکان شامل چیست؟

در زمینه استفاده از داروها برای کودکان، اصل اول همیشه “احتیاط” و “مشورت با پزشک” است. سیستم بدنی کودکان بسیار حساس‌تر از بزرگسالان است.

پماد برای بواسیر کودکان

یک قانون طلایی وجود دارد: هرگز و تحت هیچ شرایطی از پمادهای بواسیر مخصوص بزرگسالان (مانند پماد آنتی هموروئید) برای کودک خود استفاده نکنید. این پمادها حاوی ترکیبات دارویی قوی مانند استروئیدها (کورتون)، بی‌حس‌کننده‌ها و منقبض‌کننده‌های عروقی هستند که می‌توانند از طریق پوست ظریف کودک جذب شده و عوارض جانبی جدی ایجاد کنند. پماد برای بواسیر کودکان باید بسیار ملایم باشد. معمولاً پزشک پمادهای زیر را توصیه می‌کند:

• کرم‌های ترمیم‌کننده و محافظ: کرم‌های حاوی زینک اکساید، دکسپانتنول یا پماد A+D گزینه‌های ایمن و مناسبی برای ایجاد یک لایه محافظ و کمک به ترمیم پوست هستند.
• پماد کالاندولا: این پماد گیاهی دارای خواص ضدالتهابی و ترمیم‌کنندگی ملایمی است و می‌تواند به تسکین ناحیه کمک کند.

داروهای خوراکی نرم‌کننده مدفوع برای هموروئید کودکان

اگر یبوست کودک با تغییر رژیم غذایی برطرف نشد، پزشک ممکن است استفاده از داروهای نرم‌کننده مدفوع را توصیه کند. این داروها ملین‌های اسموتیک نامیده می‌شوند و با کشیدن آب به داخل روده، مدفوع را نرم و حجیم می‌کنند. رایج‌ترین آن‌ها شربت لاکتولوز یا پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) است. این داروها ایمن هستند اما دوز مصرف آن‌ها باید حتماً توسط پزشک و بر اساس سن و وزن کودک تعیین شود. تعیین دوز دقیق این داروها نیازمند ارزیابی دقیق شرایط کودک شماست و بهترین راه برای این کار، دریافت یک مشاوره فوری پزشکی کودکان است تا از مصرف دوز صحیح و ایمن اطمینان حاصل کنید.

اگر التهاب زیاد باشد یا کودک خیلی اذیت شود، گاهی نیاز به پمادهای مخصوص کودکان است. در مقاله «پماد گیاهی برای درمان بواسیر» توضیح داده‌ایم چه گزینه‌هایی وجود دارد و چه زمانی باید پزشک تجویز کند.

آیا بواسیر در کودکان خطرناک است؟

این سوال، نگرانی اصلی هر پدر و مادری است. ایا بواسیر در کودکان خطرناک است؟ همانطور که گفتیم، مشکل اصلی معمولاً شقاق است که یک عارضه خوش‌خیم و قابل درمان است و به خودی خود خطرناک نیست. اما، بسیار مهم است که بدانید چه زمانی علائم از حالت طبیعی خارج شده و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند.

تفاوت بین علائم طبیعی و علائم هشدار هموروئید

دیدن چند رگه نازک از خون قرمز روشن بر روی مدفوع یا دستمال، اگر کودک شما سابقه یبوست دارد، معمولاً نگران‌کننده نیست و به همان شقاق مربوط می‌شود. اما برخی علائم می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری باشند و نباید نادیده گرفته شوند.

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، درنگ نکرده و فوراً کودک خود را نزد پزشک ببرید:

• خونریزی شدید، مداوم یا به مقدار زیاد.
• وجود خون تیره، سیاه یا لخته شده در مدفوع (که نشان‌دهنده خونریزی از قسمت‌های بالاتر دستگاه گوارش است).
• درد شکمی شدید همراه با خونریزی مقعدی.
• تب، استفراغ، بی‌حالی یا رنگ‌پریدگی شدید.
• وجود یک توده سفت، متورم و بسیار دردناک در ناحیه مقعد که به لمس حساس است.
• اگر خونریزی مقعدی برای اولین بار و بدون سابقه یبوست رخ دهد.

پزشک با معاینه دقیق می‌تواند علت اصلی را تشخیص داده و درمان مناسب را آغاز کند.

نحوه پیشگیری از هموروئید و یبوست در کودکان

بهترین درمان، همیشه پیشگیری است. با ایجاد چند عادت سالم در زندگی روزمره کودکتان، می‌توانید از بازگشت یبوست و شقاق جلوگیری کنید.

آموزش عادات صحیح توالت رفتن برای پیشگیری از هموروئید کودکان

عادات صحیح توالت رفتن را از سنین پایین به کودک خود آموزش دهید. یک روتین منظم ایجاد کنید؛ مثلاً کودک را تشویق کنید که ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از خوردن صبحانه، برای چند دقیقه روی لگن یا توالت بنشیند، حتی اگر احساس دفع نداشته باشد. این کار به تنظیم حرکات روده کمک می‌کند. برای کودکانی که پاهایشان به زمین نمی‌رسد، حتماً از یک زیرپایی استفاده کنید. قرار گرفتن زانوها بالاتر از سطح باسن، وضعیت آناتومیک بدن را برای دفع آسان‌تر می‌کند.

رژیم غذایی پرفیبر و سرشار از مایعات برای جلوگیری از بواسیر کودکان

این مهم‌ترین اصل پیشگیری است. فیبر را به جزئی جدانشدنی از رژیم غذایی کودکتان تبدیل کنید. میوه‌ها و سبزیجات را به عنوان میان‌وعده در اختیار او قرار دهید. به جای آبمیوه‌های صنعتی، خود میوه را به او بدهید. مطمئن شوید که کودکتان در طول روز به اندازه کافی آب می‌نوشد.

فعالیت بدنی برای جلوگیری از بواسیر در کودکان

اجازه دهید کودکتان بدود، بازی کند و فعال باشد. فعالیت بدنی منظم و تحرک، مانند یک ماساژ برای روده‌ها عمل کرده و به تحریک حرکات طبیعی و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند.

شناخت علت مشکل در کودکان بسیار مهم است؛ یبوست، کم‌تحرکی یا رژیم نامناسب بیشترین نقش را دارند. در مقاله «علت هموروئید در کودکان» عواملی که در خانه قابل کنترل است به صورت کامل توضیح داده شده.

کلام آخر ویمام

در پایان، بار دیگر تاکید می‌کنیم: بواسیر کودکان به معنای واقعی آن، یک پدیده بسیار نادر است. آنچه شما به عنوان والدین مشاهده می‌کنید، در اکثر قریب به اتفاق موارد، نشانه‌ای از یبوست و شقاق مقعدی است؛ مشکلی که با وجود ایجاد درد و نگرانی، خوش‌خیم و کاملاً قابل درمان است. با تمرکز بر راهکارهای خانگی ایمن، به ویژه اصلاح رژیم غذایی برای نرم کردن مدفوع و استفاده از حمام آب گرم، می‌توانید به راحتی این مشکل را در خانه مدیریت کنید. مهم‌ترین پیام ما به شما این است که آرامش خود را حفظ کنید و بدانید که با صبر و مراقبت صحیح، فرزند شما به زودی بهبودی کامل خود را به دست خواهد آورد. تیم متخصص وی مام همواره برای پاسخگویی به سوالات و حمایت از شما در این مسیر، در کنارتان است.

تفاوت اصلی بواسیر کودکان با شقاق مقعدی چیست؟

بواسیر تورم رگ‌های خونی است و به صورت یک توده نرم دیده می‌شود که در کودکان بسیار نادر است. شقاق یک پارگی یا ترک کوچک در پوست مقعد است که به دلیل عبور مدفوع سفت ایجاد شده و باعث درد شدید و خونریزی می‌شود و در کودکان بسیار شایع است.

آیا ممکن است بواسیر در نوزادان شیرخوار هم اتفاق بیفتد؟

خیر، بواسیر واقعی در نوزادان تقریباً وجود ندارد. دیدن خون در مدفوع نوزاد شیرخوار می‌تواند دلایل دیگری مانند آلرژی به پروتئین شیر، شقاق یا عفونت داشته باشد و حتماً باید توسط متخصص اطفال بررسی شود.

عمل جراحی بواسیر در کودکان چه زمانی لازم می‌شود؟

جراحی برای مشکلات شبه‌بواسیر در کودکان (مانند شقاق) بسیار بسیار نادر است و تنها در موارد مزمن و مقاوم به تمام درمان‌های دیگر ممکن است در نظر گرفته شود. برای بواسیر واقعی ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای نیز، ابتدا بیماری اصلی درمان می‌شود.

برای درمان خانگی یبوست کودک چه خوراکی‌هایی بهتر است؟

خوراکی‌های سرشار از فیبر و آب مانند پوره سیب، گلابی، آلو و هلو بسیار موثر هستند. همچنین، افزودن مقدار کمی روغن زیتون به غذای کودک می‌تواند به روان شدن روده‌ها کمک کند. مصرف کافی آب در طول روز ضروری است.

چه مدت طول می‌کشد تا شقاق مقعدی در کودک بهبود یابد؟

با درمان مناسب و نرم نگه داشتن مداوم مدفوع، اکثر شقاق‌های حاد در کودکان طی یک تا دو هفته به طور کامل بهبود می‌یابند. نکته کلیدی، جلوگیری از یبوست مجدد برای پیشگیری از بازگشت مشکل است.

منبع: clevelandclinic , vinmec